Put your story text here...1. §k ra ®êi, ®Æc tr­ng, ­u thÕ cña SXHH

a/ Sx hh: lµ kiÓu tæ chøc kt mµ ë ®ã sp ®­îc sx nh»m ®Ó trao ®æi hoÆc b¸n trªn thÞ tr­êng.

b/ §/kiÖn ra ®êi: Sx hh ra ®êi khi cã ®ñ 2 ®k:

- Ph/c«ng L§XH

- Sù t¸ch biÖt t­¬ng ®èi vÒ kt cña ng­êi sx

*/ Ph©n c«ng lđ x• héi:

- Kh¸i niÖm: Ph©n c«ng L§XH lµ sù ph©n chia lđ x• héi thµnh c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau cña nÒn sx x• héi.

- Ph©n c«ng L§XH lµ t¹o ra sù chuyªn m«n ho¸ lđ  do ®ã mçi ng­êi sx chØ t¹o ra mét hoÆc vµi sp. Nh­ng trong cuéc sèng hä cÇn sp cña nhau  §ßi hái ph¶i cã mèi liªn hÖ phô thuéc vµo nhau nh­ trao ®æi sp cho nhau  Ph©n c«ng L§XH lµm n¶y sinh mqh kt gi÷a nh÷ng ng­êi thuéc c¸c ngµnh nghÒ sx kh¸c nhau.

*/ Sù t¸ch biÖt t­¬ng ®èi vÒ mÆt kt cña nh÷ng ng­êi sx.

- ChÕ ®é t­ h÷u hoÆc qh SH kh¸c nhau vÒ TLSX, chia rÏ ng­êi sx lµm cho hä ®éc lËp víi nhau, nh­ng hä l¹i n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng lđ x• héi, nªn hä phô thuéc nhau c¶ vÒ sx vµ tiªu dïng trong ®k ®ã ng­êi nµy muèn tiªu dïng sp cña ng­êi kh¸c ph¶i th«ng qua trao ®æi. Trao ®æi sp cho nhau võa ®¶m b¶o mèi liªn hÖ kt vµ còng ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña chñ së h­ò.

c, §Æc tr­ng, ­u thÕ

SXTN: dïng ®Ó tiªu dïng cho chÝnh ng sx, chØ ®/­ nhu cÇu tèi thiÓu. K cã c¹nh tranh->tr× trÖ. NÒn KT ®ãng.

SXHH: môc tiªu lµ b¸n, trao ®æi hh nªn nhu cÇu cña XH ngµy cµg thóc ®Èy sx. C¹nh tranh thóc ®Èy sx, t¹o ®k cho ­/d thµnh tùu KH->buéc ng sx f¶I nh¹y bÐn thóc ®Èy sx. NÒn KT më nªn thóc ®Èy jao th­¬ng->ngµy cµg pt.

2/ Hh vµ tÝnh chÊt hai mÆt cña lđ sx hh:

Hh lµ sp cña L§ cã thÓ tho¶ m•n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi, nh­ng ph¶i th«ng qua trao ®æi mua b¸n. Hh cã 2 thuéc tÝnh: gt vµ gt SD

* Gt sd:

- Kh¸i niÖm: GTSD lµ c«ng dông cña sp cã thÓ tho¶ m•n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi

- §Æc ®iÓm:

+ C«ng dông cña vËt phÈm lµ do thuéc tÝnh tù nhiªn cña SP t¹o nªn (tÝnh chÊt lý ho¸ lµm nªn vËt phÈm).

+ Mét vËt phÈm cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu c«ng dông, KH ngµy cµng pt th× ng­êi ta cµng ph¸t hiÖn ra nhiÒu c«ng dông cña vËt phÈm.

+ Gt sd lµ néi dung vËt chÊt cña cña c¶i, do ®ã Gt sd lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn

+ Gt sd cña hh lµ gt sd cho XH hay cho ng­êi kh¸c tiªu dïng, kh«ng ph¶i cho b¶n th©n ng­êi sx ra nã

+ Trong nÒn SX hh gt sd lµ vËt mang gt trao ®æi.

* Gt :

- K/n: lµ lđ x• héi cña ng­êi sx hh kÕt tinh trong hh

- Gt trao ®æi: lµ tû lÖ vÒ l­îng mµ gt sd nµy trao ®æi víi gt sd kh¸c.

Thùc chÊt cña viÖc trao ®æi hh cho nhau lµ sù trao ®æi l­îng lđ kÕt tinh trong c¸c hh ®ã  lđ hao phÝ ®Ó sx ra hh Èn giÊu trong hh lµ gt cña hh:

- Mèi qh gi÷a gt vµ gt trao ®æi: Gt lµ néi dung, lµ c¬ së cña gt trao ®æi. Gt trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gt ra bªn ngoµi.

 Gt lµ biÓu hiÖn qh gi÷a nh÷ng ng­êi sx hh.

- §Æc ®iÓm:

+ Gt lµ mét ph¹m trï lÞch sö, g¾n víi nÒn sx hh. K ph¶i tÊt c¶ sp ®Òu cã gt mµ chØ cã nh÷ng sp cña lđ lµm ra ®Ó b¸n khi ®ã lđ cña ng­êi sx míi cã ®Æc tÝnh, lµ kÕt tinh vµo vËt phÈm t¹o thµnh néi dung vËt chÊt ®Ó ®em ra trao ®æi.

+ Gt lµ thuéc tÝnh x• héi cña hh (gt lµ qh x• héi).

Nh­ vËy: hh lµ sù thèng nhÊt cña hai thuéc tÝnh gt sd vµ gt nh­ng lµ sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp.

* M©u thuÉn gi÷a 2 thuéc tÝnh gt sd & gt biÓu hiÖn:

@ §èi víi ng­êi sx: t¹o ra gt sd nh­ng M§ cña hä lµ gt, hä quan t©m ®Õn gt sd lµ ®Ó ®¹t ®­îc M§ gt.

@ §èi víi ng­êi mua: hä quan t©m ®Õn gt sd nh­ng muèn cã gt sd th× hä ph¶i tr¶ gt cho ng­êi sx.

 Muèn thùc hiÖn ®­îc gt sd ph¶i thùc hiÖn ®­îc gt cña nã, khi hh b¸n ®­îc th× m©u thuÉn gi÷a gt sd vµ gt ®­îc gi¶i quyÕt.

*/ Hh cã hai thuéc tÝnh gt sd vµ GT lµ do lđ sx hh cã tÝnh hai mÆt lµ lđ cô thÓ vµ lđ trõu t­îng.

- L§ cô thÓ:

+ Kh¸i niÖm: lđ cô thÓ lµ lđ cã Ých d­íi mét h×nh thøc cô thÓ cña mét nghÒ nghiÖp chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. Mçi lđ cô thÓ cã ®èi t­îng lđ , M§, ph­¬ng ph¸p lđ, ph­¬ng tiÖn vµ Kq sx riªng

+ §Æc ®iÓm:

@ Mçi lđ cô thÓ t¹o ra mét gt sd nhÊt ®Þnh ®ång thêi lµ c¬ së cña ph©n c«ng lđ x• héi. C¸c lđ cô thÓ hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lđ x• héi; sù pt cña c¸c h×nh thøc lđ cô thÓ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph©n c«ng lđ x• héi.

@ Lđ cô thÓ lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn, lµ mét ®k kh«ng thÓ thiÕu trong bÊt kú h×nh th¸i kt x• héi nµo (h×nh thøc cña lđ cô thÓ cã thÓ thay ®æi).

- L§ trõu t­îng.

+ Kh¸i niÖm: lđ cña ng­êi sx hh nÕu coi lµ sù hao phÝ søc lùc nãi chung cña con ng­êi, kh«ng kÓ ®Õn h×nh thøc cô thÓ cña nã nh­ thÕ nµo th× gäi lµ lđ trõu t­îng

+ §Æc ®iÓm:

@ L§ trõu t­îng t¹o ra gt vµ lµm c¬ së cho sù ngang b»ng trong trao ®æi.

@ L§ trõu t­îng lµ mét ph¹m trï lÞch sö riªng cña sx hh.

 Kh«ng ph¶i cã 2 thø lđ kh¸c nhau mµ lµ lđ cña ng­êi SX hh nh­ng L§ ®ã mang tÝnh hai mÆt: võa lµ L§ cô thÓ, võa lµ L§ trõu t­îng.

- ý nghÜa cña viÖc ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña L§SX hh:

+ T¹o c¬ së khoa häc cho lý thuyÕt L§ sx gióp ta gi¶i thÝch ®­îc hiÖn t­îng trong thùc tÕ khèi l­îng cña cña c¶i vËt chÊt ngµy cµng t¨ng lªn, ®i liÒn víi khèi l­îng gt cña nã gi¶m hoÆc ko ®æi.

+ TÝnh chÊt hai mÆt cña L§ sx hh ph¶n ¸nh tÝnh chÊt t­ nh©n vµ tÝnh chÊt x• héi cña ng­êi sx hh.

@ Trong nÒn sx hh: sx ntn, sx c¸i g× lµ viÖc riªng cña mçi ng­êi, hä lµ ng­êi sx ®éc lËp, L§ cña hä v× vËy cã tÝnh chÊt t­ nh©n, do ®ã L§ t­ nh©n biÓu hiÖn thµnh L§ cô thÓ.

@ L§ cña ng­êi sx hh nÕu xÐt vÒ mÆt hao phÝ søc lùc nãi chung th× nã lu«n lµ mét bé phËn cña lđ x• héi thèng nhÊt, n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng L§XH. V× vËy L§ cña hä mang tÝnh chÊt x• héi, do ®ã L§XH biÓu hiÖn thµnh lđ trõu t­îng.

- M©u thuÉn c¬ b¶n trong nÒn sx hh gi¶n ®¬n lµ: m©u thuÉn L§ t­ nh©n vµ L§XH

L­îng gt hh. C¸c nh©n tè ¶/h­ëng ®Õn l­îng gt hh.

a/ Kh¸i niÖm: lµ sè l­îng lđ x• héi kÕt tinh trong hh.

Trong nÒn sx hh th× l­îng lđ hao phÝ ®Ó sx hh ®­îc ®o b»ng th.gian lđ x• héi cÇn thiÕt. Th¬× gian lđ c¸ biÖt quy ®Þnh l­îng gt c¸ biÖt cña hh cña tõng ng­êi sx nh­ng l­îng gt hh tÝnh b»ng th.gian lđ x• héi cÇn thiÕt.

* (t) lđ x• héi cÇn thiÕt: lµ th.gian cÇn thiÕt ®Ó sx ra mét hh trong ®k b×nh th­êng cña XH, tøc lµ víi tr×nh ®é kü thuËt trung b×nh, tr×nh ®é khÐo lÐo trung b×nh vµ c­êng ®é lđ trung b×nh trong x• héi.

- C¸ch tÝnh:

+ Th«ng th­êng ng­êi ta lÊy th.gian lđ c¸ biÖt cña nh÷ng ng­êi sx hh ®• cung cÊp ®¹i bé phËn hh ®ã cho x• héi lµm th.gian L§XH cÇn thiÕt.

+ TÝnh bq ®Ó x¸c ®Þnh l­îng th.gian lđ x• héicÇn thiÕt:

Th.gian L§XHCT = (x1a1 + x2a2+...)/(a1 + a2+...)

Trong ®ã: x lµ gt lđ c¸ biÖt cña tõng ng­êi hay tõng CN sx.  lµ l­îng hh cung cÊp ra thÞ tr­êng cña tõng ng­êi hay tõng CN sx

b/ C¸c nh©n tè a/h ®Õn l­îng gt hh. L­îng gt hh lµ mét ®¹i l­îng kh«ng cè ®Þnh nã phô thuéc vµo NSL§, c­êng ®é L§ vµ møc ®é phøc t¹p hay gi¶n ®¬n cña lđ.

* Ns lđ lµ n¨ng lùc sx cña ng­êi lđ ®­îc tÝnh b»ng sè l­îng sp lµm ra trong mét ®¬n vÞ (t)

- T¨ng ns lđ: lµ trong cïng mét th.gian lđ nhÊt ®Þnh ph¶i lµm ra ®­îc nhiÒu sp h¬n v× vËy th.gian giµnh cho mét ®¬n vÞ sp gi¶m xuèng.

-Mèi qh gi÷a ns lđ vµ l­îng gt hh : NSL§ t¨ng th× sè luîng sp t¨ng  Tæng hao phÝ lđ sx kh«ng ®æi  Tæng gt hh kh«ng ®æi do ®ã gt mét ®¬n vÞ sp gi¶m.

Nh­ vËy l­îng gt hh tû lÖ nghÞch víi NSL§.

* C­êng ®é L§: sè l­îng hao phÝ lđ ph¶i bá ra trong mét ®¬n vÞ (t) lđ nhÊt ®Þnh nµo ®ã.

- T¨ng c­êng ®é L§: lµ t¨ng l­îng hao phÝ lđ trong th.gian lđ ®ã. Thùc chÊt lµ t¨ng sù vÊt v¶ nÆng nhäc cña ng­êi lđ.

- Mèi qh víi l­îng GT hh: Khi c­êng ®é L§ t¨ng th× sè l­îng sp t¨ng  Tæng hao phÝ lđ XH t¨ng  Tæng gt hh vµ gt mét ®¬n vÞ sp kh«ng ®æi. Nh­ vËy l­îng gÝa trÞ hh tû lÖ thuËn víi t¨ng c­êng ®é lđ.

* L§ gi¶n ®¬n vµ L§ phøc t¹p.

- Kh¸i niÖm:

+ L§ gi¶n ®¬n: lµ sù hao phÝ lđ mét c¸ch gi¶n ®¬n mµ bÊt kú mét ng­êi b×nh th­êng nµo cã kh¶ n¨ng lđ còng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc.

+ L§ phøc t¹p: lµ lđ ®ßi hái ph¶i ®­îc ®µo t¹o huÊn luyÖn.

 Do ®ã trong cïng 1 ®¬n vÞ th.gian lđ phøc t¹p t¹o ra nhiÒu gt h¬n so víi L§ gi¶n ®¬n, trong qt trao ®æi ng­êi ta quy mäi L§ phøc t¹p thµnh lđ gi¶n ®¬n - L§ trung b×nh

- L­îng gt hh ®­îc ®o b»ng th.gian L§XH cÇn thiÕt, gi¶n ®¬n, trung b×nh.

- CÊu thµnh l­îng gt hh: Gt hh = gt cò t¸i hiÖn + gt míi. (W = C +V+ m)

3. TiÒn tÖ vµ QLGT

a. LÞch sö h×nh thµnh cña tiÒn tÖ: TiÒn tÖ ra ®êi trong qt sx & trao ®æi hh. L/sö h×nh thµnh tiÒn tÖ lµ lÞch sö pt c¸c h×nh th¸i gt tõ thÊp ®Õn cao: tõ h×nh th¸i gi¶n ®¬n, tíi h×nh th¸i më réng, h×nh th¸i chung ®Õn h×nh th¸i tiÒn tÖ.

* H×nh th¸i gi¶n ®¬n: (NgÉu nhiªn) XuÊt hiÖn trong g® ®Çu cña trao ®æi hh, trao ®æi mang tÝnh chÊt ngÉu nhiªn ng­êi ta trao ®æi trùc tiÕp mét vËt nµy lÊy mét vËt kh¸c.

- H×nh th¸i gt t­¬ng ®èi: lµ hh mµ gt cña nã biÓu hiÖn ë mét hh kh¸c.

- H×nh th¸i vËt ngang gi¸: lµ hh mµ gt sd cña nã ®­îc biÓu thÞ gt cña hh kh¸c. H×nh th¸i vËt ngang gi¸ cã 3 ®Æc ®iÓm:

+ Gt sd cña nã trë thµnh h×nh thøc biÓu hiÖn gt.

+ Lđ cô thÓ cña nã trë thµnh h/thøc L§ trõu t­îng

+ Lđ TN cña nã trë thµnh h×nh thøc lđ x• héi.

* H×nh th¸i gt më réng (®Çy ®ñ). Khi lùc l­îng sx pt h¬n, viÖc trao ®æi trë nªn th­êng xuyªn h¬n, thÝch hîp víi g® nµy lµ h×nh th¸i gt më réng.

VD 1m v¶i = 10 kg thãc hoÆc = 1,5 kg chÌ hoÆc = 0,01 chØ vµng. §©y lµ sù më réng cña h×nh th¸i gi¶n ®¬n.

- §Æc ®iÓm:

+ Gt cña mét hh ®­îc biÓu hiÖn ë gt sd cña nhiÒu hh kh¸c nhau cã t/d lµm vËt ngang gi¸.

+ H×nh th¸i vËt ngang gi¸ ®­îc më réng ra nhiÒu hh kh¸c nhau.

Tuy nhiªn qt trao ®æi vÉn lµ trao ®æi trùc tiÕp, tû lÖ trao ®æi ch­a cè ®Þnh, trong h×nh th¸i nµy nhiÒu biÓu hiÖn gt kh¸c nhau ®­îc h×nh thµnh.

- Nh­îc ®iÓm cña h×nh th¸i nµy: nÕu cã nh hh sÏ cã nhiÒu chuçi vËt ngang gi¸ kh¸c nhau. §Ó trao ®æi ph¶i t×m nh÷ng chñ hh kh¸c nhau cã nhu cÇu phï hîp, trong thùc tÕ ®iÒu nµy khã kh¨n. Ch¼ng h¹n ng­êi cã v¶i cÇn thãc, nh­ng ng­êi cã thãc kh«ng cÇn v¶i mµ cÇn cµ phª...

* H×nh th¸i gt chung:

Víi sù pt cña ph©n c«ng lđ vµ trao ®æi hh, nh÷ng nh­îc ®iÓm cña h×nh th¸i më réng cµng béc lé râ rÖt. Trong qt trao ®æi x• héi nhu cÇu lµ ph¶i t×m mét lo¹i hh ®­îc nhiÒu ng­êi ­a thÝch ®Ó ®æi hh cña m×nh lÊy hh ®ã, råi ®æi hh ®ã lÊy hh mµ m×nh cÇn. ViÖc trao ®æi kh«ng cßn trùc tiÕp n÷a mµ ph¶i qua mét b­íc trung gian. Khi vËt trung gian cè ®Þnh ë hh mµ nhiÒu ng­êi ­a thÝch h×nh th¸i gt chung xó©t hiÖn

- TÊt c¶ c¸c hh ®Òu biÓu hiÖn gt cña m×nh ë gt sd cña mét hh cã t¸c dông lµ vËt ngang gi¸ chung.

- Tuy nhiªn vËt ngang gi¸ chung ch­a æn ®Þnh ë mét thø hh nµo

* H×nh th¸i tiÒn tÖ.

Khi LLSX vµ ph©n c«ng lđ x• héi pt cao h¬n n÷a, sx hh vµ trao ®æi ngµy cµng më réng th× t×nh tr¹ng cã nhiÒu vËt ngang gi¸ chung lµm cho trao ®æi khã kh¨n do ®ã ®ßi hái ph¶i cã vËt ngang gi¸ chung thèng nhÊt gi÷a c¸c vïng. Khi vËt ngang gi¸ ®­îc cè ®Þnh l¹i ë mét thø hh ®éc t«n vµ phæ biÕn, h×nh th¸i tiÒn xuÊt hiÖn. Lóc ®Çu cã nhiÒu hh ®ãng vai trß tiÒn tÖ vÒ sau ®­îc cè ®Þnh l¹i ë kim lo¹i quÝ: b¹c, vµng.

- Vµng ®ãng vai trß lµ tiÒn tÖ v× ®Æc tÝnh chung cña vµng cã nhiÒu ­u ®iÓm thÝch hîp nhÊt víi vai trß tiÒn tÖ nh­: thuÇn nhÊt, dÔ chia nhá, kh«ng h­ háng, dÔ b¶o qu¶n, víi mét l­îng vµ thÓ tÝch nhá nh­ng cã gt cao.

Nh­ vËy tiÒn tÖ xuÊt hiÖn lµ Kq cña sù gi¶i quyÕt liªn tôc nh÷ng m©u thuÉn trong qt pt l©u dai cña sx & trao ®æi hh.

- §Þnh nghÜa: TiÒn tÖ lµ mét hh ®Æc biÖt ®­îc t¸ch khái thÕ giíi hh ®ãng vai trß lµ vËt ngang gi¸ chung trong trao ®æi.

M¸c gäi tiÒn tÖ lµ hh ®Æc biÖt v×:

- Khi tiÒn tÖ ra ®êi chia hh lµm 2 cùc: 1 cùc bao gåm tÊt c¶ mäi hh th«ng th­êng, cßn cùc kia lµ tiÒn tÖ ®ãng vai trß lµ vËt ngang gi¸ chung.

- Hh th«ng th­êng chØ tho¶ m•n mét nhu cÇu, cßn tiÒn cã kh¶ n¨ng trao ®æi trùc tiÕp víi mäi hh kh¸c nhau nªn cã kh/n¨ng tho¶ m•n nhu cÇu cña con ng­êi.

TiÒn tÖ: lµ mét ph¹m trï kt thuéc vÒ qh sx, nã ph¶n ¸nh qh x• héi gi÷a ng­êi víi ng­êi, gi÷a c¸c gc trong qt sx.

b. B¶n chÊt, c/n cña tiÒn tÖ:

TiÒn tÖ lµ 1 ph¹m trï kt thuéc vÒ qh sx. Nã ph¶n ¸nh qh XH gi÷a ng­êi víi ng­êi , gi÷a c¸c gc trong qóa tr×nh sx. B¶n chÊt cña tiÒn tÖ thÓ hiÖn th«ng qua 5 c/n:

* Th­íc ®o gt:

- TiÒn dïng ®Ó biÓu hiÖn vµ ®o l­êng gt cña c¸c hh.

- ®k thùc hiÖn c/n th­íc ®o gt: ph¶i lµ tiÒn vµng. V× tiÒn vµng lµ hh, nã còng cã gt vµ gt cña nã do lđ t¹o nªn, do ®ã nã sd ngay l­îng lđ ®• ®­îc vËt ho¸ ë tiÒn tÖ ®Ó ®o l­êng víi luîng lđ ®­îc vËt ho¸ ë hh kh¸c. Nh­ng ®Ó ®o l­êng gt hh ko nhÊt thiÕt ph¶i lµ tiÒn mÆt mµ chØ cÇn so s¸nh víi l­îng vµng nµo ®ã mét c¸ch t­ëng t­îng.

- Gt hh ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ gc hh. Nh÷ng nh©n tè a/h ®Õn gc hh: ql cung cÇu, ql c¹nh tranh, gt cña hh, søc mua cña tiÒn.

- Tiªu chuÈn cña gc lµ ®¬n vÞ tiÒn tÖ. ®v ®o l­êng tiÒn tÖ lµ träng l­îng nhÊt ®Þnh cña kim lo¹i dïng lµm tiÒn tÖ, cô thÓ lµ ®¬n vÞ ®o l­êng tiÒn tÖ cho biÕt cã bao nhiªu gram vµng trong 1 ®¬n vÞ tiÒn tÖ

- T¸c dông cña tiÒn tÖ khi dïng lµm tiªu chuÈn gc kh¸c víi t¸c dông cña nã khi lµm th­íc ®o gt.

+ Lµm th­íc ®o gt tiÒn tÖ ®o l­êng gt cña hh kh¸c nhau

+ Lµm tiªu chuÈn gc: tiÒn tÖ ®o l­êng b¶n th©n kim lo¹i dïng lµm tiÒn tÖ.

(nãi râ cã bao nhiªu gram vµng trong mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ)

* Ph­¬ng tiÖn l­u th«ng: TiÒn lµm m«i giíi trong qt trao ®æi hh lµm cho qt trao ®æi thuËn tiÖn h¬n.

- ®k ®Ó thùc hiÖn c/n ph­¬ng tiÖn l­u th«ng lµ ph¶i cã tiÒn mÆt.V× khi hh chuyÓn tõ tay ng­êi b¸n sang tay ng­êi mua th× tiÒn chuyÓn tõ tay ng­êi mua sang tay ng­êi b¸n  nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒn: (H-T-H)

L­u th«ng hh ®ßi hái mét l­îng tiÒn cÇn thiÕt cho sù l­u th«ng.Sè l­îng tiÒn nµy ®­îc x¸c ®Þnh bëi quy luËt chung cña l­u th«ng tiÒn tÖ : M= P.Q/V

Trong ®ã M:sè l­îng tiÒn cÇn thiÕt trong l­u th«ng. P: gc hh. Q: khèi l­îng hh dÞch vô ®­a vµo l­u th«ng. V:sè vßng l­u th«ng cña ®¬n vÞ tiÒn tÖ

- Trong l­u th«ng lóc ®Çu tiÒn tÖ xuÊt hiÖn d­íi h×nh thøc vµng thoi, b¹c nÐn. DÇn dÇn ®­îc thay thÕ b»ng tiÒn ®óc. Ngµy nay ng­êi ta dïng tiÒn giÊy.

*Ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷.

- TiÒn cÊt tr÷ lµ tiÒn rót ra khái l­u th«g, ®­îc cÊt tr÷ l¹i khi cÇn ®em ra mua hµng.

- ®k thùc hiÖn c/n nµy lµ tiÒn ph¶i cã ®ñ gt nh­ tiÒn vµng tiÒn b¹c.

- H×nh thøc cÊt tr÷: +Gi÷ l¹i + Göi vµo ng©n hµng

- C/n cÊt gi÷: lµm cho tiÒn trong l/th«ng thÝch øng mét c¸ch tù ph¸t víi nhu cÇu tiÒn cÇn thiÕt cho LT.

NÕu sx pt, s¶n l­îng hh nhiÒu th× tiÒn cÊt tr÷ ®­îc ®­a vµo LT vµ ng­îc l¹i.

* Ph­¬ng tiÖn thanh to¸n

- TiÒn ®­îc dïng ®Ó tr¶ nî, nép thuÕ, tr¶ tiÒn mua hµng chÞu (Tøc lµ tiÒn ®­îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi c«ng viÖc giao dÞch mua b¸n ®• hoµn thµnh).

- §Ó thùc hiÖn c/n nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒn mÆt mµ cã thÓ th«ng qua giÊy chuyÓn tiÒn hoÆc sÐc hoÆc tiÒn ®iÖn tö.

* TiÒn tÖ thÕ giíi:

- C/n nµy h×nh thµnh khi qh trao ®æi hh v­ît ra ngoµi biªn giíi mét quèc gia, h×nh thµnh qh kt ®èi ngo¹i. Khi ®ã ®ßi hái ®ång tiÒn chung gi÷a c¸c quèc gia

- ®k thùc hiÖn c/n nµy: tiÒn ph¶i cã ®ñ gt, ph¶i trót bá ¸o kho¸c bªn ngoµi, trë vÒ tiÒn b¶n thÓ ban ®Çu cña nã lµ vµng.

- c/n tiÒn tÖ: vµng ®­îc sd lµm ph­¬ng tiÖn mua hµng ë n­íc ngoµi, ph­¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ vµ ph­¬ng tiÖn biÓu hiÖn cña c¶i nãi chung cña x• héi.

b. Quy luËt gt. lµ quy luËt kt c¬ b¶n cña sx vµ trao ®æi hh. ë ®©u cã sx vµ trao ®æi hh th× ë ®ã cã sù tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt gt.

*Néi dung, Yªu cÇu cña quy luËt gt:

- Sx vµ trao ®æi hh ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lđ XH cÇn thiÕt.

- §/víi sx hao phÝ lđ c¸ biÖt ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ L§ XH cÇn thiÕt tøc lµ: gt c¸ biÖt cña hh nhá h¬n hoÆc b»ng gt x• héi cña hh. Khi ®ã, hh b¸n ®­îc: sÏ bï ®¾p CF sx vµ cã l•i.

- §/víi LT: ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c trao ®æi ngang gi¸ (dùa trªn c¬ së CF L§XH cÇn thiÕt)

*/ Th«ng qua sù vËn ®éng cña gc thÞ tr­êng sÏ thÊy ®­îc sù ho¹t ®éng cña q/luËt g/trÞ.

V×: + gt lµ c¬ së cña gc hh nªn gc phô thuéc vµo gt.

+ gc thÞ tr­êng xoay xung quanh trôc gt d­íi sù t¸c dông cña c¸c nh©n tè c¹nh tranh & cung cÇu søc mua cña ®ång tiÒn.

*T¸c dông: (3 t¸c dông)

@/ §iÒu tiÕt sx vµ l­u th«ng.

- §iÒu tiÕt sx: l®iÒu hoµ, ph©n bæ c¸c yÕu tè sx gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kt.

- §iÒu tiÕt l­u th«ng - th«ng qua sù biÕn ®éng gc trªn thÞ tr­êng, thu hót luång vËn ®éng cña hh tõ n¬i cã gc thÊp - ®Õn n¬i cã gc cao lµm cho l­u th«ng hh th«ng suèt.

@/ KÝch thÝch sx pt:

Th«ng qua lîi Ých cña ng­êi sx kÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ sx, t¨ng ns lđ, thóc ®Èy lùc l­îng sx pt.

Trong nÒn sx hh mçi ng­êi sx lµ mét chñ thÓ kt ®éc lËp do ®ã hh sx ra trong nh÷ng ®k kh¸c nhau nªn cã gt c¸ biÖt kh¸c nhau. Trªn thÞ tr­êng hh ®­îc trao dæi theo gt x• héi , do ®ã :

- Nh÷ng ng­êi sx cã gt c¸ biÖt < gt x• héi cña hh sÏ ë thÕ cã lîi,

- Nh÷ng ng­êi sx hh cã gt c¸ biÖt > gt x• héi cña hh sÏ ë thÕ bÊt lîi  muèn ®øng v÷ng trong c¹nh tranh t×m c¸ch c¶i tiÕn .........  LLSX pt.

@/ Thùc hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ thµnh kÎ giÇu ng­êi nghÌo trong XH. Trong sx hh, c¹nh tranh sÏ dÉn tíi kq:

+ §/víi nh÷ng ng­êi sx cã ®k thuËn lîi, cã tr×nh ®é kü thuËt cao, hao phÝ L§ c¸ biÖt < hao phÝ L§XH  Hh bµn ®­îc nhiÒu  giµu cã  më réng sx.

+ Ng­îc l¹i cã nh÷ng ng­êi ®k sx ko thuËn lîi, tr×nh ®é kü thuËt thÊp  hao phÝ lđ c¸ biÖt > hao phÝ lđ x• héi  hµngho¸ kh«ng b¸n ®­îc  ph¸ s¶n - nghÌo khã.

Nh­ vËy d­íi sù t¸c ®éng cña quy luËt gt: Mét mÆt chi phèi sù lùa chän tù nhiªn, ®µo th¶i c¸c nh©n tè yÕu kÐm kÝch thÝch c¸c nh©n tè tÝch cùc pt. MÆt kh¸c ph©n ho¸ x• héi thµnh kÎ giµu, ng­êi nghÌo t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong x• héi.

*/ H×nh thøc biÓu hiÖn cña q/luËt gt trong ph/thøc SXTBCN.

- Trong g® CNTB tù do c¹nh tranh: q/luËt gt biÓu hiÖn thµnh q/luËt gc sx. V×: C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh dÉn ®Õn sù h×nh thµnh tû suÊt ln bq vµ gt hh ( W = C+V+m) sÏ chuyÓn hãa thµnh gc sx (gc sx = k + ). Khi ®ã gc sx lµ c¬ së cña gc thÞ tr­êng vµ gc thÞ tr­êng quay xung quanh gc sx d­íi sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè: c¹nh tranh, cung cÇu & søc mua cña tiÒn

- Trong g® CNTB §Q: q/luËt gt biÓu hiÖn thµnh q/luËt gc §Q . Gc ®/quyÒn = k + P §Q.

C¸c tæ chøc §Q quy ®Þnh:

+ gc ®/quyÒn > gc sx ®«Ý víi nh÷ng hh b¸n ra.

+ gc ®/quyÒn < gc sx ®èi víi hh mµ hä mua vµo

4/ ChuyÓn tiÒn -> TB vµ hh SL§.

a/ ®k chuyÓn tiÒn  TB.

- TiÒn ph¶i ®¹t mét l­îng ®ñ lín (tiÒn ph¶i ®ñ mua t­ liÖu sx & SL§ tiÕn hµnh sx kd) phô thuéc 2 yÕu tè: tÝnh chÊt ngµnh sx vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt

- TiÒn ph¶i vËn ®éng trong l­u th«ng (tiÒn nÐm vµo kd)

- TiÒn ph¶i ®­îc sd vµo M§ bãc lét lđ lµm thuª nh»m mang l¹i tiÒn phô thªm, ®©y chÝnh lµ ®k quyÕt ®Þnh. Khi ®ã tiÒn vËn ®éng theo c«ng thøc: T - H - T'. M¸c gäi lµ c«ng thøc chung TB; tÊt c¶ c¸c TB ®Òu vËn ®éng theo c«ng thøc nµy.

b/ So s¸nh c«ng thøc l/th«ng hh gi¶n ®¬n - c«ng thøc chung TB.

(H - T - H vµ T - H - T')

- Gièng nhau: vÒ h×nh thøc:

+ §Òu bao gåm 2 nh©n tè tiÒn, hµng

+ §Òu chøa ®ùng hµnh vi: mua - b¸n

+ §Òu biÓu hiÖn mèi qh kt gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n.

- Kh¸c nhau: b¶n chÊt.

C,M©u thuÉn cña c«ng thøc chung TB:

Nh×n vµo c«ng thøc TB lµm cho ng­êi ta t­ëng r»ng, tiÒn øng tr­íc tøc lµ tiÒn ®­a vµo l/th«ng khi vÒ tay ng­êi chñ cña nã th× t¨ng thªm mét l­îng nhÊt ®Þnh. VËy l­u th«ng cã t¹o ra gt t¨ng thªm kh«ng?

- C¸c nhµ KTÕ häc TS cho r»ng: l/th«ng t¹o ra gt vµ gt t¨ng thªm.

- M¸c cho r»ng: trong l/th«ng dï trao ®æi ngang gi¸ hay kh«ng ngang gi¸ ®Òu kh«ng t¹o ra mét nguyªn tö g/trÞ nµo, cô thÓ:

+ Tr­êng hîp trao ®æi ngang gi¸: nÕu hh trao ®æi ngang gi¸ th× chØ cã sù thay ®æi h×nh th¸i gt T - H hoÆc H - T cßn tæng gt còng nh­ phÇn gt thuéc vÒ mçi bªn trao ®æi tr­íc vµ sau kh«ng ®æi.

+ Tr­êng hîp trao ®æi kh«ng ngang gi¸:

@ Hh b¸n cao h¬n gt th× sè tiÒn khi b¸n ®­îc lîi còng lµ sè tiÒn ng­êi ®ã thiÖt khi mua (trong nÒn sx hh lµ sx mua b¸n trao ®æi hh).

@ Hh b¸n thÊp h¬n gt: th× sè tiÒn ng­êi mua ®­îc lîi bao nhiªu còng lµ sè tiÒn ng­êi ®ã thiÖt khi b¸n.

@ Gi¶ ®Þnh trong XH cã kÎ bÞp bîm: chuyªn mua rÎ b¸n ®¾t th× gt cña kÎ ®ã cã ®­îc lµ nhê sù ¨n chÆn, ®¸nh c¾p sè gt cña ng­êi kh¸c cßn tæng gt x• héi tr­íc vµ sau kh«ng ®æi.

 M¸c kÕt luËn: L/th«ng ko t¹o ra gt míi.

VËy gt t¨ng thªm cã thÓ xuÊt hiÖn tõ bªn ngoµi l/th«ng? Thùc tÕ tiÒn ®Ó ë bªn ngoµi l/th«ng kh«ng thÓ cã ®­îc gt t¨ng thªm.

Nh­ vËy m©u thuÉn cña c«ng thøc chung TB lµ: TB ko thÓ xuÊt hiÖn tõ l/th«ng vµ còng kh«ng thÕ xuÊt hiÖn ë bªn ngoµi l/th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l/th«ng ®ång thêi kh«ng ph¶i trong l/th«ng .

- M¸c kh¼ng ®Þnh: ph¶i lÊy quy luËt néi t¹i cña l/th«ng hh lµm c¬ së ®Ó gi¶i thÝch sù chuyÓn ho¸ tiÕn thµnh TB (tøc lµ ph¶i lÊy viÖc trao ®æi ngang gi¸ lµm c¬ së).

- Sù chuyÓn ho¸ tiÒn  TB kh«ng thÓ x¶y ra tõ b¶n th©n sè tiÒn ®ã, mµ chØ cã thÓ x¶y ra ë hh trong qt vËn ®éng cña TB. Sù chuyÓn ho¸ ®ã k x¶y ra ë gt trao ®æi (v× trao ®æi ngang gi¸) nªn chØ cã thÓ x¶y ra ë gt sd cña hh, hh ®ã kh«ng ph¶i lµ hh th«ng th­êng mµ ph¶i lµ hh ®Æc biÖt mµ gt sd cña nã cã ®Æc tÝnh lµ nguån gèc sinh ra gt vµ gt lín h¬n b¶n th©n nã. Hh ®Æc biÖt ®ã lµ hh søc lđ

Hh SL§:

* SL§: lµ toµn bé thÓ lùc trÝ lùc tån t¹i trong con ng­êi vµ ®­îc con ng­êi vËn dông trong qt sx.

* ®k ®Ó SL§ trë thµnh hh:

+ Ng­êi L§ tù do vÒ th©n thÓ.

+ Ng­êi L§ bÞ t­íc ®o¹t hÕt TLSX muèn lđ ®Ó cã thu nhËp ph¶i b¸n søc lđ.

* Hai thuéc tÝnh cña hh SL§: GT & GTSD

- Gt cña hh SL§.

+ VÒ mÆt l­îng: gt hh søc lđ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi sè l­îng th/gian L§XH cÇn thiÕt ®Ó sx vµ t¸i sx ra søc lđ.

Nh­ng SL§ chØ tån t¹i nh­ n¨ng lùc cña con ng­êi sèng. Muèn t¸i sx ra n¨ng lùc ®ã ng­êi lđ ph¶i tiªu dïng mét sè TL sinh ho¹t nhÊt ®Þnh.

 Th/gian L§XH cÇn thiÕt ®Ó t¸i sx ra søc lđ sÏ ®­îc quy thµnh th.gian L§XH cÇn thiÕt ®Ó sx ra TL sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng ng­êi lđ vµ gia ®×nh anh ta.

Gt søc lđ ®­îc ®o gi¸n tiÕp b»ng gt nh÷ng TL sinh ho¹t ®Ó t¸i sx søc lđ. Bao gåm:

+ Gt TLSH ng­êi CN tiªu dïng hµng ngµy A/ ngµy.

+ Gt TL sinh ho¹t ng­êi CN tiªu dïng hµng tuÇn: B/ tuÇn

+ Gi¸ tri t­ liÖu sinh ho¹t ng­êi CN tiªu dïng hµng th¸ng: C/ th¸ng.

+ Gt t­ liÖu sinh ho¹t ng­êi CN tiªu dïng hµng quý: D/ quý.

 gt tèi thiÓu 1ngµy cña hhsld = (365A+52B+12C+4D)/365.

Gt hh søc lđ bao hµm c¶ 2 yÕu tè tinh thÇn vµ yÕu tè lÞch sö. C¸c yÕu tè nµy phô thuéc vµo hoµn c¶nh lÞch sö mçi n­íc, ®k ®Þa lý, khÝ hËu, tr×nh ®é v¨n minh ®• ®¹t ®­îc cña mçi n­íc.

+ XÐt vÒ mÆt chÊt: gt hh søc lđ do lđ kÕt tinh gi¸n tiÕp trong TL sinh ho¹t mµ ng­êi lđ tiªu dïng.

- Gt sd cña hh SL§:

+ Gt sd cña hh SL§ lµ c«ng dông cña nã thÓ hiÖn trong qt tiªu dïng søc lđ (tøc lµ qt ng­êi CN tiÕn hµnh lđ ®Ó sx ra mét hh nµo ®ã).

+ Khi tiªu dïng gt sd mÊt ®i nh­ng l¹i cã kh/n¨ng t¸i t¹o l¹i th«ng qua tiªu dïng TL sinh ho¹t.

+ Gt SD cña hh SL§ khi sd cã kh/n¨ng t¹o ra gt míi lín gt b¶n th©n nã. (ch×a khãa ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong c«ng thøc chung TB)

* Ph©n biÖt hh th«ng th­êng vµ hh søc lđ.

- gièng: Hh th«ng th­êng vµ hh søc lđ ®Òu cã hai thuéc tÝnh gt vµ gt sd ®Òu tháa m•n nhu cÇu cña ng­êi mua

*Mèi qh gi÷a hh søc lđ vµ m©u thuÉn cña c«ng thøc chung t¬ b¶n

M©u thuÉn cña c«ng thøc chung TB lµ: TB ko thÓ xuÊt hiÖn tõ l/th«ng vµ còng kh«ng thÕ xuÊt hiÖn ë bªn ngoµi l/th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l/th«ng ®ång thêi kh«ng ph¶i trong l/th«ng

Hh søc lđ lµ ch×a khãa ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn c«ng thøc chung t¬ b¶n.

V×: +Gt sd cña hh SL§ lµ c«ng dông cña nã thÓ hiÖn trong qt tiªu dïng søc lđ (tøc lµ qt ng¬êi CN tiÕn hµnh lđ ®Ó sx ra mét hh nµo ®ã).

+Gt SD cña hh SL§ cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ khi tiªu dïng cã kh/n¨ng t¹o ra gt míi lín gt b¶n th©n nã.

6. TiÒn c«ng trong CNTB.

* Quan ®iÓm cña c¸c nhµ KTÕ häc ts cho r»ng: tiÒn c«ng lµ gc L§ v× theo hä L§ lµ ®èi t­îng mua b¸n gi÷a nhµ TB vµ CN do ®ã L§ lµ hh.

* M¸c kh¼ng ®Þnh: tiÒn c«ng ko thÓ lµ gc L§ v× L§ kh«ng ph¶i lµ hh.

M¸c ®• CM b»ng pp ph¶n chøng:

- M¸c cho r»ng: nÕu tiÒn c«ng lµ gc lđ th× lđ ph¶i lµ hh, vµ nã ph¶i cã tr¬c, ph¶i ®¬c vËt ho¸ trong mét h×nh thøc cô thÓ nµo ®ã, tiÒn ®Ò ®Ó lđ vËt ho¸ lµ ph¶i cã TLSX nh¬ng nÕu cã TLSX th× ng¬êi CN sÏ b¸n hh do m×nh sx ra mµ ko ph¶i lµ b¸n L§.

- NÕu thõa nhËn lđ lµ hh th× m©u thuÉn vÒ lý luËn.

+ NÕu L§ lµ hh vµ tu©n theo quy luËt gt (mua b¸n ®óng gt) th× nhµ TB kh«ng thu ®¬c m à phñ nhËn sù tån t¹i thùc tÕ cña q/luËt m trong CNTB.

+ Ng¬c l¹i nÕu L§ lµ hh vµ hh ®¬c mua b¸n kh«ng ®óng gt ®Ó cã m th× ph¶i phñ nhËn q/luËt gt.

- NÕu L§ lµ hh, th× L§ còng ph¶i cã gÝa trÞ nh¬ng L§ lµ th¬c ®o néi t¹i cña gt, b¶n th©n L§ kh«ng cã gt.

à KL: L§ kh«ng ph¶i lµ hh, c¸i mµ ng¬ CN b¸n cho nhµ TB chÝnh lµ SL§, b¶n chÊt tiÒn c«ng trong CNTB lµ gc SL§, tiÒn c«ng che ®Ëy sù ph©n chia ngµy lđ thµnh (t) L§ tÊt yÕu vµ th.gian L§ thÆg d­, do ®ã che ®Ëy b¶n chÊt bãc lét cña CNTB.

* C¸c h×nh thøc tiÒn c«ng:

+ TiÒn c«ng tÝnh theo (t): c¨n cø tiÒn lµm viÖc ®Ó tr¶ l¬¬ng

+ TiÒn c«ng sp: c¨n cø vµo sè l¬îng sp hoÆc lµ sè l¬îng c«ng viÖc CN hoµn thµnh.

* TiÒn c«ng danh nghÜa, tiÒn c«ng thùc tÕ.

- TiÒn c«ng danh nghÜa: lµ sè tiÒn mµ ng¬êi CN nhËn ®¬îc do b¸n SL§ cña m×nh cho nhµ TB.

- TiÒn c«ng thùc tÕ: lµ tiÒn c«ng ®¬îc biÓu hiÖn b»ng sè l¬îng hh tiªu dïng vµ dÞch vô mµ CN mua ®¬c b»ng tiÒn c«ng danh nghÜa cña m×nh. Xu h¬íng chung cña CNTB lµ h¹ thÊp tiÒn c«ng thùc tÕ, v×:

+ TiÒn c«ng danh nghÜa trong CNTB k theo kÞp møc t¨ng cña gc tiªu dïng vµ dv.

+ ThÊt nghiÖp th¬êng xuyªn diÔn ra khiÕn cho cung vÒ lđ lín h¬n cÇu lđ à cho phÐp nhµ TB mua SL§<gt cña nã.

7. ChuyÓn ho¸ gttd->TB-TÝch luü TB.

a. Thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch lòy TB:

T¸i sx më réng lµ h×nh th¸i ®iÓn h×nh cña CNTB, lµ sù lÆp l¹i qt sx víi quy m« n¨m sau > n¨m tr­íc. Muèn t¸i sx më réng th× f¶i biÕn 1fÇn gttd thµnh TB fô thªm

* TÝch lòy TB: lµ sù chuyÓn ho¸ m thµnh TB.

* Thùc chÊt tÝch luü TB lµ TB ho¸ gt thÆng d­.

* Nguån gèc: lµ m.

VD: TB ®Çu t­ k = 1000 (200 mua SL§ - 800 mua TLSX)

Quy m« sx n¨m thø nhÊt: 800 c + 200 V + 200m

Trong 200m gi¶ sö : 100m ®Ó tiªu dïng cho nhµ Tb;100m ®Ó tÝch lòy(bao gåm:80c vµ 20v)

Khi ®ã quy m« sx n¨m thø hai: 880C + 220V + 220m.

- §éng c¬ thóc ®Èy tÝch lòy vµ t¸i sx më réng lµ q/luËt m.

 TÝch luü lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó t¨ng c­êng bãc lét CN lµm thuª.

b. Nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« tÝch luü.

Quy m« tÝch luü phô thuéc vµo M vµ tû lÖ ph©n chia m thµnh TB phô thªm vµ tiªu dïng.

* NÕu M ko ®æi th× quy m« tÝch luü phô thuéc vµo tû lÖ ph©n chia m thµnh quü tÝch luü & quü tiªu dïg c¸c nhµ TB

* NÕu tû lÖ ph©n chia gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng cña nhµ TB ko ®æi th× quy m« tÝch luü phô thuéc vµo M. M l¹i fô thuéc vµo 4 yÕu tè:

- Tr×nh ®é bãc lét SL§: M tû lÖ thuËn víi tr×nh ®é bãc lét gt thÆng d­,do ®ã :

+ Nhµ TB n©ng cao tr×nh ®é bãc lét SL§ b»ng c¸ch c¾t xÐn tiÒn c«ng do ®ã t¨ng tÝch luü.

+ T¨ng M b»ng c¸ch t¨ng c­êng ®é lđ vµ kÐo dµi ngµy lđ nhê ®ã t¨ng tÝch luü TB ( b»ng c¸ch t¨ng th.gian vµ c­êng ®é L§ nhµ TB kh«ng cÇn øng thªm TB ®Ó mua m¸y mãc thiÕt bÞ mµ chØ cÇn mua thªm nguyªn liÖu  tËn dông triÖt ®Ó c«ng suÊt m¸y mãc, thiÕt bÞ...)

- Ns lđ: Khi NSL§ x• héi t¨ng th× m t­¬ng ®èi t¨ng  KL m (M) t¨ng  quy m« tÝch lòy t¨ng

MÆt kh¸c khi NSL§ t¨ng  gt hh gi¶m  gc hh gi¶m  quy m« tÝch luü thùc tÕ t¨ng.

- Sù chªnh lÖch gi÷a TB sd vµ TB tiªu dïng.

+ TB sd: lµ khèi l­îng gt TLSX (m¸y mãc, thiÕt bÞ) tham gia vµo qt sx.

+ TB tiªu dïng: lµ phÇn gt nh÷ng TLSX ®­îc chuyÓn vµo sp d­íi d¹ng khÊu hao.

 Cã sù chªnh lÖch gi÷a TB sd vµ TB tiªu dïng.

M¸y mãc cµng hiÖn ®¹i th× sù chªnh lÖch gi÷a TB sd vµ TB tiªu dïng cµng lín  do ®ã sù phôc vô kh«ng c«ng cña m¸y mãc cµng lín, chóng ®­îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m« ngµy cµng t¨ng.

- Quy m« TB øng tr­íc:

M = m'. V, nÕu m'(tr×nh ®é bãc lét) kh«ng ®æi th× M do V (TB kh¶ biÕn) quyÕt ®Þnh  V t¨ng th× m t¨ng do ®ã t¹o ®k t¨ng quy m« TB øng tr­íc. Do ®ã muèn t¨ng KL m th× ph¶i t¨ng quy m« TB øng tr­íc

*/ TÝch tô vµ tËp trung TB:

- Kh¸i niÖm:

+ TÝch tô TB: lµ sù t¨ng thªm quy m« TB c¸ biÖt b»ng c¸ch TB ho¸ gttd trong mét XN nµo ®ã. Do vËy tÝch tô TB lµ Kq tÊt yÕu cña lÝch lòy TB.

+ TËp trung TB: lµ sù t¨ng thªm quy m« TB c¸ biÖt b»ng c¸ch hîp nhÊt nh÷ng TB c¸ biÖt cã s½n trong x• héi thµnh TB c¸ biÖt kh¸c lín h¬n.

C¹nh tranh vµ tÝn dông lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy tËp trung TB.

C¹nh tranh: dÉn ®Õn sù liªn kÕt, s¸p nhËp c¸ TB c¸ biÖt.

TÝn dông: lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó tËp trung c¸c kho¶n tiÒn nhµn rçi trong XH vµo trong tay c¸c nhµ TB.

- So s¸nh tÝch tô vµ tËp trung TB:

+ Gièng nhau: ®Òu lµm t¨ng quy m« TB c¸ biÖt

+ Kh¸c nhau:

@ Nguån t¨ng quy m« TB:

TÝch tô TB: lµ m

TËp trung TB: lµ TB cã s½n trong x• héi.

@ TÝch tô TB t¨ng quy m« TB c¸ biÖt ®ång thêi t¨ng quy m« TBXH, tËp trung TB chØ lµm t¨ng quy m« TB c¸ biÖt mµ quy m« TBXH ko t¨ng.

@ Qh: TÝch tô TB: ph/¸ qh gi÷a nhµ TB vµ L§ lµm thuª

TËp trung TB: ph/¸ qh gi÷a nhµ TB vµ nhµ TB ®ång thêi nã còng t¸c ®éng ®Õn mèi qh gi÷a nhµ TB vµ L§.

*/ Qh tÝch tô vµ tËp trung TB.

- TÝch tô TB lµm t¨ng quy m« TB vµ søc c¹nh tranh cña TB c¸ biÖt  c¹nh tranh gay g¾t h¬n  tËp trung TB nhanh h¬n.

- TËp trung TB t¹o ®k thuËn lîi ®Ó t¨ng c­êng bãc lét m  ®Èy nhanh tÝch tô  sù t¸c ®éng qua l¹i ®ã lµm t¨ng tÝch luü TB.

9. C¸c h×nh th¸i TB vµ c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña gt thÆng d­

1. Sù chuyÓn ho¸ gt thÆng d­ thµnh ln

a.CF SXTB, LN

- Gt th¨ng d­ lµ mét bé phËn cña gt míi d«i ra ngoµi gt søc lđ do CN lµm thuª t¹o ra vµ bÞ nhµ TB chiÕm kh«ng.

- Ln: lµ sè tiÒn lêi mµ nhµ TB thu ®­îc do cã sù chªnh lÖch gi÷a gt hh vµ CF TB.

+ Nguyªn nh©n: Do cã sù chªnh lÖch gi÷a gt hh vµ CF SXTB nªn khi b¸n hh (gc, gt) c¸c nhµ TB thu ®­îc mét kho¶n tiÒn lêi (ngang b»ng m) gäi lµ P

- Muèn t¹o ra gt hh ph¶i CF mét sè L§ nhÊt ®Þnh gäi lµ CF L§. CF lđ: lµ CF thùc tÕ cña x• héi t¹o ra gt hh. CF L§: bao gåm L§ qu¸ khø vµ L§ hiÖn t¹i.

+ L§ qu¸ khø: lµ gt TLSX sx: c

+ L§ hiÖn t¹i: lµ L§ t¹o ra gt míi v + m

W (hh) = c + v + m

§/v nhµ TB hä ko ph¶i CF L§ ®Ó sx hh nªn hä kh«ng quan t©m ®Õn ®iÒu ®ã, do ®ã hä chØ quan t©m ®Õn viÖc øng TB ®Ó mua TLSX vµ SL§. Do ®ã hä chØ xem hao phÝ hÕt bao nhiªu TB mµ kh«ng quan t©m hao phÝ hÕt bao nhiªu L§.

+CF SXTBCN (k): lµ CF vÒ TB mµ nhµ TB bá ra ®Ó SX hh. k = c + v.

Khi xuÊt hiÖn ph¹m trï CFSXTB th× c«ng thøc tÝnh gt hh cã thÓ ®­îc viÕt thµnh W = k + m .

Víi sù xuÊt hiÖn cña k th× sù ph©n biÖt gi÷a TB bÊt biÕn & TB kh¶ biÕn ®• bÞ xo¸ bá  che ®Ëy b/c bãc lét cña CNTB.

So s¸nh CFL§ thùc tÕ vµ CFSXTBCN.

- VÒ mÆt chÊt: + CF lđ: lµ CF vÒ L§ t¹o ra thùc thÓ gt hh.

+ CF SXTBCN: chØ ph¶n ¸nh hao phÝ TB cña nhµ TB nã ko t¹o ra gt hh.

-VÒ mÆt l­îng: CFSXTBCN < CFL§ ( k = c + v ) < W=c+ v + m )

- ViÖc h×nh thµnh CF sx TBCN che ®Ëy thùc chÊt bãc lét cña CNTB: nh×n vµo c«ng thøc W = k + m th× sù ph©n biÖt gi÷a C vµ V biÕn mÊt. Thùc thÓ cña gt bÞ che lÊp bëi CF sx TB c¸c nhµ kt t­ s¶n cho r»ng k sinh ra P.

Nh­ vËy CF SXTB < gt cña hh. Do ®ã nhµ TB chØ cÇn b¸n hh k= C+V < gc < gt (W= C+ V+ m) lµ thu ®­îc P

Nh­ vËy: trong L­u th«ng m mang h×nh thøc chuyÓn ho¸ lµ P.

C«ng thøc: W = k + m chuyÓn thµnh W = k + P.

Mèi t­¬ng quan m vµ P.

- VÒ mÆt l­îng: Mèi t­¬ng quan gi÷a m vµ p chÞu a/h víi qh cung cÇu trªn thÞ tr­êng:

Cung = cÇu gc = gt th× m = P

Cung > cÇu  gc < gt th× m > P.

Cung < cÇu  gc > gt th× m < P.

- VÒ mÆt chÊt:

+ m vµ p lµ mét chóng ®Òu cã chung nguån gèc lµ Kq cña L§ ko c«ng cña ng­êi CN lµm thuª.

+ m ®­îc t¹o ra trong qt sx, cßn p chÝnh lµ sù chuyÓn ho¸ cña m trong qt l­u th«ng. Cho nªn P lµ h×nh thøc biÓu hiÖn bÒ ngoµi cña m Sù xuÊt hiÖn ph¹m trï ln ®• ph¶n ¸nh sai lÖch b¶n chÊt gi÷a nhµ TB vµ lđ lµm thuª

*Ngoµi ra nguyªn nh©n m chuyÓn hãa thµnh P cßn b¾t nguån tõ:

+TiÒn c«ng TBCN

+T¸c ®éng cña cÊu t¹o h÷u c¬ TB vµ tèc ®é chu chuyÓn TB

b/ Mèi qh m' (tû suÊt GTTD) vµ p' (tû suÊt LN)

Tû suÊt GTTD lµ tØ sè gi÷a m vµ TB kh¶ biÕn m' =

Tû suÊt LN lµ tØ sè gi÷a m vµ toµn bé TB øng tr­íc P' =

Trong qt l­u th«ng th× m cã h×nh thøc chuyÓn ho¸ lµ p, do ®ã m' cã h×nh thøc chuyÓn ho¸ lµ p'.

- So s¸nh: kh¸c nhau c¶ vÒ chÊt vµ l­îng.

+ VÒ l­îng: P' < m'

+ VÒ chÊt: m' ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét cña nhµ TB ®/v CN lµm thuª. P' ph¶n ¸nh doanh lîi cña viÖc ®Çu t­ TB.

c. Nh÷ng nh©n tè a/h P':

+ Tr×nh ®é bãc lét gt thÆng d­ : m' cµng cao th× p' cµng lín vµ ng­îc l¹i, do ®ã nh÷ng thñ ®o¹n nh»m n©ng cao m' còng lµ nh÷ng thñ ®o¹n n©ng cao p'.

VD: nhµ TB cã TB dÇu t­ k=100, c/v=4/1

NÕu m'=100% th× : W=80c+20v+20m ->p'=20%

NÕu m'=200% th× : W=80c+20v+40m ->p'=40%

+ CÊu t¹o h÷u c¬ TB (c/v): trong ®k m' ko ®æi th× c/v t¨ng, p' gi¶m & ng­îc l¹i.

VD: nhµ TB cã TB dÇu t­ k=100. m'=100%

NÕu c/v=4/1 th× W=80c+20v+20m ->p'=20%

NÕu c/v=3/2 th× W= 60c+40v+40m ->p'=40%

+ Tèc ®é chu chuyÓn TB - P' tØ lÖ thuËn víi sè vßng chu chuyÓn vµ tØ lÖ nghÞch víi (t) chu chuyÓn. VD: nhµ TB cã TB dÇu t­ k=100. m'=100%, c/v=4/1

NÕu N=1 th× W=80c+20v+20m ->p'=20%

NÕu N=2 th× W= 80c+20v+40m ->p'=40%

+ TiÕt kiÖm TB bÊt biÕn: nÕu m vµ v lµ nh÷ng ®¹i l­îng kh«ng ®æi th× P' sÏ vËn ®éng ng­îc chiÒu víi TB bÊt biÕn  do ®ã ®Ó n©ng cao P' c¸c nhµ TB ph¶i sd m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng, ph­¬ng tiÖn v/t¶i víi hiÖu qu¶ cao nhÊt, thay ng/liÖu ®¾t tiÒn b»ng ng/liÖu rÎ tiÒn, gi¶m tiªu hao n¨ng l­îng.

2. C¹nh tranh néi bé ngµnh vµ sù h×nh thµnh gt thÞ tr­êng.

* Kh¸i niÖm: C¹nh tranh trong néi bé ngµnh: lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c XN trong vµ cïng mét ngµnh, cïng sx ra mét lo¹i hh nh»m giµnh h÷ng ®k thuËn lîi cho sx vµ tiªu thô hh ®Ó thu Psn (LN sn)

* Bp c¹nh tranh: c¸c nhµ TB th­êng xuyªn c¶i tiÕn kü thuËt n©ng cao NSL§, gi¶m gt c¸ biÖt cña hh XN sx ra (gt XH cña hh ®ã...)

* Kq: h×nh thµnh gt thÞ tr­êng

* Gt TT: lµ gt TB cña nh÷ng hh ®­îc sx ra trong mét khu vùc nµo ®ã.

* C¸c tr­êng hîp h×nh thµnh:

- GÝa trÞ TT cña hh do gt cña ®¹i bé phËn hh ®­îc sx ra trong ®k trung b×nh quy ®Þnh.

- §¹i bé phËn hh ®­îc sx trong ®k xÊu th× GTTT do gt cña ®¹i bé phËn hh ®­îc sx trong ®k xÊu quyÕt ®Þnh.

- §¹i bé phËn hh ®­îc sx ra trong ®k tèt nhÊt th× GTTT do gi¸ tri cña ®¹i bé phËn hh ®­îc sx trong ®k tèt quyÕt ®Þnh.

3. C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh vµ sù h×nh thµnh (sù chuyÓn ho¸ P  )

a/ Kh¸i niÖm: c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ sù c¹nh tranh trong c¸c ngµnh sx kh¸c nhau, nh»m t×m n¬i ®Çu t­ cã lîi nhÊt.

b/ BiÖn ph¸p c¹nh tranh: tù do di chuyÓn TB tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c.

c/ Kq: lµ h×nh thµnh tû suÊt ln bq vµ gt hh chuyÓn thµnh gc sx.

- C¸c nhµ TB trong ngµnh cã p'(tsln) thÊp sÏ di chuyÓn TB sang ngµnh cã p' cao. Mét sè nhµ TB thuéc ngµnh c¬ khÝ sÏ di chuyÓn TB cña m×nh sang ngµnh da, lµm cho ngµnh da cã thªm TB ®Çu t­ vµo sx  sp ngµnh da t¨ng lªn  cung > cÇu  gc hh gi¶m do ®ã p' gi¶m.

- Ng­îc l¹i ngµnh c¬ khÝ do cã mét sè TB rót khái ngµnh nªn sp gi¶m ®i cung < cÇu  gc trong ngµnh c¬ khÝ t¨ng do ®ã p' cña ngµnh sÏ t¨ng.

Sù tù do di chuyÓn TB tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c ®• lµm thay dæi P' c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh. Sù tù do di chuyÓn TB nµy chØ t¹m dõng khi P' cña c¸c ngµnh ngang nhau vµ Kq h×nh thµnh ' (tû suÊt ln bq)

* Kh¸i niÖm: Tû suÊt ln bq lµ tû sè tÝnh theo % gi÷a tæng gt th¨ng d­ vµ tæng TBXH ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh cña nÒn sx TBCN kÝ hiÖu lµ '

* C«ng thøc tÝnh: ' =

* Khi h×nh thµnh ' th× sè P cña c¸c ngµnh sx ®Òu tÝnh theo '  do ®ã nÕu cã sè TB b»ng nhau, dï ®Çu t­ vµo ngµnh nµo còng thu ®­îc P = nhau gäi lµ ln bq ( )

* Ln bq: lµ sè LN b»ng nhau cña nh÷ng TB b»ng nhau dï ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, ký hiÖu lµ . = ' x k.

 Víi sù h×nh thµnh che giÊu thùc chÊt bãc lét v× bÊt cø TB ®Çu t­ vµo ngµnh nµo nÕu cã khèi l­îng ngang nhau còng thu ®­îc P = nhau. Trªn thùc tÕ chØ lµ m ®­îc ph©n phèi, gi÷a c¸c ngµnh sx kh¸c nhau t­¬ng øng víi sè TB ®Çu t­ cña mçi nhµ TB.

* Sù chuyÓn ho¸ cña gt hh thµnh gc sx.

- Khi P chuyÓn ho¸ thµnh th× gt hh chuyÓn ho¸ thµnh gc sx

W = c + v + m  gc sx = k + (Gc sx = CF sx + ln bq)

- ®k ®Ó gt hh biÕn thµnh gc sx:

+ §¹i CN c¬ khÝ TBCN pt.

+ Sù liªn hÖ réng r•i gi÷a c¸c ngµnh sx; qh tÝn dông t¨ng, TB tù do di chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c.

- Khi gt hh chuyÓn ho¸ thµnh gc sx th× lóc nµy gc sx lµ c¬ së cña gc thÞ tr­êng vµ gc TT xoay quanh gc sx.

- Mèi qh gc sx víi gt hh.

+ VÒ l­îng: ë mçi ngµnh sx th× gt hh vµ gc sx cã thÓ kh«ng b»ng nhau nh­ng trong toµn x• héi th× tæng gc sx = tæng gt hh.

+ VÒ chÊt: gt hh lµ c¬ së lµ néi dung bªn trong cña gc sx vµ gc sx lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn cña gt hh trong ®k c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh sx TBCN.

 Tãm t¾t qt h×nh thµnh ' vµ gc sx.

4. TB th­¬ng nghiÖp vµ ln th­¬ng nghiÖp.

* VÒ m¨t lÞch sö th× TB th­¬ng nghiÖp xuÊt hiÖn tr­íc TB CN & TB th­¬ng nghiÖp nµy gäi lµ TB cæ x­a

-§Æc ®iÓm: lµ TB mua rÎ, b¸n ®¾t lµ Kq cña viÖc ¨n c¾p vµ lõa ®¶o.

- Vai trß cña TB th­¬ng nghiÖp tr­íc CNTB lµ th­¬ng nghiÖp t¸ch rêi qt sx vµ chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ trong l­u th«ng & trao ®æi hh, do ®ã nã cã vai trß thóc ®Èy LLSX pt, ®Èy nhanh qt tan r• cña x• héi n« lÖ, PK, tËp trung nhanh tiÒn tÖ vµo mét sè Ýt ng­êi, ®Èy nhanh sù ra ®êi cña ph/thøc SXTBCN

*TB th­¬ng nghiÖp trong CNTB.

- TB th­¬ng nghiÖp trong CNTB: lµ mét bé phËn cña TB CN t¸ch rêi ra phôc vô qt l­u th«ng hh cña TB CN

-TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan: Sx TBCN pt th× viÖc t¸ch rêi cña TB th­¬ng nghiÖp tõ TB CN lµ cÇn thiÕt v×:

+ Khi sx pt, quy m« sx më réng, XN cµng lín lªn  lµm cho c/n qu¶n lý kt ngµy cµng phøc t¹p. §ßi hái ph¶i cã mét sè ng­êi chuyªn qu¶n lý sx cßn mét sè ng­êi chuyªn tiªu thô hh.

+ TB th­¬ng nghiÖp chuyªn ®¶m nhiÖm viÖc l/th«ng hh, phôc vô cïng mét lóc cho nhiÒu nhµ TB CN  gi¶m CF l/th«ng vµ TB cña tõng nhµ TB CN còng nh­ toµn x• héi ®­a vµo sx sÏ t¨ng lªn.

+ TB th­¬ng nghiÖp ®¶m nhiÖm kh©u l/th«ng, nhê ®ã TB CN tËp trung vµo sx, rót ng¾n (t) l/th«ng vµ t¨ng tèc ®é chu chuyÓn TB.

-TB th­¬ng nghiÖp võa thèng nhÊt, phô thuéc võa ®éc lËp t­¬ng ®èi víi TB CN.

+ Sù thèng nhÊt sù phô thuéc vµo TB CN thÓ hiÖn:

. Tèc ®é, quy m« l­u th«ng lµ do tèc ®é vµ quy m« sx quyÕt ®Þnh.

. TB th­¬ng nghiÖp ®¶m nhiÖm c/n TB hh cña TB CN (thùc hiÖn gt & gt thÆng d­) . Do ®ã nh÷ng g® vËn ®éng cña TB kd hh lµ do sù vËn ®éng cña TB hh quyÕt ®Þnh.

+ Sù ®éc lËp t­¬ng ®èi cña TB th­¬ng nghiÖp thÓ hiÖn:

. TB th­¬ng nghiÖp thùc hiÖn c/n chuyÓn ho¸ TB hh thµnh tiÒn tÖ. Qt nµy kh«ng diÔn ra trong sx mµ diÔn ra trong l/th«ng. Do ®ã c/n nµy t¸ch rêi c¸c c/n kh¸c cña TB CN.

.TB th­¬ng nghiÖp ®éc lËp lµm n/v l/th«ng hh, nhµ TB th­¬ng nghiÖp ph¶i øng tr­íc TB nh»m M§ thu vÒ víi l­îng tiÒn lín h¬n; th«ng qua viÖc mua b¸n. Do ®ã TB cña hä kh«ng mang h×nh th¸i TBSX mµ chØ h/®éng trong ph¹m vi l/th«ng.

- Nªó g¹t bá c¸c c/n b¶o qu¶n, ®ãng gãi chuyªn chë, chØ h¹n chÕ ë c/n mua-b¸n th× TB th­¬ng nghiÖp kh«ng t¹o ra gt vµ m mµ chØ lµm n/v thùc hiÖn gt vµ m.

- Thùc chÊt: PTN lµ mét phÇn m ®­îc s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc sx mµ nhµ TB CN nh­êng cho TB th­¬ng nghiÖp.

+ Nhµ TB CN nh­êng mét phÇn m cho nhµ TB th­¬ng nghiÖp b»ng c¸ch b¸n hh cho nhµ TB th­¬ng nghiÖp víi : CF sx<gc <gt hh

* Sù h×nh thµnh PTN - ln th­¬ng nghiÖp

- Kh¸i niÖm: PTN lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua hh. PTN lµ do gi¸ b¸n cña TB th­¬ng nghiÖp cao h¬n gi¸ mua. Nh­ng kh«ng ph¶i v× b¸n cao h¬n gt mµ v× nhµ TB th­¬ng nghiÖp mua thÊp h¬n gt vµ b¸n ®óng gt.

5. TB cho vay vµ lîi tøc cho vay.

* TB cho vay trong CNTB: TB cho vay lµ mét bé phËn cña TB CN t¸ch ra trong qt tuÇn hoµn cña TB. Së dÜ trong qt tuÇn hoµn cña TB cã 1 bé phËn cña TB CN t¸ch ra lµ v×:

- Trong qt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña TB CN lu«n cã sè TB tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi. TiÒn nhµn rçi kh«ng sinh lîi, ®/v nhµ TB th× tiÒn ph¶i sinh lîi  cho ng­êi kh¸c vay ®Ó kiÕm lêi.

- Trong khi ®ã mét sè nhµ TB cÇn tiÒn ®Ó mua nguyªn vËt liÖu, c¸i tiÕn KT, më réng sx... c¸c nhµ TB nµy ph¶i ®i vay.

Tõ qh cung cÇu vÒ vèn, tiÒn tÖ mµ TB nhµn rçi trë thµnh TB cho vay.

* Kh¸i niÖm: TB cho vay lµ TB tiÒn tÖ mµ ng­êi chñ cña nã nh­êng cho ng­êi kh¸c sd trong mét (t) nhÊt ®Þnh nh»m thu thªm mét sè tiÒn lêi.

Sè tiÒn lêi ®ã gäi lµ lîi tøc - KÝ hiÖu Z

* §Æc ®iÓm cña TB cho vay:

- QuyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sd

- TB cho vay lµ hh ®Æc biÖt, v×:

+ Lµ mét hh v× nã cã 2 thuéc tÝnh gt sd vµ gt cã ng­êi mua, ng­êi b¸n, cã gc ( lîi tøc), gc t¨ng, gi¶m phô thuéc qhÖ cung cÇu.

+ Lµ hh ®Æc biÖt v×: ng­êi b¸n kh«ng mÊt quyÒn së h÷u, khi ng­êi mua sd th× gt vµ gt sd kh«ng mÊt ®i mµ cßn t¨ng lªn. Gc cña nã ko do gt mµ do gt sd, do kh/n¨ng t¹o ra LN cña nã quyÕt ®Þnh.

* C«ng thøc vËn ®éng: T - T' (T' = T + t)

Cïng lµ mét TB - §/víi nhµ TB cho vay, do hä nh­êng quyÒn sd TB cña m×nh cho ng­êi kh¸c nªn sau mét (t) giao cho nhµ TB ho¹t ®éng ph¶i ®­îc hoµn tr¶ c¶ gèc vµ gt t¨ng thªm.- §èi víi nhµ TB ®i vay (nhµ TB ho¹t ®éng): hä vay tiÒn ®Ó ®­a vµo sx - kd nªn hä thu ®­îc P - P thu ®­îc chia thµnh 2 phÇn lµ LN doanh nghiÖp vµ lîi tøc.

* Lîi tøc vµ tû suÊt lîi tøc.

TB cho vay lµ TB sinh lîi tøc.

- Kh¸i niÖm: lîi tøc lµ mét phÇn mµ nhµ TB ®i vay ph¶i tr¶ cho nhµ TB cho vay; c¨n cø vµo sè l­îng TB mµ nhµ TB cho vay ®• ®­a cho nhµ TB ®i vay sd.

- Nguån gèc cña lîi tøc: lµ mét phÇn m do CN s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc sx.

- Kh/niÖm tû suÊt lîi tøc: lµ tû lÖ % gi÷a tæng sè lîi tøc vµ sè TB tiÒn tÖ cho vay.

KÝ hiÖu Z' =

- C¸c nh/tè a/h ®Õn tØ suÊt lîi tøc :

+ TØ suÊt ln bq

+ TØ lÖ ph©n chia P thµnh P DN & lîi tøc

+ Qh cung cÇu vÒ TB cho vay

Giíi h¹n cña tû suÊt lîi tøc: O < Z' < '

 Z' chÞu sù t¸c ®éng cña qh cung cÇu vÒ TB cho vay nh­ng cã sù t¸c ®éng trë l¹i qh cung cÇu vÒ TB cho vay v× thÕ trong nÒn kt hh cña CNTB hiÖn ®¹i Z' ®­îc sd nh­ mét c«ng cô quan träng ®iÒu tiÕt nÒn kt. Khi nÒn KT tr× trÖ kÐm pt, nhµ n­íc gi¶m tû suÊt lîi tøc (gi¶m l/suÊt) ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­, më réng quy m« sx, thóc ®Èy KT pt vµ ng­îc l¹i.

* Ng©n hµng vµ ln ng©n hµng:

- Ng©n hµng TBCN lµ tæ chøc KD tiÒn tÖ, lµm m«i giíi gi÷a  ®i vay vµ  cho vay.

- NghiÖp vô: nhËn göi, cho vay

+ nhËn göi: thu hót T vµo quü t¹o vèn cho vay chñ yÕu cña NH; ng©n hµng tr¶ lîi tøc cho  göi tiÒn.

+ cho vay: NH thu lîi tøc cña  ®i vay. PNH = lîi tøc cho vay  lîi tøc tiÒn göi  CF nghiÖp vô NH

 trong c¹nh tranh PNH còng ngang b»ng víi (NÕu kh«ng sÏ cã sù di chuyÓn TB sang c¸c ngµnh kh¸c).

* Tû suÊt ln ng©n hµng: Lµ tû lÖ % gi÷a ln ng©n hµng vµ TB tù cã cña ng©n hµng.

- Vai trß: cïng 1 lóc NH lµ 3 trung t©m: trung t©m tiÒn tÖ, trung t©m tÝn dông vµ trung t©m thanh to¸n.

* Ph©n biÖt TB cho vay vµ TB ng©n hµng:

- TB cho vay lµ TB tiÒm thÕ, TB kh«ng ho¹t ®éng, cßn TB NH lµ TB ho¹t ®éng.

+TB cho vay chØ thu lîi tøc (1 phÇn cña )  lîi tøc vËn ®éng theo quy luËt tû suÊt lîi tøc: nã ®­îc quy ®Þnh tr­íc do tôc lÖ trong XH quy ®Þnh vµ lªn xuèng theo qh cung cÇu cña TB cho vay.

+PNH vËn ®éng theo quy luËt '

- TB cho vay chØ bao gåm TB nhµn rçi:

+ TB NH ngoµi TB nhµn rçi cßn bao gåm c¸c kim lo¹i quý hiÕm, c¸c chøng kho¸n cã gi¸.

+ Nguån vèn cña TB NH gåm: TB tiÒn tÖ cña chñ NH, TB tiÒn tÖ cña c¸c nhµ TB c«ng th­¬ng nghiÖp cßn ®Ó ë quü khÊu hao; quü tÝch lòy vµ c¸c kho¶n kh¸c ch­a dïng ®Õn.

6. TB kd n«ng nghiÖp vµ ®Þa t« TBCN

a/ Nguån gèc, b¶n chÊt:

Qh sx TBCN trong n«ng nghiÖp ë Ch©u ¢u h×nh thµnh theo 2 con ®­êng:

- B»ng c¶i c¸ch dÇn dÇn chuyÓn kt ®Þa chñ PK sang kd theo ph­¬ng thøc sx TBCN nh­: §øc, Italia, NhËt, Nga.

- B»ng c¸ch m¹ng d©n chñ t­ s¶n, xo¸ bá chÕ ®é kt ®Þa chñ, thñ tiªu quyÒn së h÷u ruéng ®Êt PK, pt CNTB trong n«ng nghiÖp nh­: Anh, Ph¸p, Mü.

* §Æc ®iÓm KT næi bËt cña QHSX TBCN trong n«ng nghiÖp: lµ chÕ ®é ®/quyÒn së h÷u ruéng ®Êt ®• ng¨n c¶n q/luËt tù do c¹nh tranh trong n«ng nghiÖp.V× vËy, qh x• héi ®/v ruéng ®Êt gåm 3 gc:

- §Þa chñ: ng­êi ®/quyÒn së h÷u ruéng ®Êt

- Nhµ TB kd n«ng nghiÖp: thuª ruéng ®Êt ®Ó kd.

- CN n«ng nghiÖp: trùc tiÕp SXKD

Nh­ vËy nhµ TB thuª ruéng dÊt, thuª CN tiÕn hµnh sx, do ®ã nhµ TB kd n«ng nghiÖp ph¶i tr¶ mét phÇn m do CN t¹o ra cho chñ ruéng ®Êt d­íi h×nh thøu ®Þa t«.

* §Þa t« TBCN: lµ mét phÇn m do CN n«ng nghiÖp t¹o ra cßn l¹i sau khi ®• khÊu trõ phÇn ln bq mµ c¸c nhµ TB kd n«ng nghiÖp ph¶i nép cho ®Þa chñ.

* Ph©n biÖt ®Þa t« PK vµ ®Þa t« TBCN:

- Gièng nhau: c¬ së cña chóng ®Òu lµ quyÒn së h÷u ruéng ®Êt, c¶ 2 lo¹i ®Þa t« ®Òu lµ Kq cña sù bãc lét ®/v ng­êi lđ.

- Kh¸c nhau:

+ VÒ l­îng:

§Þa t« PK gåm toµn bé sp th¨ng d­ do n«ng d©n t¹o ra.

§Þa t« TBCN chØ lµ mét phÇn m ngoµi cña nhµ TB kd ruéng ®Êt.

+ VÒ chÊt:

§Þa t« PK ph¶n ¸nh mqh gi÷a 2 gc: ®Þa chñ vµ n«ng d©n

§Þa t« TBCN ph¶n ¸nh mèi qh 3 gc: §Þa chñ (gi¸n tiÕp bãc lét), nhµ TB, CN n«ng nghiÖp.

b/ C¸c h×nh thøc ®Þa t«:

* §Þa t« chªnh lÖch:

- Kh¸i niÖm: ®Þa t« chªnh lÖch lµ phÇn P v­ît ra ngoµi , thu ®­îc trªn ruéng ®Êt cã ®k thuËn lîi h¬n, mµ c¸c nhµ TB kd n«ng nghiÖp tr¶ cho ®Þa chñ.

- c¬ së ®Þa t« chªnh lÖch: lµ §Q kd ruéng ®Êt

- ®Þa t« ch/lÖch lµ sè chªnh lÖch gi÷a gc sx chung ®­îc quyÕt ®Þnh bëi ®k ruéng ®Êt xÊu vµ gc sx c¸ biÖt trªn ruéng ®Êt tèt vµ trung b×nh.

- V× sao gc sx chung trong n«ng nghiÖp l¹i ®­îc quyÕt ®Þnh bëi ®k ruéng ®Êt xÊu? V×: trong n«ng nghiÖp do sè l­îng, chÊt l­îng ruéng ®Êt cã h¹n, l¹i bÞ ®Þa chñ ®éc chiÕm. Nhu cÇu hh n«ng phÈm t¨ng lªn, buéc XH ph¶i canh t¸c trªn c¶ nh÷ng ruéng ®Êt xÊu nªn gc cña hh n«ng phÈm do gc sx ë n¬i ®k réng ®Êt xÊu quyÕt ®Þnh.

C¸c nhµ TB kd trªn nh÷ng ruéng ®Êt cã ®k ruéng ®Êt thuËn lîi lu«n thu ®­îc P sn. PhÇn LN sn nµy thuéc vÒ ®Þa chñ d­íi h×nh thøc ®Þa t« chªnh lÖch, nhµ TB kd n«ng nghiÖp chi thu P bq.

Kh¸c víi trong CN: PSN thu trªn ruéng ®Êt trung b×nh, tèt æn ®Þnh th­êng xuyªn.

- Thùc chÊt cña ®Þa t« chªnh lÖch lµ PSN mµ nguån gèc lµ mét phÇn m do CN n«ng nghiÖp t¹o ra.

- Cã 2 lo¹i ®Þa t« chªnh lÖch: §Þa t« chªnh lÖch I & ®Þa t« chªnh lÖch II

+ §Þa t« chªnh lÖch I: lµ ®Þa t« thu ®­îc trªn ruéng ®Êt cã ®é mµu mì tù nhiªn thuËn lîi, gÇn n¬i tiªu thô gÇn ®­êng giao th«ng.

§/k ®Ó h×nh thµnh ®Þa t« ch/lÖch I lµ do ®k tù nhiªn thuËn lîi mang l¹i

+ §Þa t« chªnh lÖch II: lµ ®Þa t« thu ®­îc nhê th©m canh ruéng ®Êt.

Th©m canh ruéng ®Êt: lµ ®Çu t­ thªm TB vµo mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Ó n©ng cao chÊt l­îng canh t¸c nh»m t¨ng ®é mµu mì trªn m¶nh ruéng ®ã n©ng cao s¶n l­îng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch.

Trong thêi h¹n hîp ®ång thuª ruéng ®Êt th× nhµ TB kd bá tói sè PSN nµy hÕt thêi h¹n hîp ®ång chñ ruéng ®Êt sÏ n©ng møc ®Þa t« lªn ®Ó chiÕm lÊy sè PSN ®ã (biÕn PSN thµnh ®Þa t« chªnh lÖch).

§k ®Ó h×nh thµnh ®Þa t« chªnh lÖch II lµ do th©m canh ruéng ®Êt mang l¹i.

*§Þa t« tuyÖt ®èi; Lµ ®Þa t« mµ tÊt c¶ c¸c nhµ TB kd n«ng nghiÖp ®Òu ph¶i nép cho ®Þa chñ dï ruéng ®Êt ®ã tèt hay xÊu.

- C¬ së ®Þa t« tuyÖt ®èi: lµ §Q kd ruéng ®Êt

- ®k h×nh thµnh: cÊu t¹o h÷u c¬ trong N«ng nghiÖp thÊp h¬n trong CN

Trong CNTB chÕ ®é ®/quyÒn t­ h÷u ruéng ®Êt ®• c¶n trë sù pt cña qh sx TBCN trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Do ®ã n«ng nghiÖp th­êng l¹c hËu h¬n CN, do ®ã víi cïng mét l­îng TB ®Çu t­, tr×nh ®é bãc lét ngang nhau trong n«ng nghiÖp sÏ thu ®­îc nhiÒu GTTD h¬n trong CN.

- Nguyªn nh©n: trong n«ng nghiÖp tån t¹i chÕ ®é §Q së h÷u ruéng ®Êt ®• ng¨n c¶n qt tù do di chuyÓn TB vµo n«ng nghiÖp. Do ®ã ®• ng¨n c¶n viÖc h×nh thµnh chung gi÷a CN vµ n«ng nghiÖp. Do ®ã n«ng s¶n ®­îc b¸n theo gi¸ thÞ tr­êng vµ phÇn m d«i ra ngoµi møc ®­îc gi÷ l¹i ®Ó nép ®Þa t« tuyÖt ®èi cho ®Þa chñ.

Nh­ vËy thùc chÊt ®Þa t« tuyÖt ®èi: lµ mét lo¹i P sn d«i ra ngoµi , ®­îc h×nh thµnh do cÊu t¹o h÷u c¬ cña TB trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong CN; nã lµ sù chªnh lÖch gi÷a gt n«ng s¶n víi gc sx chung cña n«ng phÈm.

* §Þa t« ®Êt x©y dùng, ®Þa t« hÇm má vµ ®Þa t« §Q:

+ §Þa t« ®Êt XD:

. VÞ trÝ cña ®Êt ®ai lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh

. Sù pt cña d©n sè, nhu cÇu vÒ nhµ ë t¨ng lªn vµ TB s¸p nhËp vµo ruéng ®Êt t¨ng lµ nh÷ng nh©n tè lµm cho ®Þa t« ®Êt XD t¨ng lªn

+ §Þa t« hÇm má: gt cña kho¸ng s¶n, hµm l­îng tr÷ l­îng cña kho¸ng s¶n, vÞ trÝ vµ ®k khai th¸c lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh

+ §Þa t« §Q: nh÷ng lo¹i ®Êt cã thÓ trång nh÷ng lo¹i c©y cho sp quý hiÕm, cã gt cao hay cã kho¸ng s¶n ®Æc biÖt cã gt th× ®Þa t« cña ®Êt ®ai ®ã sÏ rÊt cao

Nguån gèc cña ®Þa t« ®/quyÒn: lµ P sn do gc ®/quyÒn cao cña sp thu trªn ®Êt ®ai ©ý mµ nhµ TB ph¶i nép cho ®Þa chñ.

* ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu ®Þa t« TBCN: Cho ta thÊy ®­îc b¶n chÊt ®Þa t« lµ ®Þa chñ vµ TB cÊu kÕt víi nhau bãc lét CN. MÆt kh¸c, cho ta thÊy ®­îc c¬ së KHäc ®Ó XD c¸c ch/s¸ch thuÕ.

c. So s¸nh: §Þa t« chªnh lÖch - ®Þa t« tuyÖt ®èi

-§Þa t« chªnh lÖch lµ phÇn ln v­ît ra ngoµi ln bq thu ®­îc trªn ruéng ®Êt cã ®k thuËn lîi h¬n mµ c¸c nhµ TB kd n«ng nghiÖp tr¶ cho ®Þa chñ

Nã lµ sù chªnh lÖch gi÷a gc sx chung ®­îc quyÕt ®Þnh bëi ®k ruéng ®Êt xÊu vµ gc sx c¸ biÖt trªn ruéng ®Êt t«t vµ trung b×nh

-§Þa t« chªnh lÖch bao gåm :®Þa t« chªnh lÖch I vµ ®Þa t« chªnh lÖch II

+§Þa t« chªnh lÖch I: lµ ®Þa t« thu ®­îc trªn ruéng ®Êt cã ®é mµu mì tù nhiªn thuËn lîi

+§Þa t« chªnh lÖch II lµ ®Þa t« thu ®­îc nhê th©m canh ruéng ®Êt

-§Þa t« tuyÖt ®èi lµ ln sn d«i ra ngoµi ln bq ®­îc h×nh thµnh do cÊu t¹o h÷u c¬ TB trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong CN ;nã lµ sù chªnh lÖch gi÷a gt n«ng s¶n víi gc sx chung cña n«ng s¶n

- Gièng nhau:

.§Òu lµ P sn

. Nguån gèc cña chóng ®Òu lµ mét bé phËn m do lđ cña CN lµm thuª trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp t¹o ra.

- Kh¸c nhau:

+C¬ së h×nh thµnh : .§Þa t« chªnh lÖch : ®/quyÒn kd ruéng ®Êt

.§Þa t« tuyÖt ®èi: §Q t­ h÷u ruéng ®Êt mang l¹i

+§K h×nh thµnh: .§Þa t« chªnh lÖch I:®é mµu mì vµ vÞ trÝ thuËn lîi cña ®Êt ®ai

§Þa t« chªnh lÖch II: th©m canh ruéng ®Êt

.§Þa t« tuyÖt ®èi: cÊu t¹o h÷u c¬ TB trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong CN

+C¸ch tÝnh: . §Þa t« chªnh lÖch: chªnh lÖch gc sx chung ®­îc quyÕt ®Þnh bëi ®k ruéng ®Êt xÊu vµ gc sx c¸ biÖt trªn ruéng ®Êt tèt

.§Þa t« tuyÖt ®èi: chªnh lÖch gi÷a gt n«ng s¶n víi gc sx chung cña n«ng s¶n

10. §2 kt c¬ b¶n cña CNTB §Q, CNTB§QNN

a/ Nguyªn nh©n cña sù chuyÓn tõ CNTB tù do c¹nh tranh sang CNTB §Q:

Cuèi TK19, ®Çu TK 20 CNTB tù do c¹nh tranh chuyÓn sang CNTB®q, do c¸c nguyªn nh©n sau:

- Sù pt cña LLSX d­íi sù t¸c ®éng cña tiÕn bé KHKT ®• ®Èy nhanh qt tÝch tô tËp trung sx h×nh thµnh c¸c XN cã quy m« lín

- Sù tiÕn bé KHKT lµm xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh míi, lµ nh÷ng c¬ së tr×nh ®é tÝch tô cao, cã h×nh thøc kt míi.

+ LLSX pt - NSL§ t¨ng - n©ng cao m'- më réng kh/n¨ng tÝch luü TB do ®ã t¨ng tÝch tô tËp trung TB.

- C¹nh tranh t/®éng m¹nh ®Õn tÝch tô tËp trung TB:

- Cuéc khñng ho¶ng kt n¨m 1873 trong toµn bé thÕ giíi TBCN lµm XN võa vµ nhá bÞ ph¸ s¶n, XN lín ph¶i ®æi míi KT ®Ó tho¸t khái khñng ho¶ng - do ®ã thóc ®Èy tÝch tô, tËp trung sx.

- Sù pt cña hÖ thèng tÝn dông TBCN trë thµnh ®ßn bÈy thóc ®Èy tËp trung sx

Kq: qt tÝch tô tËp trung sx t¨ng dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c tæ chøc §Q.

b/ Nh÷ng ®Æc ®iÓm kt cña CNTB ®/quyÒn: 5 ®Æc ®iÓm

*/ TËp trung sx vµ sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc §Q:

- TÝch tô vµ tËp trung sx cao dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®/quyÒn lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña CNTB ®/quyÒn. V×: cã mét sè XN lín nªn cã thÓ dÓ dµng tho¶ thuËn h¬n. MÆt kh¸c c¸c XN cã quy m« lín, KThuËt cao nªn c¹nh tranh sÏ rÊt gay g¾t, quyÕt liÖt do ®ã dÉn ®Õn khuynh h­íng tho¶ hiÖp víi nhau ®Ó n¾m §Q.

* Kh¸i niÖm: Tæ chøc §Q lµ tæ chøc liªn minh gi÷a c¸c nhµ TB lín ®Ó tËp trung vµo trong tay phÇn lín viÖc sx vµ tiªu thô mét sè lo¹i hh nµo ®ã nh»m M§ thu ®­îc P §Q cao.

- C¸c h/thøc ®/quyÒn ®­îc pt tõ thÊp ®Õn cao:

+ Khi míi b¾t ®Çu qt §Q, c¸c liªn minh §Q h×nh thµnh theo liªn kÕt ngang (liªn kÕt nh÷ng DN trong cïng mét ngµnh).

C¸cten lµ h/thøc ®/quyÒn gi÷a c¸c nhµ TB ký hiÖp nghÞ tho¶ thuËn víi nhau vÒ gc, quy m«, s¶n l­îng, thÞ tr­êng tiªu thô kú h¹n thanh to¸n.

Xanh®ica: lµ h/thøc ®/quyÒn trong ®ã viÖc M-B do mét ban qu¶n trÞ chung ®¶m nhiÖm nh­ng sx vÉn lµ c«ng viÖc ®éc lËp cña mçi thµnh viªn.

T¬rít: lµ h/thøc ®/quyÒn thèng nhÊt c¶ sx vµ tiªu thô, tµi vô vµo mét ban qu¶n trÞ chung . C¸c thµnh viªn trë thµnh c¸c cæ ®«ng ( h­íng p theo cæ phÇn).

+ C¸c tæ chøc ®/quyÒn theo mèi liªn hÖ d©y chuyÒn ®• pt theo liªn kÕt däc, më réng ra nhiÒu ngµnh kh¸c nhau - liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh.

C«ngXoãcxiom: lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c XN lín, c¸c Xanh®ica, T¬ rít thuéc c¸c nghµnh kh¸c nhau nh­ng cã liªn quan víi nhau vÒ kt k/thuËt.( 1 c«ng xoãcxiom, cã thÓ cã hµng tr¨m XN liªn kÕt trªn c¬ së hoµn toµn phô thuéc vÒ tµi chÝnh vµo mét nhãm TB kÕch xï).

*/ TB tµi chÝnh vµ bän ®Çu sá tµi chÝnh.

- TB tµi chÝnh h×nh thµnh vµo cuèi TK19 ®Çu TK 20: Qt tÝch tô tËp trung sx trong CN vµ tÝch tô tËp trung TB trong NH dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c tæ chøc §Q trong ng©n hµng.

- Ng©n hµng do n¾m phÇn lín TB tiÒn tÖ trong x• héi nªn cã quyÒn lùc chi phèi ho¹t ®éng kt do ®ã qh gi÷a TB ng©n hµng vµ TB CN ®• thay ®æi; th«ng qua m¹ng l­íi chi nh¸nh ë kh¾p n¬i c¸c tæ chøc ®/quyÒn NHµng cho vay vµ nhËn göi sè tiÒn lín cña c¸c tæ chøc §Q CN - lîi Ých cña chóng xo¾n xóyt vµo nhau, 2 bªn t×m c¸ch th©m nhËp vµo nhau dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh 1 TB míi gäi lµ TB tµi chÝnh.

- Kh¸i niÖm: TB tµi chÝnh lµ sù th©m nhËp vµ dung hîp vµo nhau gi÷a TB §Q ng©n hµng víi TB §Q trong CN. Nh­ vËy sù xuÊt hiÖn cu¶ TB tµi chÝnh biÓu hiÖn sù XH ho¸ sx TBCN, lµ sù pt cã tÝnh quy luËt cña ®/quyÒn nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh l©u dµi cho c¸c tæ chøc ®/quyÒn vµ thu P ®/quyÒn cao.

- Sù pt cña TB tµi chÝnh dÉn ®Õn sù h×nh thµnh mét nhãm nhá §Q chi phèi toµn bé ®êi sèng kt chÝnh trÞ cña toµn x• héi TB gäi lµ bän ®Çu sá tµi chÝnh.

- Bän ®Çu sá tµi chÝnh thiÕt lËp sù thèng trÞ cña m×nh th«ng qua chÕ ®é tham dù. Ngoµi ra cßn sd c¸c thñ ®o¹n nh­ lËp c«ng ty míi, ph¸t hµnh tr¸i kho¸n, kd c«ng tr¸i, ®Çu c¬ chøng kho¸n ë së giao dÞch ®Ó thu P §Q

- Vai trß cña bän ®Çu sá tµi chÝnh: thèng trÞ chi phèi vÒ mäi mÆt ho¹t ®éng trong ®êi sèng kt, ch/trÞ cña x• héi TB vµ trong qh quèc tÕ.

*/ XuÊt khÈu TB:: lµ xuÊt khÈu gt ra n­íc ngoµi ( ®Çu t­ TB ra n­íc ngoµi) nh»m M§ chiÕm ®o¹t m vµ c¸c nguån P kh¸c ë c¸c n­íc nhËp khÈu TB.

- Cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20 xuÊt khÈu TB trë thµnh mét tÊt yÕu v×:

+ mét sè n­íc TB pt ®• tÝch luü ®­îc khèi l­îng TB lín, cã mét sè "TB thõa" t­¬ng ®èi cÇn t×m n¬i ®Çu t­ cã nhiÒu P h¬n so víi ®Çu t­ trong n­íc.

+ Trong khi ®ã nhiÒu n­íc l¹c hËu vÒ kt kü thuËt, dæi dµo nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng rÎ nªn tû suÊt P cao nh­ng l¹i thiÕu vèn, thiÕu TB do ®ã nh÷ng n­íc nµy trë thµnh n¬i rÊt hÊp dÉn cho viÖc ®Çu t­ TB.

- H/thøc: §Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp

+ §Çu t­ trùc tiÕp: lµ h/thøc XK TB ®Ó x©y dùng XN míi hoÆc mua l¹i nh÷ng XN ®ang ho¹t ®éng ë n­íc nhËn ®Çu t­, biÕn thµnh mét chi nh¸nh cña C«ng ty mÑ ë chÝnh quèc.

+ §Çu t­ gi¸n tiÕp: lµ h×nh thøc XK TB d­íi d¹ng cho vay ®Ó thu lîi tøc hoÆc viÖn trî .

- Chñ thÓ XK TB: nhµ n­íc & TB t­ nh©n.

+ XK TB nhµ n­íc: Nhµ n­íc dïng vèn tõ ng©n quü cña m×nh ®Çu t­ vµo c¸c n­íc NK TB hoÆc viÖn trî hoµn l¹i hay ko hoµn l¹i ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kt, ch/trÞ, qu©n sù .

VÒ kt: th­êng h­íng vµo c¸c ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së §Q c¬ së ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ®Çu t­ t­ nh©n.

VÒ chÝnh trÞ: nh»m duy tr× t¨ng c­êng sù phô thuéc cña c¸c n­íc ®ã vµo c¸c n­íc ®Õ quèc.

VÒ qu©n sù: nh»m l«i kÐo c¸c n­íc phô thuéc vµo khèi qu©n sù hoÆc buéc c¸c n­íc nhËn viÖn trî ph¶i cho c¸c n­íc XK lËp c¨n cø qu©n sù trªn l•nh thæ cña m×nh.

+ XK TB t­ nh©n: do t­ nh©n thùc hiÖn th­êng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh KTÕ cã vßng quay TB ng¾n vµ thu P cao.

*/ Sù ph©n chia thÕ giíi vÒ kt ë gi÷a c¸c tæ chøc ®/quyÒn.

- TÝch tô tËp trung TB pt, XKTB t¨ng lªn tÊt yÕu dÉn tíi sù ph©n chia thÕ giíi vÒ kt gi÷a c¸c tËp ®oµn TB §Q vµ h×nh thµnh c¸c tæ chøc §Q quèc tÕ.

- Trong g® nµy thÞ tr­êng n­íc ngoµi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®Õ quèc, v×:

+ LLSX ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu nguån ng/liÖu vµ n¬i tiªu thô hh

+ Sù thÌm kh¸t P sn thóc ®Èy TB §Q t¨ng c­êng bµnh ch­íng ra n­íc ngoµi.

- C¸c cuéc c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a c¸c tæ chøc ®/quyÒn quèc gia tÊt yÕu dÉn ®Õn xu h­íng tho¶ hiÖp ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ®Ó cñng cè ®Þa vÞ cña chóng trong nh÷ng lÜnh vùc vµ thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh. Do ®ã h×nh thµnh c¸c liªn minh §Q quèc tÕ d­íi d¹ng C¸cten, Xanh®ica, T¬rít quèc tÕ

*/ Sù ph©n thÕ giíi vÒ l•nh thæ gi÷a c¸c c­êng quèc ®Õ quèc:

- §Õn g® nµy c¸c c­êng quèc ®Õ quèc ra søc x©m chiÕm thuéc ®Þa v× thuéc ®Þa lµ n¬i ®¶m b¶o nguån nguyªn liÖu & thÞ tr­êng th­êng xuyªn, b¶o ®¶m thùc hiÖn c¶ M§ kt chÝnh trÞ qu©n sù.

- Cuèi thÕ kû 19 c¸c cuéc x©m chiÕm thuéc ®Þa b¾t ®Çu pt m¹nh ®Õn ®Çu thÕ kû 20 c¸c n­íc ®Õ quèc ®• hoµn thµnh viÖc ph©n chia l•nh thæ thÕ giíi. Anh lµ n­íc cã nhiÒu thuéc ®Þa nhÊt, sau ®ã lµ Ph¸p, §øc..

- Sù ph©n chia l•nh thæ kh«ng ®Òu cña CNTB ®• dÉn ®Õn 2 CTTG

- Sau cuéc ch/tranh TG lÇn thø 2, phong trµo gi¶i phãng d©n téc pt m¹nh mÏ lµm sôp ®æ vµ tan r• hÖ thèng thuéc ®Þa kiÓu cò do ®ã c¸c c­êng quèc ®Õ quèc chuyÓn sang thi hµnh chÝnh s¸ch thùc d©n míi, dïng viÖn trî kt k/thuËt, qu©n sù, ®Ó duy tr× sù lÖ thuéc cña c¸c n­íc ®ang pt vµo c¸c n­íc ®Õ quèc.

Tõ 5 ®Æc ®iÓm KT trªn LNin ®• rót ra ®­îc b¶n chÊt kt cña CNTB §Q lµ sù thèng trÞ cña CNTB §Q, b¶n chÊt chÝnh trÞ lµ hiÕu chiÕn, x©m l­îc.

*CNTB§QNN:

Ra ®êi:- TTTB vµ tËp trug TB ngµy cµg lín th× tÝch tô vµ tËp trug sx ngµy cµg cao, tr×nh ®é llsx cao t¹o ra >< gay g¾t j÷a llsx vs qhsx, ®Ó xoa dÞu ®ßi hái NN f¶I ®¹i diÖn cho XH qlÝ nÒn sx, lµ trug t©m ®iÒu tiÕt sx, f©n fèi kÕ ho¹ch ho¸

- Sù f©n c«g l®xh lµm 1 sè ngµnh mµ t­ nh©n k thÓ vµ k muèn kd v× f¶I ®Çu t­ qu¸ lín, thu håi vèn chËm, Ýt lîi nhËn th× NN f¶I tja t¹o ®k cho t­ nh©n kdoanh.

- Sù thèg trÞ cña §Q lµm s©u s¾c m©u thuÉn ®èi kh¸ng j÷a t­ s¶n vs v« s¶n, NN f¶I xoa dÞu >< = trî cÊp, ®iÒu tiÕt thu nhËp, t¨g fóc lîi

B/c: - Lµ kÕt hîp j÷a §Q t­ nh©n vs sm NN TS thµnh 1 thiÕt chÕ vµ tæ chøc thèg nhÊt nh»m fôc vô lîi Ých c¸c tæ chøc §Q vµ cøu nguy cho CNTB

-Lµ nÊc thag f¸t triÓn míi cña CNTB§Q, lµ sù thèg nhÊt cña 3 q¸ tr×nh:

+T¨g cg sm c¸c tæ chøc ®q

+T¨g cg vai trß can thiÖp cña NN

+KÕt hîp sm ®q t­ nh©n vµ NN TS trog 1 thÓ thèg nhÊt, bé m¸y NN phô thuéc tæ chøc q®

-C¬ cÊu tæ chøc cña nã lµ NN vµ c¸c tæ chøc ®q, NN trë thµnh 1 TB khæg lå

+NN lµ chñ xÝ ngiÖp, cïg kd vµ bãc lét l® lµm thuª nh­ nhµ TB th«g thg

+Kh¸c TB ë chç nã cã chøc n¨g ctrÞ vµ c«g cô trÊn ¸p nh­ cs¸t

- Vai trß cña NN ®• cã sù b®æi

+Trog TB tù do c¹nh trah, NN ë bªn ngoµi qt kt, ®iÒu tiÕt = thuÕ vµ PL

+Trog §Q, NN ®iÒu tiÕt = ThuÕ+PL, can thiÖp vµo all c¸c kh©u t¸I sx f©n fèi vµ l­u th«g tiªu dïg.

5. QT sx ra gttd trog XHTB.

Đ2 của sx TBCN:

- Đó là qt sx hh pt ở trình độ cao, sx có tính hai mặt: Một mặt là sx ra gt sd, mặt khác là sx ra gt và gttd đó là MĐ của sx TBCN. Qt sx diễn ra là sự kết hợp giữa tlsx của nhà TB với slđ làm thuê của CN

- Qt sx diễn ra dưới sự điều thành, giám sát của nhà TB, sp do lđ CN làm ra thuộc về nhà TB.

* Bản chất của TB, TBBB và TBKB:

a) TB là gì? TB là gt mang lại gttd bằng cách bóc lột lđ CN làm thuê của CN.

TB k phải là máy móc thiết bị, k phải là vật mà TB là gt, gt phản ánh mqh sx XH, đó là qh TB và lđ.

b) TBBB và TBKB:

Các bộ phận TB có vai trò khác nhau trong qt sx gttd.

Nếu căn cứ vào hai mặt của lđ sx hh thì TB sx được phân thành TBBB và TBKB.

- TBBB là bộ phận TB dùng để mua tlsx, trong qt sx k hề thay đổi về lượng (C)

- TBKB là bộ phận TB để thuê CN, từ một lượng bất biến, trong qt sx tăng thêm về lượng (V)

MĐ phân chia thành TBBB và TBKB là nhằm vạch rõ nguồn gốc thật sự của m là do V sinh ra còn C là đk cần thiết để sx ra m

* Thế nào là tỷ suất gttd và khối lượng gttd:

- Tỷ suất gttd:

+Tỷ suất gttd là tỷ lệ tính theo % giữa gttd và TBKB: m'=(m/V).100%

+m' phản ánh trình độ bóc lột của

-Khối lượng gttd:là tích số giữa tỷ suất gttd và tổng TBKB ứng trước: M = m'.V

+M phản ánh qui mô bóc lột của nhà TB.

* Trình bày các pp bóc lột m dưới CNTB: 2 pp

Cùng với sự pt của CNTB cũng là qt pt của ll sx, nâng cao nslđ và nâng cao trình độ bóc lột của TB. Cùng với lịch sử Mác đã khái quát thành 2 pp nâng cao trình độ bóc lột gttd:

+ Sx m tuyệt đối + Sx m tương đối

a) Sx m tuyệt đối: pp bóc lột được tiến hành bằng cách kéo dài tuyệt đối (t) lđ trong ngày or tăng cường độ lđ của người CN trong đk (t) lđ cần thiết là k đổi.

Nhưng bằng pp này thì vấp phải giới hạn:

+ Sức lực thể chất của người lđ, cần phải có (t) ăn uống, nghỉ ngơi để tái sx slđ.

+ Giới hạn độ dài ngày tự nhiên (24 giờ) ((t) lđ cần thiết <Độ dài ngày lđ <24 giờ)

+ Vấp phải đấu tranh của người lđ

b) Sx m tương đối: rút ngắn (t) lđ cần thiết kéo dài t/ư (t) lđ thặng dư trong đk độ dài của ngày lđ là k đổi.

Vậy bằng cách nào rút ngắn (t) lđ cần thiết? Ta biết rằng (t) lđ cần thiết tạo ra gt bằng gt slđ, gt slđ bằng gt các tl sinh hoạt cần thiết, vì vậy muốn rút ngắn (t) lđ cần thiết thì phải hạ thấp gt tl sinh hoạt cần thiết, dựa trên cơ sở tăng nslđ trong ngành sx ra tl sinh hoạt.

c) Gttd sn:

- Khái niệm: Gttd sn là gttd thu được ngoài mức bình thường dựa trên cơ sở tăng nslđ cá biệt để hạ thấp gt cá biệt so với gt XH. Gttd sn là MĐ của các nhà TB cạnh tranh trong nội bộ ngành.

- Phân biệt Gttd sn và Gttd tương đối:

* Giống nhau:

+ Đều có cung nguồn gốc là lđ thặng dư của CN

+ Đều dựa trên cơ sở tăng nslđ XH

* Khác nhau:

+ Gttd tương đối dựa trên tăng nslđ XH, nó phản ánh mqh giữa hai giai cấp TS và VS

+ Gttd sn dựa trên tăng nslđ cá biệt, nó phản ánh mqh nhà TB với CN trong XN

+Gttd sn là hình thái biến tướng của Gttd tương đối.

- Phân biệt Gttd sn trong CN và trong nông nghiệp:

* Giống nhau:

+ Đều là gttd ngoài mức trung bình

+ Đều dựa trên cơ sở tăng nslđ hạ thấp gt cá biệt

* Khác nhau:

+ Gttd sn trong CN chỉ là hiện tượng tạm thời đối với từng nhà TB: Cạnh tranh nội bộ ngành nhằm Gttd sn, từng nhà TB ra sức cải tiến kỹ thuật , nâng cao nslđ, Gttd sn sẽ thuộc vào nhà TB nào có nslđ cá biệt cao

+ Gttd sn trong nông nghiệp là hiện tượng ổn định lâu dài vì lượng gt trong nông nghiệp được hình thành dựa trên đk xấu nhất, như vậy ruộng đất tốt và nhà TB có ns cao, CF cá biệt thấp cho nên thu được Gttd sn. K thể trong một (t) ngắn cải tạo đất xấu thành đất tốt, k thể di chuyển đất xa nơi tiêu thụ thành đất gần. Ruộng đất trong nông nghiệp ổn định lâu dài.

Mặt khác trong nông nghiệp ruộng đất là tlsx đặc biệt, chỉ có hạn, do ĐQ tư hữu và ĐQ kd ruộng đất đã ngăn cản TB di chuyển trong nông nghiệp .

- Phân biệt Gttd sn trong cạnh tranh và ĐQ:

* Giống nhau:

+ Đều là gttd ngoài mức trung bình

* Khác nhau:

+ Trong cạnh tranh để thu được Gttd sn thì phải cải tiến kỹ thuật, nâng cao nslđ cá biệt, hạ thấp CF cá biệt bằng biện pháp KT.

+ Trong ĐQ do đk ĐQ mà qui định được gc ĐQ thu được Gttd sn bằng biện pháp phi KT.

* Sx gttd là ql KT cơ bản (ql tuyệt đối) của CNTB:

a) Nội dung của ql sx m là sx ra ngày càng nhiều m cho nhà TB dựa trên cơ sở k ngừng hoàn thiện và pt sx TBCN.

b) Biểu hiện sự hđ của ql sx m trong hai gđ pt của CNTB:

- Gđ tự do cạnh tranh (giữa thế kỷ 18 đến thế kỷ 19) biểu hiện thành ql tỷ suất ln bq và ln bq.

- Trong gđ ĐQ biểu hiện thành ql ln ĐQ cao.

8. Qtrình lưu thôg của TB và gttd

1) Tuần hoàn TB:

a) Tuần hoàn và 3 gđ tuần hoàn của TB

- Tuần hoàn TB là sự v/đ liên tục của TB qua 3 gđ nối tiếp nhau, trong mỗi gđ TB tồn tại dưới hình thái và thực hiện c/n nhất định. Công thức v/đ: T - H (SLĐ, TLSX)... SX...H' - T'

a1) Gđ 1: T - H (SLĐ, TLSX)

- Để tiến hành hđ sx kd nhà TB ứng tiền ra để mua các yếu tố sx (tlsx, slđ), mua đúng gt, mua theo tỷ lệ các yếu tố tlsx và slđ.

- Trong gđ 1 TB tồn tại dưới hình thức TB tiền tệ, thực hiện c/n mua các yếu tố sx.

- Kết thúc gđ 1, TB chuyển từ hình thái TB tiền tệ sang TB sx.

a2) Gđ 2: H (SLĐ, TLSX)...SX...H'

- Qt sx diễn ra là sự kết hợp giữa tlsx và slđ, nhưng đây là sx TBCN, MĐ là sx ra gt và gttd, H' được sx ra (có gt là C+V+m) lớn hơn H (có gt là C+V).

- Trong gđ 2 TB tồn tại dưới hình thức TB sx, thực hiện c/n sx ra gt và gttd.

- Kết thúc gđ 2, TB chuyển từ hình thái TB sx sang TB hh.

a3) Gđ 3: H' - T'

- Nhà TB xuất hiện trên thị trường bán hàng (bán đúng gt), nhà TB thu được T'; T'>T

- Trong gđ 3 TB tồn tại dưới hình thức TB hh, thực hiện c/n thực hiện gt hh.

- Kết thúc gđ 3, TB chuyển từ hình thái TB hh sang TB tiền tệ, tiếp tục cho tuần hoàn sau.

b) Ba hình thức tuần hoàn của TB CN:

Hình thức tuần hoàn của TB là kể từ khi TB ứng ra dưới hình thức nhất định đến khi nó quay trở lại dưới hình thức đó.

- Tuần hoàn của TB tiền tệ: T-H...SX...H'-T': Bắt đầu là tiền, kết thúc cũng là TB tiền tệ trong đó TB hh và TB sx là trung gian

- Tuần hoàn của TB sx: SX...H'-T'-H...SX: Bắt đầu là TB sx, kết thúc cũng là TB sx trong đó TB hh và TB tiền tệ là trung gian

- Tuần hoàn của TB hh: H'-T'-H...SX...H': Bắt đầu là TB hh, kết thúc cũng là TB hh trong đó TB tiền tệ và TB sx là trung gian

=>Đk TB tuần hoàn liên tục:

+ Đồng thời trong cùng một lúc TB tồn tại cả 3 hình thái: tiền tệ, sx, hh

+ Các gđ nối tiếp nhau và các hình thái TB chuyển hoá liên tục

2) Chu chuyển của TB: nghiên cứu sự v/đ của TB về mặt lượng, tức là (t) và tốc độ v/đ của TB.

a) (t) chu chuyển của TB:

-Chu chuyển TB là sự tuần hoàn của TB nếu xét đó là qt định kỳ đổi mới và lắp đi lắp lại k ngừng.

-(t) chu chuyển của TB là khoảng (t) kể từ khi TB ứng ra dưới hình thức nhất định đến khi nó được quay trở lại dưới hình thức đó nhưng có thêm m

* Vòng chu chuyển của TB (Tốc độ): n=CH/ch

n: Số vòng chu chuyển TB trong một năm,

CH: (t) chu chuyển TB trong một năm (365 ngày),

ch: (t) chu chuyển TB một vòng.

b. TB cố định và TB lưu động: Trong qt sx, các bộ phận TB có đặc điểm chu chuyển khác nhau, căn cứ vào phương thức chu chuyển TB thì TB được chia thành TB cố định và TB lưu động.

- TB cố định là bộ phận TB tồn tại dưới hình thái máy móc, thiết bị, nhà xưởng... nó tham gia toàn bộ qt sx nhưng gt của nó chuyển dần vào sp theo số năm sd. Trong qt sd TB cố định bị hao mòn. Có hai hình thức hao mòn: Hao mòn hữu hình là do sd vào sx và t/đ của tự nhiên, hao mòn vô hình là do pt của KHCN, máy móc mới hiện đại hơn làm cho máy móc cũ bị mất giá trong khi vẫn đang sd.

+Để khôi phục lại TB cố định cả về hiện vật và gt phải trích lập khấu hao, khấu hao phải phản ánh được hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình.

- TB lưu động là bộ phận TB dưới hình thái nguyên vật liệu và gt slđ, nó tham gia vào qt sx nhưng gt chuyển ngay một lần vào sp, sau qt sx được trả lại dưới hình thức tiền tệ.

* Lưu ý: Phân biệt hai cặp phạm trù:

(1) TBBB và TBKB.

(2) TB cố định và TB lưu động.

- Giống nhau:Đều là bộ phận của TB sx vì chỉ trong qt sx mới diễn ra qt hình thành và chu chuyển gt.

- Khác nhau:

+ Căn cứ phân chia:

Của (1) là tính hai mặt của lđ sx hh.

Của (2) là phương thức chu chuyển của TB.

+ MĐ ý nghĩa phân chia:

Của (1) là nhằm vạch rõ nguồn gốc của gttd là do V.

Của (2) là là để phục vụ qt quản lý nâng cao hiệu quả sd TB.

+ Cấu thành:

TB cố định là một bộ phận của TBBB (Bộ phận C1 - Tl lđ).

TB lưu động lại bao gồm một bộ phận của TBBB (Bộ phận C2 - Đối tượng lđ) và TBKB.

Tái sx TB XH

1. Phân tích các đk thực hiện trong tái sx giản đơn và tái sx mở rộng TB XH dưới CNTB.

* Đk thực hiện tái sx giản đơn dưới CNTB.

-Để nghiên cứu qt tdùng các sp XH đó Mác đã chia nền sx XH ra thành 2 KV : KV1 là KV sx ra những tlsx. KV2 la KV sx ra những vật phẩm tdùng

-Mác kết luận rằng trong qt tái sx XH thì cả 2 KV của nền KT đều cần thiết phải tdùng, cả tlsx lẫn vật phẩm tdùng. Từ đó dẫn đến yêu cầu phải trao đổi sp giữa 2 KV.

-Trong nền KT TB qt tái sx XH lạo diễn ra thông qua 2 mô hình đó là tái sx giản đơn TB XH và tái sx mở rộng TB XH. ở mỗi một mô hình thì đòi hỏi phải có một đk thực hiện (trao đổi) khác nhau.

a) Tái sx giản đơn TB XH: là qt sx mà qui mô sx của năm sau lặp lại đúng quy mô sx của năm trước, toàn bộ phần m được tạp ra ở năm trước hay chu kỳ trước đều được sd và nhu cầu cá nhân của nhà TB.

* Đk thực hiện: I(v+m) = II C

- Từ đk cơ bản đó Mác diễn giải và đưa ra 2 công thức phái sinh : I(c+v+m) = II c+ Ic

+ ý nghĩa của công thức này về mặt KT là: toàn bộ gt sp được tạo ra ở KV 1 tồn tạo dưới hình thức là tlsx phải đủ để đáp ứng nhu cầu bù đắp những tlsx đã hao phí ở cả 2 KV trong năm

I(v+m) + II (v+m) = II (C+v+m)

+ Ý nghĩa KT của công thức này: toàn bộ gt sp được tạo ra ở KV 2 dưới hình thức là tl tdùng phải đủ để tm nhu cầu của nhà TB và CN về tl tdùng ở cả 2 KV trong năm.

b) Tái sx mở rộng TB XH : Tái sx TB XH là qt sx mà qui mô sx năm sau được mở rộng hơn qui mô năm trước. Phần sp thặng dư được tạo ra ở năm trước k đem tdùng hết cho nhu cầu cá nhân của nhà TB mà được tiến hành tích luỹ để tái sx mở rộng ở năm sau.

* Đk thực hiện (hay trao đổi) : (v+v1 + m2)I = (c+c1)II