Historia, którą przeczytaliście, była moją interpretacją wydarzeń, które miały miejsce latem 44 roku przed Chrystusem.

Nic z tego tak naprawdę nie jest dla nas oczywiste i żeby wyjaśnić, co jest prawdą, a co fikcją, muszę zacząć od początku:

Kleopatra VII urodziła się w 69 roku p. n. e.  jako druga w kolejności wiekowej córka faraona Egiptu, Ptolemeusza XII. Królowie z dynastii Ptolemeuszy, wywodzący się etnicznie z Macedonii, władali Egiptem od ponad 200 lat. Na swoich wizerunkach stylizowali się na władców Egiptów sprzed wieków i używali staroegipskiej tytulatury królewskiej. 

Tożsamość matki Kleopatry jest nieznana. Mogła być nią oczywiście żona Ptolemeusza XII, Kleopatra V Tryfena, i tak jest przyjęte w wielu książkach, jednak część badaczy zwraca uwagę na cechę, która wyróżniała Kleopatrę pośród wszystkich innych członków jej rodziny, mianowicie: znajomość języka egipskiego. 

Ptolemeusze rządzili Egiptem, ale mówili po grecku, a porozumiewanie się z ludem pozostawiali zarządcom. Kleopatra była pierwszym członkiem dynastii posługującym się językiem egipskim. Królowa za swoich rządów cieszyła się też ogromną popularnością wśród rodowitych Egipcjan, właśnie dzięki częstemu obcowaniu z ich kulturą i rozumieniu jej - za to greccy arystokraci w Aleksandrii wręcz jej nie znosili.

Z powodu takiego stanu rzeczy niektórzy egiptolodzy wysuwają tezę, że jej matka mogła być Egipcjanką (lub pół-Egipcjanką) i znajomość języka oraz fascynacja tradycjami wynikała z bliskiego kontaktu Kleopatry z rodziną matki. 

Jest to teoria, która mnie przekonuje, dlatego postanowiłem ją wykorzystać, by wyjaśnić niechęć elit do władczyni oraz część jej własnych ambicji: pragnienie zachowania władzy dla dobra Egiptu i w celu podtrzymania dawnych obyczajów, gdy dalsze rządy władców pokroju jej brata (którzy nie rozumieją nawet słów swych poddanych) są postrzegane przez rdzennych mieszkańców Obu Krajów jako opresyjne.

Jak jednak mówiłem - to że Kleopatra była półkrwi Egipcjanką to jedynie hipoteza i ktoś inny może spokojnie przedstawić jej przynależność etniczną całkiem inaczej. Boli mnie jednak, gdy czytam te wszystkie teksty, w których podkreśla się, że Kleopatra była w całości greckiego pochodzenia i tylko stylizowała się na Egipcjankę, bo nie możemy być do końca tego pewni, nie znając jej matki (a zatem też dziadków z tej strony) ani babki ze strony ojca.

Nawet jeśli teoria o półkrwi Egipcjance jest błędna, nie da się zaprzeczyć oddaniu królowej staroegipskiej kulturze oraz bliskim kontaktom z prostym  egipskim ludem; egiptolog Chris Naunton stwierdza nawet w swojej książce (Searching for the Lost Tombs of Egypt), że wydaje się "bardziej zegipcjanizowana niż jej przodkowie".

                                                                   *

Ptolemeusze wprowadzili ciekawy system rządów, gdzie poślubieni sobie brat i siostra byli oboje jednocześnie faraonami.

Po śmierci swojej starszej siostry Berenike (która została zabita przez ojca za bezprawne przejęcie tronu) Kleopatra jako najstarsze żyjące dziecko w naturalny sposób stała się spadkobiercą domniemanym. Aby zachować tron została jednak zmuszona, by poślubić swego młodszego brata, który został jej współwładcą jako Ptolemeusz XIII.

Pomijanie chłopca w dokumentach i na inskrypcjach przez małżonkę doprowadziło konfliktu i wojny domowej, którą Kleopatra wygrała dzięki pomocy rzymskich wojsk swego nowego partnera, Gajusza Juliusza Cezara.

Ptolemeusz utopił się podczas ucieczki Nilem, a Kleopatra wówczas poślubiła kolejnego brata, który był bohaterem tego opowiadania jako Ptolemi. 

(Ze względu na młody wiek braci, a później ciąże z Cezarem, prawdopodobnie żadne z małżeństw nie zostało skonsumowane, tym niemniej kazirodztwo było regularnie praktykowane w poprzednich pokoleniach dynastii.)

                                                                    *

Kleopatra urodziła swemu kochankowi jednego żywego syna (a w każdym razie twierdziła, że jest to jego syn) zwanego powszechnie Cezarionem ("Małym Cezarem", "Cezarkiem"). 

Wzmianki w listach rzymskiego pisarza Cycerona sugerują, że w chwili śmierci Cezara mogła być w ciąży po raz drugi. (Jej biografka Stacy Schiff sugeruje nawet, że ciąża musiała już być widoczna/zaawansowana, skoro powszechnie o niej wiedziano.) Jeżeli tak, to najwyraźniej dziecko nie przeżyło. Nie wiadomo, gdzie i kiedy dokładnie je straciła - w czasie podróży z Rzymu do Egiptu, czy też dopiero po powrocie do Aleksandrii. 

Ptolemeusz XIV zmarł niedługo potem, pośród plotek, że został otruty. Zazwyczaj historycy przyjmują właśnie taką przyczynę jego śmierci, choć egiptolog Joyce Tyldesley zauważyła, że średnia życia nie była wtedy długa i równie dobrze mógł umrzeć z przyczyn naturalnych.

Nawet jeśli zginął od trucizny, nie ma oczywiście pewności, że to Kleopatra zleciła jego zabójstwo, tym niemniej okoliczności obciążają właśnie ją. Chłopiec był już prawie dorosły, a ona właśnie straciła swego rzymskiego protektora i nienarodzone dziecko. Aby ustabilizować pozycję swoją i syna musiała usunąć potencjalne zagrożenia dla swojej władzy i życia, a pierwszym z nich był właśnie jej brat...

(Królowa nie miała w każdym razie zahamowań później, zlecając zabójstwo swojej wiecznie knującej spiski siostry, którą zabito na schodach wielkiej świątyni Artemidy w Efezie.)

Tyldesley snuje teorię w swojej biografii Kleopatry, co mogło przywieść władczynię do zabójstwa brata-małżonka: "młody i niedoświadczony Ptolemeusz pozostawiony w Aleksandrii, gdy jego siostra przebywa na drugiej dyplomatycznej wizycie w Rzymie; Ptolemeusz odkrywa, że po śmierci Cezara ludzie są gotowi poprzeć jego samodzielne rządy; Ptolemeusz rozważa małżeństwo z wygnaną, ale wciąż popularną Arsinoe IV; Ptolemeusz ulega pokusie i ogłasza się królem; Kleopatra wraca wcześniej niż przewidziano i natychmiast zażegnuje kryzys". 

Autorka zaznacza, że równie dobrze faraon mógł umrzeć naturalną śmiercią, jednak jej refleksja zainspirowała mnie bezpośrednio do ułożenia fabuły tego shotu.😊

Należy przy tym dodać, że nie ma historycznie dowodów na próbę zamachu stanu w tamtym czasie ani żadnych opresji i masowych wyroków skazujących ze strony Kleopatry; i dlatego w mojej fabule królowa darowuje wolność doradcom i tylko jedna głowa spada...

Wpasowuje się to moim zdaniem w psychologiczny portret Kleopatry. Późniejsze postępowanie władczyni - tym razem względem sojuszników Arsinoe - dowodzi, że nie była mściwa, i puściła wolno popleczników siostry, skoro tylko ta zginęła. Królowa definitywnie wyznawała zasadę "uciąć bestii głowę, a reszta nie jest dłużej zagrożeniem".

                                                                ***

Jakie były losy Kleopatry po śmierci Ptolemiego?

Aby uniknąć ewentualnej presji w celu ponownego zamążpójścia (z kimś niekoniecznie dla niej wygodnym), a także by zabezpieczyć linię sukcesyjną, Kleopatra zdecydowała się nie rządzić samodzielnie, tylko powołać na tron trzyletniego Cezariona jako swojego współwładcę, co widzieliśmy na końcu shota. 

W kolejnych latach Kleopatra związała się z rzymskim przywódcą wojskowym Markiem Antoniuszem i urodziła jeszcze troje dzieci, w tym bliźnięta. 

Jej śmierć w tajemniczych okolicznościach - rzekomo samobójstwo - po tym, jak wojska przyszłego cesarza Rzymu Oktawiana opanowały Aleksandrię w 30 roku p. n. e., zamknęła rządy Ptolemeuszy w Egipcie.

Cezarion zginął krótko potem. Jego przyrodnich braci oszczędzono, ale ich dalszy los jest nieznany. Córka Kleopatry i Marka Antoniusza, Selene, wyszła za mąż za króla Mauretanii i miała z nim dzieci, kontynuując ród matki w linii żeńskiej.

[Edit 2023]

I na koniec ostatnia sprawa: wygląd Kleopatry. Dopóki nie znajdziemy tekstów z epoki opisujących ją dokładnie - lub dopóki nie zostanie znalezione jej ciało - pozostaje nam zdać się na spekulacje. 

Od czasu do czasu pojawiają się doniesienia, że była ciemnoskóra, które są podsycane przez to, że nie znamy tożsamości jej matki, warto jednak zauważyć, że jej przodkowie wywodzili się z Europy, i nawet jeśli jej matka nie była z Ptolemeuszy, to w Egipcie żyło wiele grup etnicznych, niekoniecznie ciemnoskórych. 

Dodatkowo - istnieją rzymskie podobizny, które ukazują ją z jasną karnacją i rudawo-brązowymi włosami 👩🏻‍🦰👩🏻‍🦰👩🏻‍🦰👩🏻‍🦰. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o spekulacjach dotyczących etniczności Kleopatry, jej starożytnych portretów oraz kontrowersji  jakie wywołał Netflix, przewrócicie "kartkę i zapoznajcie się z następnym "rozdziałem". 😉

Przy pisaniu korzystałem z wydanej po polsku biografii Stacy Schiff Kleopatra. Biografia (Warszawa 2013) oraz dwóch anglojęzycznych książek, które polecam osobom znającym dobrze angielski: Cleopatra. Last Queen of Egypt (2008) autorstwa Joyce Tyldesley i When Women Ruled the World. Six Queens of Egypt Kary Cooney (2018) (obie można kupić na amazonie jako e-booki) 😉

Mam nadzieję, że się nie zawiedliście i zachęcam do napisania, co sądzicie o fabule i postaciach!