Chiến tranh và hòa bình: Tuyệt tác vĩnh hằng của nhân loại

Không có cuộc chiến nào mà không phải trả giá bằng những tổn thương vì vậy bất cứ ai trong cuộc đời này cũng mưu cầu được sống một cuộc sống yên bình. Đó là câu chuyện muôn thuở được phản ánh sâu sắc trong tác phẩm Chiến tranh và Hòa bình của Lev Tolstoy.

Không chỉ đơn thuần là một cuốn tiểu thuyết, Chiến tranh và Hòa bình đã trở thành kiệt tác của nhân loại về những triết lý sâu sắc giữa cái thiện và cái ác trong cuộc đời.

Mục lục ẩn

1 Đại văn hào Lev Tolstoy là người đặt nền móng cho những trang viết vĩ đại của văn học nước Nga

2 Chiến tranh và hòa bình là lời thức tỉnh con người trước ranh giới của cái thiện và cái ác

3 Tất cả mọi lợi ích có thể bị mất đi nhưng hòa bình và quyền con người thì không thể mất

4 Chiến tranh và hòa bình và những câu chuyện không bao giờ bị phai mờ bởi thời gian

5 Những trang viết của Chiến tranh và Hòa bình sẽ luôn là bài học nhắc nhở con người phải trân trọng hòa bình

oOo

Đại văn hào Lev Tolstoy là người đặt nền móng cho những trang viết vĩ đại của văn học nước Nga

Lev Nikolayevich Tolstoy sinh vào tháng 9 năm 1828, là một tiểu thuyết gia người Nga. Ông nổi tiếng tôn thờ chủ nghĩa hòa bình và đồng thời là nhà triết học có tầm ảnh hưởng mang tính nhân loại.

Lev Tolstoy được yêu mến ở khắp mọi nơi như một tiểu thuyết gia vĩ đại nhất trong tất cả các nhà viết tiểu thuyết ở xứ sở bạch dương, đặc biệt nổi tiếng nhất là kiệt tác Chiến tranh và hòa bình và Anna Karenina.

Hai tác phẩm đều miêu tả sự phóng khoáng và hiện thực của cuộc sống ở Nga. Khắc họa chân thực từng góc nhỏ trong xã hội đương thời vì thế nó được mệnh danh là đỉnh cao của tiểu thuyết hiện thực.

Là một nhà triết học, Tolstoy nổi tiếng với những tư tưởng kháng cự lại chế độ xã hội xuống cấp và sự hiếu chiến của tầng lớp tư bản và tư tưởng đó đã được ông thể hiện xuyên suốt trong các tác phẩm của mình như Vương quốc Chúa Trời trong bạn.

Thậm chí những tác phẩm của ông còn có sức ảnh hưởng đến nhiều nhân vật vĩ đại trong thế kỷ 20. Một trong số đó phải kể đến nhà hoạt động Nhân quyền Martin Luther King đã từng đoạt giải Nobel Hòa bình vào năm 1964.

oOo

Cuốn tiểu thuyết Anna Karenina cũng là một tác phẩm rất nổi tiếng của Lev Tolstoy

Tuổi thơ và thời niên thiếu của Tolstoy là sự xê dịch giữa hai thành Moskva và Yasnaya Polyana trong một đại gia đình với ba người anh trai và một chị gái. Ông đã để lại cho chúng ta một hồi ức rất sống động về môi trường sống thời niên thiếu trong những trang viết phi thường.

"Một người phải sống sao cho tốt nhất cho chính mình và cho gia đình mình"

Mẹ ông qua đời khi ông mới lên hai, và cha ông cũng mất khi ông mới lên chín. Sự giáo dục sau đó của ông được giao cho người cô họ là Madame Ergolsky, người được cho là hình mẫu của Sonya trong tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình.

oOo

Tiểu thuyết Phục sinh là một trong ba tiểu thuyết nổi tiếng nhất trong sự nghiệp Lev Tolstoy

Bộ ba tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình, Anna Karenina, Phục sinh cùng bao nhiêu tác phẩm khác Tolstoy đã viết bao giờ cũng là để truy tìm ý nghĩa cuộc sống, ý nghĩa đời người cho nhân loại và mỗi con người.

oOo

Chiến tranh và hòa bình là lời thức tỉnh con người trước ranh giới của cái thiện và cái ác

Chiến tranh và hòa bình mở đầu vào đêm trước chiến tranh giữa Pháp và Nga. Những quý tộc tham dự ban đầu lo sợ về nguy cơ bạo lực cực đoan sẽ xảy ra. Nhưng ngay sau đó đã chuyển sang những vấn đề mà tầng lớp quý tộc của họ luôn quan tâm như: tiền bạc, tình dục và cái chết.

Không có nhân vật chính trong Chiến tranh và hòa bình thay vào đó người đọc sẽ đắm chìm vào một mạng lưới liên kết rộng lớn với những mối quan hệ nhiều nghi vấn về những câu chuyện xoay quanh mưu cầu cá nhân và chính trị của con người cũng như của một tầng lớp, một dân tộc.

Các nhân vật lịch sử được trộn lẫn trong từng diễn biến của câu chuyện. Chẳng hạn như Napoleon xuất hiện khá nhiều lần, và cả tổ tiên của Tolstoy cũng tham gia như một diễn viên phụ.

Khi các nhân vật và tâm lý của họ được liên kết chặt chẽ, Tolstoy đã rất khéo léo khi chèn vào giữa các nhân vật những câu hỏi sâu sắc về lịch sử và những trăn trở muôn đời đối với hạnh phúc đích thực của con người.

Tác phẩm đã đặt ra câu hỏi: Tại sao chiến tranh khởi phát? Và giữa thế giới hàng tỷ sinh mạng thì chiến tranh sẽ mang lại điều gì? Đến cuối cùng tác giả đã chỉ cho chúng ta biết rằng khi hòa bình bị đánh cắp thì con người sẽ lâm vào bất hạnh và đau khổ tột cùng.

Tất cả mọi lợi ích có thể bị mất đi nhưng hòa bình và quyền con người thì không thể mất

Chiến tranh và hòa bình là một cuốn sách đồ sộ, một hành trình dài đầy công phu và là một kiểu sách mà chúng ta phải dành hết sự tập trung mới có thể hiểu được. Vì nếu không nghiền ngẫm thì người đọc chắc chắn sẽ lạc lối trước những câu chuyện đầy triết lý và mang tính suy tưởng của Lev Tolstoy.

"Ai mà chẳng thích tự do và bình đẳng? Chúa cứu thế của chúng ta cũng đã thuyết giáo về tự do và bình đẳng. Thử hỏi sau cách mạng người ta có sung sướng hơn không"

Chiến tranh và hòa bình đã đặt ra yêu cầu về quyền sống, quyền hạnh phúc của con người khi ngoài kia những kẻ cầm quyền vẫn chỉ biết châm ngòi chiến tranh nhằm trục lợi.

Tác giả cho thấy sự ngu ngốc đầy nham hiểm và tàn bạo của những kẻ đã gây ra tất cả những tai họa này trong khi khoác lác về danh dự, lòng yêu nước, lòng can đảm trong chiến đấu và trong đời thường.

"Những ảnh hưởng trong xã hội là một cái gì vốn cần phải biết dè xẻn, đừng để cho cạn đi"

Cuốn tiểu thuyết của Tolstoy kể về hòa bình nhiều hơn là về chiến tranh. Chứa đầy tình yêu của ông đối với lịch sử và văn hóa Nga nhưng không ca ngợi sự ồn ào và dữ dội của những vụ giết chóc.

Thể hiện cuộc sống nội tâm phong phú, những suy tư, nghi ngờ, tìm kiếm sự thật và mong muốn làm điều tốt.

oOo

Chiến tranh và hòa bình và những câu chuyện không bao giờ bị phai mờ bởi thời gian

Vào lúc Chiến tranh và hòa bình kết thúc, Tolstoy như trút được nhiều tâm tư ấp ủ trong lòng. Để cố gắng thấu hiểu mọi mặt của chiến tranh và hòa bình, ông đã đắm mình trong suốt những năm tháng nhân loại sa vào cuộc chiến để từ đó đặt ra những câu hỏi lớn về lịch sử, văn hóa, triết học, tâm lý học và phản ứng của con người với chiến tranh.

"Chỉ có 2 cách để sống: hoặc không bao giờ nghĩ đến cái chết... hoặc sống và luôn nghĩ rằng cái chết có thể ập đến bất cứ lúc nào"

Bởi vậy, một trong những đặc điểm nổi bật khác của Chiến tranh và hòa bình làt. nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vậ Số phận nhân vật với những tâm trạng tinh tế đều gắn bó mật thiết với bước thăng trầm của lịch sử.

Đây chính là điểm cách tân của Tolstoy về thể loại anh hùng ca truyền thống, từ đó sáng tạo nên loại anh hùng ca hiện đại trong lịch sử văn học Nga và văn học thế giới.

Cuốn tiểu thuyết War and Peace đã được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới

Ngoài những triết lý và câu chuyện nhân văn giữa ranh giới chiến tranh và hòa bình mà trong đó còn ẩn chứa bóng dáng của một cuốn biên niên sử và cũng có một phần của bài luận triết học đồ sộ. Tất cả những thứ đó hòa quyện lại với nhau tạo nên một tuyệt tác. Tolstoy đã giải thích:

"Nó không phải là một cuốn tiểu thuyết, thậm chí còn nhỏ hơn cả một cuốn sử thi, và vẫn ít hơn so với một cuốn biên niên sử."

Chiến tranh và hòa bình chắc chắn là một bài đọc đầy thử thách và đặt ra những câu hỏi không phải ai cũng có thể trả lời nó một cách nhẹ nhàng. Tolstoy dành nhiều trang để mô tả chi tiết từng trận chiến giữa quân đội Nga và lực lượng của Napoleon để cho người đọc thấy chiến tranh tàn nhẫn đến thế nào, những mất mát và hi sinh to lớn đến mức nào.

oOo

Những trang viết của Chiến tranh và Hòa bình sẽ luôn là bài học nhắc nhở con người phải trân trọng hòa bình

Cũng như Việt Nam, nước Nga cũng đã trải qua không ít những cuộc chiến nhưng đa phần người Nga luôn cầm súng vì chính nghĩa, vì bảo vệ nền trời độc lập chứ không phải để trở thành những kẻ cướp nước.

Vậy nhưng đã gọi là chiến tranh thì bao giờ cũng có mất mát và đau thương. Vì vậy cuốn tiểu thuyết đã giúp cho chúng có những nhìn nhận đúng đắn hơn về hòa bình. Hòa bình ở đây không chỉ là hòa bình của quốc gia, dân tộc mà còn là sự bình yên trong cuộc sống và các mối quan hệ của con người.

"Mưu cầu chân thiện mỹ nhưng đừng bao giờ mơ mình sẽ thành công nhanh chóng hoặc đáng kể. Bởi bạn càng dấn sâu vào quá trình đó, chuẩn mực của bạn càng cao. Nhưng chính quá trình mưu cầu cuộc sống tốt đẹp ấy cũng đã đáng để ta sống rồi"

Mặc dù khi đến với Chiến tranh và Hòa bình, chúng ta được trải nghiệm vào tận cùng của sự xấu xa của con người nhưng đồng thời trong chúng ta lại xuất hiện niềm tin rằng dù có những khúc quanh và bước ngoặt.

Chiến tranh và Hòa bình đã dạy ta cách nhìn về cuộc sống. Nếu ta nhìn vào thế giới này với tất cả chiều sâu của nó, một cách bình tĩnh và có cân nhắc cùng với lòng yêu chuộng hòa bình thì cuộc đời vẫn đáng sống biết bao.

oOo

Lần đầu tiên trong đời bản thân được trải nghiệm cảm giác đọc xong một cuốn sách hơn 1000 trang mà quay ra tự hỏi mình: "Sao đã hết rồi?" và hằn học "D' hiểu mình đã làm gì 30 năm qua, để đến giờ mới đọc tuyệt tác này".

Để hơn một tháng qua, bản thân thực sự xúc động khi gặp lại được cái tình cảm nồng ấm, nhiệt thành mà giản dị ấy, nhưng là của cả một dân tộc, trong Chiến tranh và hòa bình (CT&HB). Nó hiện lên sáng ngời trong từng nhân vật, từ anh chàng bá tước Pierre Bezukhov với trái tim nhân hậu và công tước Andrew Bolkonski hiểu biết, dũng cảm mà cực kỳ nhân văn của xã hội thượng lưu; đến bác nông dân Platon hiền lành, sống cuộc đời đẹp đạo, giản dị, chân thành, không suy tính mà lại thành ra sâu sắc. Tất cả những con người đó đã góp phần phác họa một hình ảnh dân tộc Nga thực sự đẹp, mà sao thấy gần gũi với chính con người Việt Nam mình quá.

oOo

Người ta chắc sẽ khó có thể phân định được một thể loại riêng biệt cho kiệt tác này, vì CT&HB là tổng hợp của lịch sử, triết học, tâm lý học, xã hội học, và thậm chí cả tôn giáo. Cái hay là tất cả những thứ giáo điều khô khan ấy được phản ánh trong cuộc sống, để ta hiểu được cái giá trị cứu cánh của tôn giáo với anh chàng bá tước Pierre ngây thơ đã quá quen chìm đắm trong các cuộc xã giao nhạt nhẽo, hợm hĩnh mà vô nghĩa của giới quý tộc hay những cuộc bù khú rượu chè với đám thanh niên nhà quyền chức thâu đêm; hay sự thay đổi một cách tất yếu về cách nhìn nhận cuộc đời của công tước Andrew sau một lần suýt mất mạng ngoài chiến trường; và đặc biệt nhất, đó là cái sức mạnh có thể phá vỡ mọi triết lý, lý trí, và tất cả những thứ con người khác của tình yêu.

Đúng, chính thứ tình cảm ma mị ấy, thứ mà con người có lẽ sẽ không bao giờ có thể hiểu và chế ngự được, chính nó đã đánh thức tâm hồn khô cằn của công tước Andrew, để từ đó người đàn ông từng trải, hiểu biết, mang quyết tâm sống một cuộc đời đạo hạnh ấy lại một lần nữa xốn xang, hành động như một đứa trẻ, không thể làm chủ được mình đến mức cãi nhau gay gắt với cha. Cũng chính nó khiến cho cô nàng tiểu thư Natasa xinh đẹp thuần khiết mất hoàn toàn sự kiểm soát bản thân, để nàng lao theo một cuộc tình vụng trộm vô cùng khờ dại ngu ngốc và mất đi phẩm hạnh cũng như sự cao quý của mình. Khi mà chiến tranh là biến cố chính bên ngoài, thì chính tình yêu mới là chất keo thầm lặng, dính những con người ấy với nhau, để họ chìm đắm trong hạnh phúc hay ngụp vùi trong đau khổ thương tâm.

oOo

Tất nhiên, CT&HB còn là một tác phẩm lịch sử về một trong những cuộc chiến tranh vĩ đại nhất của lục địa già, chiến tranh Tây-Đông thời Napoleon. Nhưng, có lẽ khác với tất cả những nhà viết sử khác, Tolstoy muốn cho người ta thấy chiến tranh là thứ ngu ngốc nhất mà con người có thể tạo ra, nhưng cũng là thứ mà con người thực ra không có quyền quyết định nhiều như họ vẫn tưởng. Chiến tranh, thực ra chính nó cũng là sản phẩm của hàng trăm hàng nghìn những biến cố ngẫu nhiên của lịch sử, và nói rằng Napoleon tạo ra cuộc chiến ấy, hay Alexander I, hay bất cứ ai khác, thực ra cũng chỉ là những nhận định cực kỳ ngây thơ và ngờ nghệch mà thôi.

Chiến tranh không phải là một cái gì lịch sự phong nhã, nó là cái việc bỉ ổi nhất trên thế gian, cần phải hiểu điều đó, chứ đừng như trẻ con chơi trò chiến tranh... Mục đích của chiến tranh là giết người, những thủ đoạn của chiến tranh là: gián điệp, phản bội và khuyến khích sự phản bội, làm nhân dân phá sản, cướp bóc và giành giật của cải của họ để nuôi quân: lừa đảo và dối trá thì đựơc gọi là mưu trí quân sự; lối sống của tầng lớp quân nhân là mất tự do, tức là bị kỷ luật, sống gò bó: sống nhàn dật, ngu dốt, tàn ác, dâm đãng, rượu chè bê tha. Và tuy thế, tầng lớp quân nhân vẫn là tầng lớp cao nhất, được mọi người kính trọng. Tất cả các hoàng đế, trừng hoàng đế Trung Hoa, đều mặc quân phục: người ta lại ban thưởng lớn nhất cho kẻ nào giết được nhiều người nhất.

...

"Ngày mai đây hàng vạn người sẽ gặp nhau để đánh nhau, tàn sát nhau, làm cho nhau què quặt, rồi sau đó người ta sẽ tổ chức những buổi lễ tạ ơn Chúa vì đã giết được nhiều người (con số này người ta còn phóng đại lên) và người ta công bố thắng trận, cho rằng càng có nhiều người bị giết thì công lao càng lớn."

...

"Tất cả những kế hoạch tác chiến hoàn hảo nhất và sâu sắc nhất bao giờ cũng đều có vẻ sai lầm khi trận đánh không giành được thắng lợi, và bất cứ chuyên gia quân sự nào cũng phê phán nó với một giọng văn quan trọng và đầy ý nghĩa. Trái lại, những kế hoạch kém nhất sẽ đâm ra có vẻ rất hay ho khi người ta đã giành được thắng lợi, và những người rất đứng đắn sẽ viết ra hàng pho sách để chứng minh giá trị của nó."

Tuy nhiên, với bản thân mình, điều thú vị nhất trong CT&HB có lẽ lại chính là đoạn kết, khi mà Tolstoy muốn dạy lại một bài học cho những nhà viết sử. Thực sự giống như một review trên Goodreads, nếu bỏ qua những lời dạy này thì tác phẩm có lẽ là hoàn hảo.

Vì cũng giống như chính luận điểm của Tolstoy, khi ông cho rằng lịch sử mới là bàn tay vô hình chi phối mọi cuộc đời: là lịch sử bắt buộc hàng chục vạn quân lính tuân thủ theo Napoleon để hành quân đánh nước Nga, cũng là lịch sử khiến những người dân Nga hiền lành, đôn hậu tự đốt nhà đốt thành và thét lên "Ura" mà lao vào trận chiến, thì cũng chính lịch sử chọn Tolstoy để tôn vinh những người anh hùng thầm lặng như tướng Kutuzov, những người chỉ cố hiểu sự vận hành của dòng chảy sức mạnh và cứu lấy đất nước, nhân dân mình, chứ hoàn toàn không có chút tư lợi về bản thân, những người mà khi cuộc chiến kết thúc sẽ tự lui mình, gần như không ai biết tên họ, và thậm chí nhiều khi còn bị sỉ nhục, phỉ báng; và bên cạnh đó đưa ra một quan điểm hoàn toàn trái ngược về một Napoleon, không những không hề vĩ đại mà lại thiển cận, bất tài và ái kỷ đến xuẩn ngốc. Trong việc dạy lại bài học về sự khách quan của lịch sử, chính Tolstoy lại để mất đi sự khách quan của mình, mà quên mất rằng dù sao đi nữa ông vẫn là một người Nga, và tất cả những tài liệu, cũng như những câu chuyện mà ông thu thập được về lịch sử dù có sâu rộng đến đâu đi chăng nữa cũng không bao giờ có thể phản ánh được sự thật tuyệt đối.

oOo

Cũng dễ hiểu thôi, cái khách quan tuyệt đối ấy, chắc sẽ chẳng bao giờ có trên đời.

Và một dân tộc nồng ấm, nhiệt thành, giản dị như thế, khi đem quân đi chiến đấu ở những nơi khác thì cũng sẽ hoàn toàn có thể hành động như những con thú vật mà thôi. Như cách 16 tên lính Nga đã lần lượt hãm hiếp cô bé Ba Lan Florentyna đến chết trong tác phẩm Hai số phận vậy.