Chu nam

Nhữ phần 3

Phòng ngư sanh vĩ,
Vương thất như huỷ.
Tuy tắc như huỷ,
Phụ mẫu khổng nhĩ.
 

Dịch nghĩa

Con cá phòng đã đỏ đuôi vì quá mệt nhọc.
Triều đình vua Trụ khốc liệt như lửa thiêu.
Tuy khốc liệt như lửa thiêu,
Nhưng ơn đức của Văn vương như cha mẹ trông rất gần, có thể khiến anh quên được lao nhọc mà cố gắng lên.

Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc tỷ.
- phòng: tên một loại cá, mình rộng mà đẹp, sức yếu vẩy nhỏ.
- sanh: đỏ, con cá phòng hễ mệt thì đỏ đuôi. Đuôi con cá phòng vốn trắng, mà nay đã đỏ thì cá phòng đã quá mệt vậy.
- vương thất: chỉ nơi đóng đô của vua Trụ.
- phụ mẫu: cha mẹ, chỉ Văn vương.
- khổng: rất.
- nhĩ: gần.

Lúc ấy Văn vương đã chiếm được hai phần ba thiên hạ, và đốc suất những nước đã phản lại nhà Thương tôn thờ vua Trụ. Cho nên nhân dân ở bờ sông Nhữ đều theo mệnh lệnh của Văn vương lo làm việc cho vua Trụ. Người nhà thấy làm việc cần khổ mới uỷ lạo rằng: Anh đã lao khổ như thế, mà triều đình vua Trụ cứ khốc liệt bạo tàn mãi không thôi. Tuy sự bạo tàn khốc liệt ấy không chấm dứt, nhưng ơn đức của Văn vương như cha mẹ trông rất gần có thể khiến anh quên được khổ nhọc vậy.

Bài tự này nói người vợ thương xót chồng, năng khuyên chồng theo đường phải, tuy xa cách nhau lâu, nhớ nhung nhau thắm thiết mà khuyến cáo chồng vẫn với ý tôn quân thân thượng, mà không có tình riêng lả lơi quyến luyến. Thì ơn trạch sâu xa, phong hoá đẹp đẽ ấy đã có thể nhận thấy được.

Có một thuyết nói rằng cha mẹ rất gần không nên bê trễ công việc của vua để khiến cha mẹ phải lo âu. Giảng như thế cũng thông lý.
  Dịch thơ :
 
Cá phòng mệt đỏ đuôi rồi, 
Nhà Thương khốc liệt như hồi lửa thiêu. 
Cháy bừng khổ sở trăm chiều, 
Mẹ cha thánh đức Chu triều chẳng xa.

   (Tạ Quang Phát dịch)