II. KHÁI NIỆM LUẬT ĐẤT ĐAI

1. Định nghĩa luật đất đai

Luật đất đai là ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật Việt Nam gồm tổng hợp các qui phạm pháp luật nhằm điều chỉnh những quan hệ xã hội hình thành trong quá trình chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đất đai, nhằm sử dụng đất đai hợp lý, tiết kiệm, có hiệu qủa cao vì lợi ích của Nhà nước, của người sử dụng và lợi ích chung của toàn xã hội.

2. Đối tượng điều chỉnh của ngành luật đất đai

Đối tượng điều chỉnh của luật đất đai là các quan hệ xã hội phát sinh một cách trực tiếp trong quá trình chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đất đai được các qui phạm pháp luật đất đai điều chỉnh.

Các quan hệ xã hội thuộc đối tượng điều chỉnh của ngành luật đất đai có các đặc điểm sau:

+ Các quan hệ xã hội này phát sinh trong quá trình quản lý Nhà nước đất đai, tối thiểu một bên tham gia quan hệ là Nhà nước.

+ Các quan hệ xã hội này gắn chặt với tính thống nhất quản lý đất đai theo qui hoạch, kế hoạch trên phạm vi cả nước.

+ Các quan hệ xã hội này là các quan hệ kinh tế nhưng không nằm trong sự điều chỉnh của ngành luật kinh tế, vì mục đích đầu tiên trong quản lý và sử dụng đất đai không phải là kinh doanh thu lợi nhuận, mà là phục vụ lợi ích toàn xã hội, chủ thể của luật đất đai cũng mở rộng hơn so với chủ thể của luật kinh tế.

+ Các quan hệ xã hội này quan hệ tài sản nhưng không nằm trong sự điều chỉnh của ngành luật dân sự, vì đất đai ở Việt Nam không phải là hàng hoá thông thường để được lưu thông như các loại hàng hoá khác, mà là một loại hàng hoá đặc biệt.

Tóm lại, luật đất đai là một ngành luật độc lập bởi nó vẫn có đối tượng điều chỉnh riêng, quan hệ đất đai là những quan hệ đặc thù không thể do bất cứ ngành luật nào điều chỉnh.Tuy nhiên sự phân biệt giữa ngành luật này với ngành luật khác theo khoa học pháp lý hiện nay chỉ mang tính tương đối, giữa các ngành luật luôn có sự giao thoa lẫn nhau.

3. Phương pháp điều chỉnh của ngành luật đất đai

Mỗi ngành luật có một phương pháp điều chỉnh riêng để phù hợp với nhóm quan hệ xã hội thuộc đối tượng điều chỉnh của nó.

Phương pháp điều chỉnh của ngành luật đất đai là cách thức Nhà nước sử dụng để tác động vào cách xử sự của các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật đất đai. Căn cứ vào bản chất của từng mối quan hệ, luật đất đai có các phương pháp điều chỉnh sau:

- Phương pháp mệnh lệnh

Bản chất của phương pháp mệnh lệnh là sự bất bình đẳng về địa vị pháp lý giữa các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật. Nhà nước sử dụng phương pháp này để tác động đến các hành vi xử sự của các chủ thể trên cơ sở quyền lực của mình.

Nội dung của phương pháp này là một bên chủ thể có quyền ra các quyết định mang tính chất mệnh lệnh, bắt buộc còn bên kia có nghĩa vụ phải thi hành các quyết định đó.

Luật đất đai sử dụng phương pháp này điều chỉnh các quan hệ giữa Nhà nước với người sử dụng đất trong quan hệ đất đai như giao đất, thu hồi đất, trưng dụng đất, giải quyết các tranh chấp về đất đai...

- Phương pháp bình đẳng, thoả thuận

Là cách thức mà Nhà nước tạo ra địa vị pháp lý bình đẳng cho các chủ thể khi tham gia vào quan hệ pháp luật đất đai.

Bản chất của phương pháp này là sự bình đẳng, thoả thuận, tự nguyện.

Phương pháp này được áp dụng để điều chỉnh các quan hệ như chuyển đổi, chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp quyền sử dụng đất giữa những người sử dụng đất với nhau.