Chương Ba.

Đời Sống Của Một Người Công Dân: Nhà Cửa - Công Việc Hàng Ngày - Những Lối Tiêu Khiển - Bằng Hữu.

Một người đàn ông có học thức và có của cải do tự mình tạo ra hay được thừa hưởng bởi cha mẹ nếu là gốc người Brahmin, do chinh phục cac xứ khác mà có nếu là dòng dõi Kshatrya, do buôn bán mà ra nếu là người Vaishya - sẽ trở thành người cầm đầu gia đình và sống cuộc đời của một công dân hữu ích.

Nhà cửa:

Anh có thể sống ở một thành phố hoặc ở một làng quê, hay trong một khu đàng hoàng tại một nơi đông dân cư. Nhà được xây gần nơi có nước chảy và phải được chia ra làm nhiều khu để xử dụng trong những mục đích khác nhau. Căn nhà phải được bao quanh bởi một khu vườn và chia ra làm hai phần: phần trong và phần ngoài. Phần trong được dành riêng cho những người phụ nữ trong gia đình. Phần ngoài sẽ phải thơm tho, có một cái giường rộng và êm, trải khăn trắng tinh. Giường hơi cao ở phần giữa và xung quanh được trang trí bởi các riềm bằng hoa. Nóc giường có một cái mái che và trên giường có hai cái gối, một để kê đầu và một để gác chân.

Ngoài ra trong phòng phải có một cái ghế dài, phía trên cao là một cái kệ để những loại dầu thơm dùng ban đêm, hoa tươi, những bình đựng nước làm thơm miệng và vài miếng vỏ chanh. Trên sàn, cạnh cái ghế dài, là một cái ống nhổ bằng đồng, một hộp đựng nữ trang, một cây đàn treo trên chiếc ngà voi, một cái bàn để vẽ, bình nước hoa, một vài quyển sách và những vòng hoa tươi. Phòng cũng cần có một bộ bàn tròn trên đó có để một vài bộ bài.

Ở phần nhà ngoài phải có một chuồng chim và một phòng nhỏ dành để nắn tượng, khắc gỗ hay để làm những trò giải trí khác. Ngoài vườn phải có một cái đu, một căn nhà nhỏ để hóng gió vào mùa hè và vài cái ghế dài.

Công việc hàng ngày:

Mỗi buổi sáng người gia trưởng, sau khi đã làm những việc cần thiết, phải đánh răng, xức vừa đủ nước hoa và dầu lên người, thoa phấn màu lên mí mắt, thoa son lên môi rồi ngắm mình trong gương cho thật kỹ. Anh ăn một miếng trầu hay một thức gì tương tự cho thơm miệng và sau đó anh bắt đầu đi làm bổn phận hàng ngày.
Anh phải tắm mỗi ngày một lần và cứ hai ngày phải thoa dầu lên người, cách ba ngày phải thoa một chất bọt lên da, bốn ngày một lần phải cạo râu và cạo đầu, và cách năm hoặc mười ngày phải cạo lông ở những phần khác của cơ thể. Tất cả những việc chăm sóc cơ thể này cần được thi hành đều đặn và đặc biệt phải chú ý lau nách cho sạch.

Anh phải ăn ba bữa mỗi ngày: buổi sáng, buổi trưa và buổi chiều, như đã được chỉ dạy bởi Hayrayana. Sau khi ăn sáng, anh phải dạy chim vẹt hoặc các loại chim khác học nói, sau đó phải chăm sóc bầy gà đá hoặc dê đực để sẵn sàng cho trận đấu. Anh cũng dành thì giờ để đi coi kịch hoặc những môn giải trí khác. Sau bữa ăn trưa anh ngủ chừng một tiếng rồi dành thì giờ buổi chiều nói chuyện với bạn hữu. Buổi tối phải mở nhạc rồi anh bước vào trong căn phòng thơm phức với một người bạn để chờ đợi người yêu. Nàng có thể sẽ cho người đến đưa tin hay cũng có thể đích thân đến tìm anh. Cuối cùng nàng đã đến, anh và người bạn đón tiếp nàng và nói chuyện vui vẻ suốt buổi tối cho tới khi hai người cảm thấy ham muốn được gần nhau. Lúc này người gia trưởng từ giã người bạn và làm công việc cuối cùng của một ngày.

Những lối tiêu khiển:

Những lối tiêu khiển làm cho đời sống một con người lương thiện thêm thích thú là Đại hội, Họp bạn, Tiệc rượu, Cắm trại và những trò giải trí khác:

Đại hội: Trong một ngày thuận tiện dân chúng trong tỉnh tụ tập lại tại đền của thần Saravati. Ngày hội này được dành cho nghệ thuật. Các ca sĩ và nghệ sĩ sẽ tới đây để trình bày những nhạc phẩm mới hoặc biểu diễn tài nghệ của mình. Ngày hôm sau sẽ có cuộc trao giải cho những nghệ sĩ xuất sắc.
Trong thời gian có đại hội những người dân trong tỉnh sẽ chia nhau để thanh thoả mọi phí tổn và kết tâm giúp đỡ nhau trong khi thịnh vượng cũng như những lúc khó khăn. Mỗi người dân địa phương đều có bổn phận phải mời khách lạ ăn cơm, nếu khách muốn. Luật lệ này dĩ nhiên là được áp dụng cho tất cả mọi buổi tế thần khác.
Họp bạn: Họp bạn thường là một cuộc tụ tập những người Nam, cùng một lứa tuổi, cùng một trình độ giáo dục hay tầng lớp xã hội, cùng chung một sở thích, tại một địa điểm công cộng hay tại nhà riêng của một người trong bọn. Họ có thể mời một vài nàng chiêu đãi và đàm đạo chung vui trong một tối. Khách sẽ cùng làm thơ và chỉ bảo cho nhau những kiến thức về nghệ thuật hay khoa học. Những người phụ nữ nổi tiếng vì sắc đẹp, có tài năng, học vấn và cùng chung sở thích với những người đàn ông này cũng được mời, họ rất được mến mộ và trọng vọng trong những buổi họp mặt này.
Tiệc rượu: Đàn ông hay đàn bà chỉ nên tổ chức tiệc rượu ở nhà riêng của mình mà thôi. Trong những buổi tiệc rượu này đàn ông chỉ mời các nàng chiêu đãi uống các loại rượu nhẹ như Madhou, Aireya, Sara và Asawa, cũng như những loại thức uống khác làm bằng vỏ cây, trái cây hay các loại thảo mộc.
Cắm trại: Buổi sáng, sau khi đã tắm rửa và thay quần áo, chủ nhân cưỡi ngựa đi vòng quanh vườn nhà, theo sau là các nàng chiêu đãi và gia nhân. Họ có thể tập thể dục chung, thử sức nhau hay chơi các trò chơi như đá gà, đấu dê. Khi buổi sáng đã trôi qua, chiều tới họ trở về nhà mang theo những bó hoa mà họ đã hái ở ngoài vườn. Họ cũng có thể bơi lội ở cái hồ trong vườn mà trước đó đã được gia nhân dọn dẹp sạch sẽ cho khỏi có các loại thú vật và cây cỏ nguy hiểm.
Những lối tiêu khiển khác: Những lối tiêu khiển khác được kể tới là: Chơi bài suốt đêm, Đi dạo dưới trăng, Tổ chức tiệc thưởng xuân, Đi hái xoài và các loại hoa quả, Ăn hạt sen và bắp non, Tổ chức những cuộc cắm trại trong rừng khi cây cỏ vừa nảy lộc, Chơi thể dục dưới nước, Trốn trong lá cây, Đánh nhau bằng hoa của cây Kadamba, hoặc những trò chơi thể thao hay giải trí khác thích hợp với từng vùng hay tỉnh.
Một người đàn ông có thể tiêu khiển cùng với nhiều nàng chiêu đãi mà mình đã chọn. Một nàng chiêu đãi cũng có thể tổ chức như vậy với một nhóm đàn ông.

Bằng hữu:

Có ba loại bạn bè là Pithamardas, Vitas và Vidushakas:

Pithamarda là một người đàn ông không có gia tài, sản nghiệp. Anh ta chỉ có trong tay một chiếc ghế hình chữ T gọi là Mallike, một chất có bọt như xà bông và một bộ quần áo màu đỏ. Anh cư ngụ tại một vùng nổi tiếng trong vùng và rành rẽ mọi nghệ thuật. Anh được mời tham dự những buổi tiệc hay họp mặt để huấn luyện cho mọi người về những nghệ thuật mà anh biết.
Vita là một người có gia sản khá lớn. Anh ta, cũng như người công dân, có nhà riêng, có gia nhân và có nhiều vợ. Tính tình anh ta rất vui vẻ và hiếu khách. Anh được mời vì đã đem lợi tức tới cho gia chủ.
Vidushaka, hay còn gọi là Vaihasaka, có nghĩa là "người mang tiếng cười đến cho mọi người". Anh không phải chỉ thông thạo một vài nghệ thuật mà còn nổi tiếng là người mang sự vui vẻ đến cho mọi người.
Ba loại người này cũng có thể hành động như một người trung gian để hoà giải giữa những người công dân và các nàng chiêu đãi. Ngoài ra, hành khất, đàn bà cạo trọc đầu hay những gái chiêu đãi về già đã từng biết rành nghệ thuật yêu đương cũng có thể làm được việc này.

Những người công dân sinh sống trong một tỉnh nhỏ hay một làng quê, được mọi người kính trọng, nên giữ mối liên lạc với những người không cùng một đẳng cấp. Anh nên nói chuyện với họ hàng ngày và giới thiệu họ với bạn bè mình; nhờ làm cho họ những ân huệ nhỏ nhặt đó anh sẽ thu phục được lòng trung thành của họ và buộc họ phải trả ơn khi cần được giúp đỡ.