Chương 2

Vương Nguyên vĩnh viễn không bao giờ quên cảnh tượng lần đầu tiên gặp thầy Vương Tuấn Khải.

Lúc đó, cậu mới thi đỗ vào ngôi trường cấp ba trọng điểm có lịch sử lâu đời với thành tích đứng đầu toàn thành phố. Tuy nhiên, thành tích của cậu khiến người khác vui mừng, còn bản thân cậu không hề cảm thấy tự hào. Vương Nguyên nhanh chóng chán ngán tình cảnh gặp ai cũng được khen ngợi và chúc mừng. Mọi người đều gọi cậu là "thiên tài", trong khi đó cậu rất ghét bị gọi là "thiên tài".

Vương Nguyên còn nhớ, năm lên bốn tuổi, khi cậu được bế đứng trên ghế, cất giọng non nớt đọc thuộc làu hai câu: "Xuân giang triều thủy liên hải bình. Hải thượng minh nguyệt cộng triều sinh"[1] trước mặt một học giả, cậu nhìn thấy ánh lệ lấp lánh trong mắt vị học giả đó. Kể từ lúc đó, Vương Nguyên được gọi là "thiên tài".

[1] Hai câu thơ trong bài Xuân quang hoa nguyệt dạ (Đêm trăng hoa trên sông xuân) của Trương Nhược Hư, nhà thơ đời Đường, Trung Quốc. Dịch thơ: "Triều lên ngang mặt sông xuân. Biển đêm, trăng cũng sáng ngần sóng xô" (bản dịch của Nguyễn Lãm Thắng).

Năm tuổi, Vương Nguyên có bài thơ đầu tiên đăng tạp chí. Biên tập viên của tạp chí còn đến tận nhà chúc mừng cậu. Nhìn chú biên tập viên mặt nhễ nhại mồ hôi, cậu biết mình có chút tài năng. Sau đó, Vương Nguyên đoạt giải nhất cuộc thi viết văn toàn quốc năm chín tuổi, tác phẩm của cậu thường xuyên xuất hiện trên báo và tạp chí, cậu không ngừng được thiên hạ gắn mác "thiên tài".

Chỉ là nghe quá nhiều, Vương Nguyên lại không đồng tình, thậm chí cậu bắt đầu nghi ngờ bản thân rốt cuộc có phải là "thiên tài" hay không? Nhìn gương mặt nam tính ngày càng xinh xắn trong gương, cậu đột nhiên cảm thấy danh hiệu "thiên tài" mà cậu giành được là dựa vào dung nhan này. Những cô gái xinh đẹp chỉ cần có một chút tài hoa là dễ dàng được người khác phái ưu ái và coi trọng. Trên thế giới, điều này là luật bất thành văn.

Mỗi khi nghĩ đến nguyên nhân đó, Vương Nguyên lại cảm thấy vô vị và chán nản. Cậu nhìn quá đủ những gương mặt tươi cười của người khác khi họ khen ngợi cậu. Những gương mặt đó thể hiện sự nhiệt tình quá mức, thành ra không tự nhiên, Vương Nguyên kết luận bằng hai từ "giả tạo". Cậu cho rằng, ánh lệ trong ánh mắt vị học giả và mồ hôi trên trán chú biên tập viên mới là chân thực, mới là khẳng định từ "thiên tài" một cách chuẩn xác nhất. Nhưng đó là chuyện từ ngày xửa ngày xưa, hiện tại cậu đã mười sáu tuổi, còn dám vỗ ngực tự xưng là "thiên tài" hay sao? Vì vậy Vương Nguyên ngày càng ghét hai chữ "thiên tài".

Xét ở một khía cạnh khác, là thiên tài thì sao chứ? Cậu vẫn không có quyền lựa chọn cuộc sống của mình. Cậu thích văn học nhưng vẫn phải cắm đầu học các môn Toán, Lý, Hóa. May mà ông trời ban tặng cho cậu bộ óc thông minh, cậu không cần chăm chỉ cũng có thể học tốt ba môn đó.

Vương Nguyên không hiểu cậu phải học những định luật, công thức và nguyên lý đó để làm gì. Trong tương lai, cậu tuyệt đối không sống dựa vào mấy môn học khô khan này. Nhưng Vương Nguyên biết rõ, nếu không học mấy môn chán ngắt đó, cậu sẽ không thể thi đỗ đại học, không được tiếp nhận nền giáo dục chính quy mang tính hệ thống. May mà năm lớp 11, trường bắt đầu phân ban, Vương Nguyên có thể nói "bye bye" với môn Vật lý và Hóa học. Điều này khiến cậu cảm thấy được an ủi phần nào.

Từ trước đến nay, Vương Nguyên không muốn sống trái với ý nguyện của bản thân. Vì vậy cậu không tham gia đoàn thể, không làm cán bộ lớp, thậm chí bỏ lỡ vô số cuộc thi văn do trường tổ chức. Nhưng cậu vẫn phải ép mình học các môn tự nhiên. Trong cuộc sống, bạn vĩnh viễn không có cách nào làm mọi việc theo ý mình, dù bạn có là thiên tài đi chăng nữa.

Học ở ngôi trường trọng điểm, Vương Nguyên không mong bản thân được bạn bè để ý và yêu quý, cũng không hy vọng các thầy cô đề cao cậu. Cậu không tâng bốc ai, không lấy lòng ai. Cậu chỉ cần một cuộc sống chân thực, tự do, độc lập. Cậu hy vọng sau khi cậu qua đời, trên bia mộ cậu khắc một câu của nhà văn người Pháp Stendhal[2]: "Từng sống, từng yêu, từng sáng tác, từng phát biểu..."

[2] Stendhal (1783-1842): một trong những nhà văn nổi tiếng nhất của chủ nghĩa hiện thực với các tiểu thuyết như Đỏ và đen, Tu viện thành Pama.

Mang tâm trạng đó, Vương Nguyên gặp thầy Vương Tuấn Khải ở tiết ngữ văn đầu tiên của năm lớp 10.

Vương Nguyên vẫn còn nhớ rõ, lúc thầy Vương Tuấn Khải đi vào lớp, không hiểu tại sao cả phòng học vốn đang ồn ào đột nhiên yên tĩnh hẳn. Ai nấy đều cảm thấy có điểm gì đó bất bình thường nhưng không biết diễn tả ra sao. Thầy Vương dè dặt bước từng bước lên bục giảng trong không khí yên lặng đó.

Bộ dạng của thầy Vương nghiêm túc đến mức thâm trầm. Thầy cao gầy, sống lưng thẳng tắp, sắc mặt trắng bệch vô cảm, bờ môi mím chặt. Đặc biệt là cặp kính đen như hai hốc mắt trên hộp xương sọ, mang lại cảm giác lạnh lẽo, âm u, thê thảm. Chỉ liếc qua thầy, Vương Nguyên đã bất giác rùng mình. Cậu có cảm giác không phải mình đang nhìn thầy giáo, mà như đi vào một ngôi cổ mộ tĩnh mịch, chết chóc, vừa vào đã bị bao vây bởi nỗi kinh hoàng đáng sợ.

Không có màn tự giới thiệu, không có lời mở đầu, thầy Vương bắt đầu giảng bài.

"Các em, hôm nay chúng ta học tản văn Ánh trăng bên hồ sen của Chu Tự Thanh[3]. Mời các em mở sách giáo khoa, tôi sẽ đọc bài văn một lần."

[3] Chu Tự Thanh (1898-1948): tự là Bội Huyền, người tỉnh Chiết Giang, tốt nghiệp khoa Văn-Triết trường Đại học Bắc Kinh (1920), từng là thầy giáo dạy Văn. Ông là nhà văn nổi tiếng Trung Quốc, sáng tác ở nhiều thể loại và có số lượng tác phẩm đồ sộ.

Lớp học bỗng xôn xao, nhưng nhanh chóng yên tĩnh trở lại. Vương Nguyên đưa mắt về bục giảng, hai tay thầy Vương trống không. Thầy không hề cầm sách.

"Mấy ngày gần đây, trong lòng không yên tĩnh. Tối nay ngồi ở trước sân hóng mát, tôi đột nhiên nhớ tới hồ sen tôi vẫn ngày ngày đi qua. Dưới ánh trăng sáng ngời, nó có một dáng vẻ khác biệt. Trăng dần lên cao, tiếng nô đùa của bọn trẻ trên đường phố bên ngoài bờ tường đã dần biến mất. Bà xã ở trong nhà ru Nhuận Nhi ngủ... ngâm nga câu hát ru. Tôi âm thầm mặc áo khoác, mở cửa đi ra ngoài..."

Trời ạ! Cả lớp ngẩng đầu, há hốc miệng, ánh mắt kinh ngạc đổ dồn lên bục giảng nhìn người thầy đang ngẩng cao đầu, chắp hai tay sau lưng, đọc thuộc một bài tản văn khá dài. Thầy không cần nhìn sách cũng có thể đọc một cách rõ ràng, giọng vô cùng truyền cảm. Trong giọng nói của thầy có thơ, có họa, có tình, có cảnh, giống ảo ảnh mơ hồ, giống tiếng hát vang vọng. Thầy như đưa cả lớp tới hồ sen nhuộm ánh trăng bàng bạc đó. Trước mắt mọi người hiện ra hình ảnh bông sen lay động dưới ánh trăng, tỏa hương thơm dìu dịu.

Một điều kỳ diệu hơn, thầy Vương đã thể hiện được tâm trạng vi diệu rất khó phát giác của tác giả Chu Tự Thanh, đó là sự yên tĩnh mà ông theo đuổi trong suốt cuộc sống hiện thực ồn ào. Cả lớp say mê lắng nghe. Lúc này, thầy Vương cũng như chìm trong mộng cảnh do thầy tạo ra. Vẻ mặt nghiêm túc và thâm trầm của thầy có vẻ ôn hòa, khiến thầy như có sinh khí hơn.

"Tối nay, nếu có người ngắt sen, hoa sen ở đây cũng được coi là "quá đầu người". Chỉ không thấy bóng nước lay động là không được. Điều này khiến tôi nhớ về Giang Nam. Mải chìm trong suy tư, đến lúc ngẩng đầu, tôi phát hiện đã đứng trước cửa nhà mình. Tôi lặng lẽ đẩy cửa đi vào, trong nhà không một tiếng động. Bà xã đã ngủ say từ lâu." Thầy Vương đọc hết bài tản văn, không sai một chữ. Lớp học im phăng phắc, các bạn gần như nín thở, giọng nói truyền cảm của thầy vẫn phảng phất bên tai. Sau đó, không biết ai đó vỗ tay đốp đốp, tiếp theo, cả lớp cùng vỗ tay nhiệt liệt.

Thầy Vương lấy lại vẻ lạnh nhạt và nghiêm túc. Thầy tỏ ra thờ ơ trước tràng vỗ tay tán thưởng và khâm phục của đám học sinh, đến khóe miệng cũng không nhếch lên. Thái độ lạnh nhạt kỳ lạ của thầy khiến cả lớp càng ngạc nhiên trước việc thầy đọc thuộc bài tản văn một cách chính xác vừa rồi. Cả lớp không bảo nhau mà cùng nghĩ đến từ "đọc", thầy không phải "đọc sách" mà là "đọc thuộc lòng". Tiếng vỗ tay thưa dần.

Sau khi lớp học trở lại yên tĩnh, thầy Vương bắt đầu giới thiệu về tác giả. Về Chu Tự Thanh, thầy chỉ nói vài câu: "Chu Tự Thanh là giáo sư của Đại học Thanh Hoa kiêm viện trưởng Viện Văn học. Ông là học giả nổi tiếng, tác gia có ảnh hưởng lớn trên văn đàn, đồng thời cũng là người Trung Quốc có khí tiết. Thời tiểu học, các em đã được tiếp xúc với tản văn Màu xanh của ông. Thời cấp hai, các em từng học hai tản văn Bóng sáng sau lưng và Mùa xuân. Ngoài ra, phải kể đến các tác phẩm như Vội vàng, Truyện ký chọn bạn đời..."

"Thầy ơi, thầy có thể "đọc" tác phẩm Truyện ký chọn bạn đời không?"

Cả lớp quay đầu về nơi phát ra tiếng nói. Đó là một nam sinh cao gầy, cậu đỏ mặt, ánh mắt thách thức, giọng đầy mùi thuốc súng. Thế là các bạn lại đổ dồn ánh mắt về phía thầy Vương, trong đó không ít người có tâm trạng xem trò vui. Đám học sinh xuất sắc ở một ngôi trường xuất sắc, tật xấu lớn nhất là "tự cho mình là giỏi", chúng ghét nhất thái độ ra vẻ ta đây của người khác. Thầy Vương bị chúng liệt vào hạng người "ra vẻ ta đây, khoe khoang tài năng". Đọc thuộc lòng bài Ánh trăng bên hồ sen chẳng có gì là giỏi, nếu có thể đọc thuộc cả tác phẩm Truyện ký chọn bạn đời mà mọi người hầu như không biết mới được coi là có bản lĩnh thật sự. Các bạn đều ngẩng đầu, chờ câu trả lời của thầy Vương với tư thế của kẻ bàng quan. Chỉ có một người cúi thấp đầu, đó chính là Vương Nguyên.

Đúng vậy, Vương Nguyên không nhìn thầy Vương. Cậu chưa từng đọc Truyện ký chọn bạn đời, thậm chí tên tác phẩm cũng là lần đầu tiên nghe tới. Một khi cậu không biết tản văn này, cả lớp chắc chẳng có ai biết. Bắt thầy Vương đọc thuộc một tản văn không quá nổi tiếng, ít người biết đến trước mặt cả lớp là một thử thách lớn. Vương Nguyên cảm thấy hơi lo cho thầy Vương. Có lẽ cậu là học sinh duy nhất quan tâm đến thầy, bởi vì cậu không hề có ý nghĩ thầy "ra vẻ ta đây" hay "khoe khoang tài năng". Tuy nhiên, VƯơng Nguyên không biết làm thế nào để ngăn cản sự việc đang diễn ra. Điều duy nhất cậu có thể làm là bày tỏ kháng nghị bằng cách cúi đầu.

Sắc mặt thầy Vương vẫn vô cảm. "Tôi sẽ thử xem sao." Câu nói của thầy khiến cả lớp nổi lên những tiếng bàn luận. Nhưng thầy nhanh chóng cất tiếng: "Bản thân là con cháu đích tôn, vì vậy chưa đến mười một tuổi, tôi đã được nghe nhắc đến chuyện chọn vợ..."

Thầy Vương đọc hết câu này đến câu khác. Thầy vẫn ngẩng cao đầu, chắp hai tay sau lưng, bộ dạng thong dong, từ tốn. Vương Nguyên vô cùng kinh ngạc. Cậu ngẩng đầu, phát hiện các bạn đang thì thầm bàn tán. Chúng cũng ngạc nhiên như cậu.

Trên thực tế, không ai có thể chứng thực tản văn thầy Vương đang đọc thuộc lòng rốt cuộc có phải là Truyện ký chọn bạn đời hay không.

"Thưa thầy!" Một giọng nói vang lên cắt ngang lời thầy Vương. "Thầy có thể đọc Jane Eyre, tác phẩm tiêu biểu của Charlotte Bronte[4] không ạ?" Cậu nam sinh vừa lên tiếng nhanh chóng rút quyển sách từ cặp sách ra, đó chính là quyển Jane Eyre.

[4] Charlotte Bronte (1816-1855): nữ nhà văn người Anh, tác giả của những tiểu thuyết được xếp vào hàng kinh điển của văn học Anh.

"Chương mấy?" Vương tựa hồ không nhìn thấy hành động mang tính chất sỉ nhục đó.