Zanim podam Wam definicję powieści historycznej, spróbujcie najpierw sami określić, które z wymienionych poniżej książek należą do tego gatunku.

1) „Boska komedia" Dante Alighieri

2) „ Antoniusz i Kleopatra " William Shakespeare

3) „Anna Karenina" Lew Tołstoj

4) „Rozważna i romantyczna" Jane Austen

5) „ Krzyżacy " Henryk Sienkiewicz

6) „ Dziwne losy Jane Eyre" Charlotte Brontë

Które obstawiacie? ;)

UWAGA!!!

Poprawna odpowiedź to:

.

.

.

.

.

5) „ Krzyżacy" Henryk Sienkiewicz

Zaskoczeni? A może wiedzieliście od razu? ;)

Przejdźmy zatem do różnicowania, czyli z jakimi literackimi gatunkami można pomylić powieść historyczną.

· Poemat epicki – to utwór poetycki z wyraźnie zarysowaną fabułą, zwykle skupiony na jednym głównym wątku zdarzeniowym. Przykładem tego gatunku jest właśnie „ Boska komedia" – utwór składa się z 33 pieśni, a jego głównym wątkiem jest podróż poety przez Piekło, Czyściec i Raj.

Dlaczego mogliście to wybrać: Nie wiadomo w jakiej epoce umieścić zaświaty, które zwiedza poeta. A po za tym, autor „ Boskiej komedii" umieścił w kręgach Piekła postacie historyczne, których nie miał prawa znać.

No tak, ale jeśli ktoś zna ten utwór to pewnie wie, że Dante zaznaczył, że wędrówka poety rozpoczyna się w 1300 roku i choć rzeczywiście opisał w Piekle losy postaci historycznych to najważniejszy w tym wszystkim jest fakt, że ten utwór został spisany wierszem!!! A to wyklucza go z gatunku powieści historycznej.

· Dramat – utwór przeznaczony do wystawiania na scenie – obok tekstu głównego pojawia się też tekst poboczny czyli didaskalia! Jak wiadomo dramat dzieli się na komedię i tragedię. „Antoniusz i Kleopatra" Williama Shakespeare'a jest właśnie tragedią. Charakterystyczną cechą tragedii jest jedność czasu, miejsca i akcji.

Dlaczego mogliście to wybrać: Sam tytuł „ Antoniusz i Kleopatra" pewnie zasugerował Wam, że ten utwór dotyczy losów postaci historycznych. Tak, ale podobnie, jak w poprzednim przykładzie autor napisał to wierszem, a co więcej zachował także w tym utworze cechy charakterystyczne dla dramatu, a konkretniej mówiąc tragedii.

· Powieść społeczno-obyczajowa lub po prostu powieść obyczajowa. Tutaj zostaje ukazana grupa ludzi w określonym okresie ( epoce) i miejscu ( miasto/ wieś). Autor przedstawia wielu bohaterów, którzy mają różne problemy, pochodzą z różnych warstw społecznych lub mają odmienne sytuacje rodzinne, relacje. Obraz takiego społeczeństwa jest ukazany w sposób realistyczny, a narrator dokonuje szczegółowej analizy bohaterów oraz wydarzeń, w których oni uczestniczą. Przykładem takiej powieści jest np. „ Anna Karenina" Lwa Tołstoja.

Dlaczego mogliście to wybrać: Mamy bohaterów, jakąś konkretną warstwę społeczną, epokę i miejsce, a więc to musi być powieść historyczna. W końcu Anna Karenina to jedna z najbardziej znanych książek, które powstały w drugiej połowie XIXw. Z naszej perspektywy to historia! Hmm... tak, z naszej tak, ale nie z perspektywy Lwa Tołstoja ;) Autor opisał epokę, w której żył, a więc to także wyklucza tą książkę z gatunku powieści historycznej!

· Romans –cechą takiego utworu jest główny wątek, który skupia się na miłosnych perypetiach bohaterów. Mamy tu do czynienia z różnymi intrygami, przeciwnościami losu i zawirowaniami życiowymi. Jednak na koniec i tak główni bohaterowie stają na ślubnym kobiercu i żyją długo i szczęśliwie ;) Przykładem takiej książki jest właśnie „ Rozważna i romantyczna" Jane Austen.

Dlaczego mogliście to wybrać: I znów podobnie, mamy głównych bohaterów, mamy malowniczą  Anglię z początku XIX ( Regency Era), a więc to także z naszej perspektywy dawne czasy. Niestety, dla Jane Austen nie było nic nadzwyczajnego, w końcu opisywane przez nią problemy ludzi dotyczyły sytuacji, z którymi stykała się w swoim codziennym życiu ;)

Wyjątek od reguły: UWAGA! Istnieje termin ROMANS HISTORYCZNY!!! Z czego zauważyłam zazwyczaj jest to także synonim powieści historycznej, choć z tym wyjątkiem, że główny wątek to właśnie perypetie miłosne głównej pary bohaterów. Jeśli np. napisałbyś książkę o wielkiej miłości króla Zygmunta II Augusta i Barbary Radziwiłłówny to byłaby to zarówno powieść historyczna, jak i romans historyczny. ( Niestety nie znalazłam dokładnych informacji, czy powieść historyczna, a romans historyczny to jedno i to samo, więc wnioskuję, że jeśli po prostu powieść skupia się bardziej na wątku miłosnym to jest romansem. Osobiście uważam też, że romans historyczny jest najbliższy terminowi angielskiemu historical fiction, o którym wspominałam ostatnio, ponieważ większość prac na Wattpadzie w tej angielskiej kategorii to właśnie książki, których głównym motywem jest problematyczna miłość pierwszoplanowych bohaterów, którzy żyją w konkretnej epoce historycznej).

· Powieść gotycka – Scenerię takich książek tworzą ruiny zamczysk, lochy, lasy, osnute mgłą jeziora czy opuszczone klasztory. Panuje aura grozy i niepokoju. Gatunek ten głównie rozwijał się w epoce romantyzmu. Zwłaszcza był bardzo popularny w Anglii. Przykładem takiej powieści jest książka pod tytułem „ Dziwne losy Jane Eyre" autorstwa Charlotte Brontë. W połowie XIX w. kończy się historia powieści gotyckiej, jednak elementy tego gatunku można wciąż odnaleźć m.in. w horrorach czy thrillerach.

Dlaczego mogliście to wybrać: Jest tajemnica, jakaś zagadka z przeszłości oraz motywy folkloru, a jednak to także nie jest powieść historyczna. Charlotte Brontë sprytnie wplotła tą całą aurę grozy w realia epoki, w której sama żyła.

Skoro już wiemy, jak różnicować powieść historyczną z innymi gatunkami literackimi, przejdźmy do:

· Powieść historyczna – powieść łącząca materiał historyczny z fikcją, mieszająca postacie fikcyjne z historycznymi, które traktuje swobodnie. Na ogół jednak powieść historyczna stara się przekazać prawdę o zdarzeniach z przeszłości i biorących w nich udział autentycznych postaciach. W XX w. powieść historyczna została wzbogacona o refleksję historiozoficzną i pogłębiona pod względem psychologicznym. Niekiedy przeszłość stanowi w utworach historycznych swoisty kostium, służący do ukazania spraw współczesnych.

Przykładem powieści historycznej jest właśnie książka „ Krzyżacy " Henryka Sienkiewicza!

Dlaczego wiedzieliście, że należy właśnie to wybrać ( czyli cechy powieści historycznej):

1. Świat przedstawiony umieszczony został w przeszłości

Tak, zgadza się! Henryk Sienkiewicz nie żył na przełomie XIV i XVw.( w średniowieczu, za panowania króla Władysława Jagiełły). Tak więc zarówno z naszej, jak i H. Sienkiewicza perspektywy to były dawne czasy ;)

2. Dąży do zgodności z prawdą historyczną

Fabuła powieści oparta jest o dokumenty i podania dotyczące autentycznych wydarzeń z historii narodu polskiego. Autor tej powieści musiał dowiadywać się o przeszłości w oparciu o wiarygodne źródła historyczne.

3. Postacie autentyczne występują u boku bohaterów fikcyjnych

W „ Krzyżakach" mamy postacie historyczne takie jak: król Władysław Jagiełło, królowa ( a właściwie król ;)) Jadwiga Andegaweńska, rycerz Zawisza Czarny itd. Oraz postacie fikcyjne: np. Jagienka i Zbyszko z Bogdańca.

4. Fakty i wydarzenia historyczne mieszają się z fikcją literacką

Bitwa pod Grunwaldem 1410!!! -> wydarzenie historyczne.

Uratowanie Zbyszka przez Danusię od śmierci czyli słynne „ Mój ci on jest mój" -> to już jedynie fikcja autora ;)

5. Narracja

W powieści historycznej narrator występuje zazwyczaj w trzeciej osobie liczby pojedynczej. Jest wszechwiedzący, dobrze orientuje się w poszczególnych wydarzeniach historycznych, a także zna ich konsekwencje. Dokładnie opisuje realia epoki, zwyczaje bohaterów zarówno fikcyjnych, jak i historycznych, a także łączy poszczególne postacie z określonymi wydarzeniami.

6. Autor wprowadza archaizację języka

Tak, w książce można spotkać wiele archaizmów, czyli wyrazów, które dawniej były stosowane w codziennej mowie, ale obecnie wyszły z użycia.

7. Oddany jest koloryt epoki

Przykładem w „ Krzyżakach" może obraz XIV-wiecznego Krakowa.

8. Odtwarzana jest struktura społeczeństwa

Mamy ukazany przekrój różnych warstw społecznych np. Zakon Krzyżacki, rycerze, mieszczanie itd.

9. Przedstawia realia danej epoki

Jest karczma „ Pod lutym turem", turnieje rycerskie, czy opis egzekucji do której nie doszło dzięki Danusi ;)

10. Przedstawia historię narodu w ważnym momencie dziejowym

Walka z Zakonem Krzyżackim, słynna bitwa pod Grunwaldem itd.

11. Często ukazuje świat na zasadzie kontrastu

W powieści zostały scharakteryzowane poszczególne warstwy społeczne. Możemy więc zauważyć różnice w tym, jak żyli i funkcjonowali ich przedstawiciele.

Co więcej:

Często pod maską historycznych realiów ukazanych w dziele kryła się krytyka pewnych aspektów życia współczesnego. Poprzez wyraźnie zarysowane zbieżności pomiędzy epokami pisarze omijali cenzurę i w sposób zawoalowany ( wymijająco) dawali wyraz swojemu niezadowoleniu.

Pamiętacie jak na lekcji języka polskiego była mowa o tym, że Krzyżacy, czy Trylogia to powieści „ ku pokrzepieniu serc Polaków"? No właśnie! Jak widać powieść historyczna może odgrywać szczególną rolę, czyli być aluzją do współczesnych autorowi czasów, przedstawiać obecne problemy itd. Krzyżacy -> Zakon Krzyżacki -> Malbork -> północ -> Prusy ( północna Polski była w czasach Sienkiewicza pod zaborem Pruskim!).

W kolejnym wpisie przejdziemy do tworzenia od podstaw powieści historycznej. Również w dalszych rozdziałach przy kolejnych etapach tworzenia książki, będę cały czas odnosić się do cech powieści historycznej i odpowiednio je rozwijać.