Câu 31: Khái niệm siêu âm? Các sóng âm dùng trong CĐHA thường có tần số trong khoảng nào? Tính chất lan truyền của sóng siêu âm? Đặc điểm về lan truyền của sóng trong cơ thể liên quan đến tần số?

_Siêu âm là 1 pp CĐHA sử dụng sóng siêu âm, là những sóng cơ học có tần số >20000Hz, tai người không nghe được,có định hướng. Các sóng siêu âm trong chẩn đoán có tần số 1MHz à 15MHz :

+Chẩn đoán thông thường là 2,5-7,5MHz

+Siêu âm các tổ chức nông như giác mạc hay dưới da thường có tần số lớn khoảng 8-15MHz

_Tính chất lan truyền: sóng âm lan truyền trong cơ thể con người khác nhau tùy vào môi trường :

+Truyền dẫn tốt trong môi trường nước

+Truyền tốt trong mô mềm

+Truyền khó khăn trong các mô nhiều mỡ và nhiều mặt phân cách

+Truyền rất khó khăn với xương, các sỏi, vôi hóa và không khí

_Đặc điểm lan truyền dựa trên tần số :

+Tần số sóng càng thấp thì độ sâu mà chùm sóng siêu âm đi được trong cơ thể càng lớn, nhưng độ phân giải kém

+Tần số càng cao thì độ sâu đi được càng nhỏ nhưng độ phân giải lớn

Câu 32: Ưu thế và hạn chế của siêu âm, một số chỉ định?

*Ưu thế :

- Siêu âm có nhiều ưu thế trong thăm khám cơ thể vì :

+Đại đa số các mô trong cơ thể đều chứa dịch

+Đại đa số các tổn thương như : viêm nhiễm, u,... thường có sự thay đổi dịch. Nên có thể dùng siêu âm để thăm khám ở các mức độ khác nhau

+Thực hiện được trên các mặt phẳng khác nhau.

- Xét nghiệm k xâm lấn, không độc, rẻ tiền nên có thể thăm khám rộng rãi, liên tục để theo dõi bệnh.

- Các chỉ định của siêu âm có thể nói là rất rộng rãi cho mọi tổn thương của cơ thể như các chỉ định đối với:

+ Các bệnh lí của ổ bụng

+ theo dõi các thai sản, thai nhi

+ các bệnh lí sản khoa

+ các bệnh lí mạch máu, các tuyến, các tổ chức dưới da kể cả xương khớp.

*Hạn chế :

- Khó khăn khi thăm khám

+Các tạng chứa khí

+Xương

+Người béo

+Cơ quan hô hấp

+Cơ quan thần kinh ở người lớn

Câu 33: Nêu các kiểu siêu âm hiện có và mục đích của các phương pháp siêu âm đó?

Có 4 kiểu: siêu âm kiểu A(TM), B, màu( có sử dụng hiệu ứng Doppler), 3D-4D.

1.Siêu âm kiểu A (TM)

a.Siêu âm kiểu A

_Còn gọi là siêu âm 1 chiều. Đây là kiểu siêu âm thu lại chùm sóng siêu âm phản xạ và hiển thị dưới dạng những tín hiệu điện được truyền vào màn hiện sóng của máy dao động kí, không cung cấp hình ảnh tạng mà nó thăm khám. Ngày nay kết hợp với kiểu T thành TM (time motion) hay còn gọi là siêu âm 1 chiều với thời gian thực.

b. siêu âm kiểu TM.(Time motion)

- Dùng để đo đạc các thông số siêu âm về khoảng cách, thời gian đối với những cấu trúc có chuyển động,nhiều khi trên siêu âm 2D gặp nhiều khó khăn.

- Đó là kiểu siêu âm vận động theo thời gian, ở đó chùm tia siêu âm được cắt ở một vị trí nhất định, trục tung của đồ thị biểu hiện biên độ vận động của các cấu trúc, trục hoành thể hiện thời gian,như vậy những cấu trúc không vận động sẽ thành những đường thẳng, còn những cấu trúc vận động sẽ thành đường cong với biên độ tùy theo mức độ vận động của các cấu trúc này. Sau đó khi dừng hình chúng ta có thể dề dàng đo các thông số về khoảng cách, biên độ vận động, thời gian vận động. Kiểu TM được sử dụng nhiều trong siêu âm tim mạch.

è phương pháp A-mode và TM mode gọi chung là siêu âm một chiều ( vì chỉ với một tia song âm nên chỉ cho thông tin trên một đường thẳng tạo ảnh)

- Mục đích của siêu âm kiểu A (TM) là nhằm xác định sự chuyển động của các tạng mà nó thăm khám như :

+Mạch máu

+Tim thai

+Co bóp của tim

+Chuyển động của van tim

- Ưu điểm : phương pháp tương đối đơn giản, rẻ tiền, xác định chính xác vị trí của bề mặt phản xạ và trong kiểu TM có thể đo được biên độ chuyển động của vật theo phương song song với chùm tia siêu âm.

- Nhược điểm : không cho được hình ảnh tổng thể của vật cần chuẩn đoán. Không đánh giá được chuyển động có phương vuông góc với phương truyền của siêu âm.

2.Siêu âm kiểu B(Brightness) siêu âm 2D - siêu âm hai bình diện, siêu âm đen trắng. Đây là kiểu siêu âm cung cấp cho ta hình ảnh của các tạng, mô mà ta thăm khám. Hình ảnh mà nó cung cấp chính là thiết diện của các tạng, các mô mà mặt phẳng tuyệt đối của đầu dò cắt qua.

- Mục đích :

+Đây là kiểu siêu âm cơ bản nhất và làm cơ sở cho các kiểu siêu âm thai sản, siêu âm màu Doppler, siêu âm kiểu A

+Thăm khám hình ảnh các mô, tạng trong cơ thể

3.Siêu âm màu (siêu âm có sử dụng hiệu ứng Doppler )

_Là kiểu siêu âm sử dụng hiệu ứng Doppler :

+Đây là hiệu ứng đúng với tất cả yếu tố có bản chất sóng.

+Trong quá trình phát và thu lại sóng phản xạ của 1 sóng nếu trong khoảng thời gian đó khoảng cách giữa vật phát và vật thu sóng không đổi thì tần số phát (f0) sẽ bằng tần số phản xạ (f1), khi đó f(0) = f(1) à Δf=0

Nếu có sự thay đổi khoảng cách thì f(0) ≠f(1) à Δf≠0

ð Có hiệu ứng Doppler

_Siêu âm Doppler là kiểu siêu âm thu lại hiệu ứng Doppler trên đường đi của chùm sóng siêu âm mà ta thăm khám để phát hiện các chuyển động của nhu mô cần thăm khám VD : chuyển động của máu. Có 2 kiểu là Doppler màu và Doppler xung.

_Mục đích của siêu âm Doppler màu là để thăm khám mạch máu, tìm chiều dòng chảy, kích thước dòng chảy. Qua đó giúp chẩn đoán các bệnh lý về mạch máu, các bệnh lý dòng chảy qua các van tim, khả năng tưới máu của các tạng.

4.Siêu âm 3D - 4D :

_ Là kiểu siêu âm với đầu dò khối, gồm nhiều bản áp điện và phát vào cơ thể chùm sóng siêu âm dưới dạng nón và thu lại chùm sóng phản xạ cũng dạng hình nón. Máy tính của siêu âm tái tạo hình ảnh chiều sâu dạng khối giúp ta quan sát bề mặt phần cơ thể mà ta thăm khám.

_Mục đích : Vì có ảnh bề mặt nên giúp ta chẩn đoán dị tật của thai nhi như :

+Các sứt môi

+Thoát vị thành bụng

+Thoát vị thần kinh

+Dị tật các chi

Câu 34: ưu thế của siêu ân khi thăm khám cơ thể, nêu một số chỉ định của siêu âm.
Hầu hết các phương pháp siêu âm đều không xâm lấn( không dùng kim cũng không phải tiêm thuốc) và thường không gây đau.
- Siêu âm được sử dụng rộng rãi, dễ dàng và ít tốn kém hơn những phương tiện hình ảnh khác.
-Siêu âm không dùng tia xạ ion hóa.
-Siêu âm có thể cho thấy hình ảnh rõ ràng của các mô mềm vốn thể hiện khoog tốt trên hình X quang.
-Siêu âm không gây ra vấn đề nào về sức khỏe và có thể thực hiện lặp di lặp lại ở mức độ cần thiết.
-Siêu âm là phương pháp khảo sát hình ảnh ưa thích để chuẩn đoán chà theo dõi ở những phụ nữ mang thai và thai nhi.
-Siêu âm cung cấp hình ảnh theo thời gian thực hiện nên trở thành một côn cụ tốt để hướng dẫn cho các thủ thuật xâm lấn tóa thiểu chẳng hạn như tiêm cortisone, sinh thiết bằng kim, dùng kim hút các dịch trog khớp hoặc ở những nới khác trong cơ thể.
-Chỉ định: siêu âm là thăn khám hình anhtđược chỉ định đầu tiên và rộng rãi để thăm khám các tạng đặc trong ổ bụng, sau phúc mạc(gan, tụy, lách, hệ tiết niệu); thăm khám tim, mạch máu, các tạng nông(tuyên giáp, tinh hoàn, vú, phần mềm); thăm doftrong sản khoa, thăm dò thành ngực và khoang màng phổi.
- SA Doppler và thăm khám tim, mạch, các chi, mạch máu vùng đầu mặt cổ, mạch máu các tạng và đánh giá mức độ cấp máu của các tổn thương.