Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực, ý nghĩa phương pháp luận của vấn đề này. I. Khái niệm khả năng và hiện thực 1. Khả năng là cái hiện chưa có, chưa tới nhưng sẽ tới, nó sẽ xuất hiện khi có các điều kiện thích hợp. 2. Hiện thực là tất cả những cái gì hiện có, hiện đang tồn tại thực sự. 3. Phân loại các khả năng - Khả năng thực tế là những khả năng do mối liên hệ và quan hệ tất nhiên quyết định, xuất hiện từ bản chất bên trong của sự vật và khi có đầy đủ điều kiện sẽ trở thành hiện thực. - Khả năng hình thức là những khả năng do những mối liên hệ và quan hệ ngẫu nhiên, do sự kết hợp của những hoàn cảnh bên ngoài quyết định và chưa có đủ điều kiện cần thiết để chuyển thành hiện thực. Ngoài ra, tuỳ theo tính chất có thể phân các khả năng thành: khả năng tất nhiên - khả năng ngẫu nhiên, khả năng gần - khả năng xa, khả năng chủ quan - khả năng khách quan v.v.. II. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực 1. Khả năng và hiện thực không tách rời nhau trong sự phát triển của thế giới khách quan, và giữa chúng có sự chuyển hoá cho nhau: + Khả năng biến hành hiện thực. Trong tự nhiên, khả năng biến thành hiện thực một cách tự động. Còn trong xã hội sự chuyển hoá đó phải thông qua hoạt động của con người có ý thức. + Hiện thực biến thành khả năng. Hiện thực của quá trình này có thể là khả năng của quá trình khác, tạo nên quá trình phát triển vô tận của thế giới. 2. Để khả năng biến thành hiện thực cần có những điều kiện nhất định. Cùng một điều kiện nhất định, một sự vật có thể có nhiều khả năng. 1. Trong thực tế phải căn cứ vào hiện thực, chứ không thể căn cứ vào khả năng để đánh giá tình hình. 2. Phải phán đoán đúng tính chất và xu hướng của khả năng có thể xảy ra để có sự ứng xử đúng đắn trong hoạt động thực tiễn. 3. Phải phát huy tối đa tính năng động chủ quan để biến khả năng thành hiện thực khi cần thiết, tránh tư tưởng chờ đợi, thụ động.