PHẦN 14
Điều vẫn mãi day dứt sau khi rời Williamson & Brown là những kẻ giỏi nhất cũng từ bỏ thịtrường. Chúng tôi rơi vào cảnh
không xu dính túi trong một thời gian dài, bốn năm đầy khốn khổ. Chẳng thể kiếm được một đồng xu nhỏ nào. Như Billy
Hendriquez từng nói, “Trên một thịtrường như thế, kể cả một kẻ đê tiện cũng không thể kiếm ra tiền.”
Dường như lúc đó tôi đã gặp rắc rối. Có thể đó là ý của Thượng đế để trừng phạt tôi, nhưng quả thực tôi đã không tự phụ đến
mức đáng phải chịu một cú vấp như vậy. Tôi chưa từng phạm vào những tội đầu cơ có thể khiến một người giao dịch phải trả giá
với tư cách là một con nợ. Tôi không có tội khi trở thành một kẻ ngốc điển hình. Ở phía bắc phố Forty-second
(1 ) với những gì tôi
đã làm, hay đúng hơn, những gì tôi đã không làm, tôi xứng đáng với những lời khen hơn những lời trách móc. Ở phố Wall, đó là
việc làm ngu ngốc và tốn tiền. Nhưng hơn nữa, điều tồi tệ nhất là người ta ngày càng ít có ý tự cho phép mình trải qua những cảm
xúc của con người.
Tôi rời sở của Williamson và thử ở một vài sở khác. Ở nơi nào tôi cũng mất tiền. Điều đó cũng đúng thôi, bởi tôi đã cố bắt thị
trường trao cho tôi thứ mà nó không có — nghĩa là, cơ hội kiếm tiền. Tôi không chút khó khăn kiếm được những khoản tín dụng,
bởi những ai quen biết tôi đều có niềm tin ở tôi. Bạn sẽ hiểu được niềm tin của họ mạnh mẽ đến mức nào nếu tôi nói với bạn rằng
khi tôi ngừng giao dịch bằng các khoản tín dụng, số tiền nợ đã là hơn một triệu đô-la.
Vấn đề không phải ở chỗ tôi đã không làm chủ được mình mà đơn giản là trong bốn năm khốn khổ đó, cơ hội không xuất
hiện. Tôi vẫn tiếp tục, cố gắng kiếm một khoản nhưng tất cả những gì tôi đạt được là những khoản nợ ngày càng nhiều. Sau khi tôi
ngừng những vụ giao dịch cho riêng mình bởi tôi không thể vay tiền của bạn bè nhiều hơn nữa, tôi kiếm sống bằng cách quản lý
tài khoản cho những người tin rằng tôi hiểu cuộc chơi này đủ rõ đến mức có thể thắng được cả khi thịtrường đang trong tình
trạng ảm đạm. Tôi kiếm được vài phần hoa hồng cho mỗi khoản lợi tôi kiếm được nếu có. Nhờ đó mà tôi sống được. Hãy cứ nói
đó là cách tôi sống qua ngày.
Dĩ nhiên, không phải lúc nào tôi cũng thua, nhưng chưa bao giờ tôi kiếm đủ tiền để trả bớt những khoản nợ. Cuối cùng, khi
mọi việc ngày càng trở nên tồi tệ hơn, lần đầu tiên trong cuộc đời tôi bắt đầu cảm thấy chán nản.
Mọi việc dường như chẳng chịu theo ý tôi. Tôi không định than vãn về sự đi xuống của mình, từ cuộc sống với tiền triệu và
du thuyền tới một cuộc sống đơn giản và những khoản nợ. Tôi không thích thú gì tình cảnh này, nhưng cũng không đến mức phải
than thân trách phận. Tôi cũng không có ý định mong chờ Thượng đế và thời gian giúp tôi xóa đi những lo lắng. Vì vậy, tôi
nghiên cứu những rắc rối của mình. Rõ ràng cách duy nhất giúp tôi thoát khỏi những rắc rối này là kiếm được tiền. Để làm được
điều này, tôi cần những vụ giao dịch thành công. Tôi đã từng có những vụ giao dịch như thế, và giờ đây tôi chỉ cần làm thế thêm
một lần nữa. Tôi đã từng kiếm được hàng trăm ngàn từ một khoản vốn nhỏ. Sớm hay muộn thịtrường cũng sẽ trao cho tôi một cơ
hội.
Tôi luôn tự nhủ những gì sai chỉ là sai đối với tôi, không phải là đối với thịtrường. Vậy bây giờ vấn đề của tôi là gì? Tôi tự đặt
cho mình câu hỏi đó với tinh thần như vẫn làm khi xem xét các mặt khác nhau của những vấn đề trong giao dịch của mình. Tôi
bình tĩnh suy nghĩ và đi đến kết luận rằng vấn đề chính của tôi là đã quá lo lắng về số tiền nợ. Tôi chưa bao giờ cảm thấy thanh
thản vì nó. Cần phải giải thích với bạn rằng đó không chỉ là nhận thức về những khoản nợ của tôi. Bất kỳ thương nhân nào cũng
dính vào những khoản nợ trong quá trình kinh doanh. Hầu hết những khoản nợ của tôi chỉ là những khoản nợ kinh doanh, do
những điều kiện kinh doanh bất lợi đối với tôi đem lại. Nó cũng chẳng tồi tệ hơn những gì một nhà buôn phải chịu đựng khi trời
trái tiết bất thường và kéo dài như bị phù phép.
Dĩ nhiên là, khi thời gian cứ trôi qua mà tôi vẫn chưa trả được nợ, tôi dần cảm thấy thản nhiên với những khoản nợ đó. Tôi sẽ
giải thích: tôi nợ hơn một triệu đô-la — hãy nhớ rằng, tất cả đều vì thua lỗ trên thịtrường chứng khoán. Hầu hết các chủ nợ của tôi
đều là người tốt và không làm phiền tôi nhiều; nhưng có hai người đã làm tôi điêu đứng.
Về cơ bản, đó là những gì tất cả các chủ nợ lớn của tôi đã nói. Đó là một mặt của phố Wall dành cho bạn. Đó không đơn thuần
chỉ là thiện tính hay tinh thần mã thượng. Đó còn là một quyết định rất sáng suốt, bởi đó là một vụ giao dịch tốt đẹp. Tôi mang ơn
cả thiện chí và óc thực tế trong kinh doanh của họ.
Những chủ nợ này đã xóa cho tôi khoản nợ lên đến một triệu đô-la. Nhưng còn hai chủ nợ nhỏ không chịu ký giấy xóa nợ
cho tôi. Một trong số họ là người tôi nợ tám trăm đô-la như đã kể với các bạn. Tôi cũng còn nợ một hãng môi giới đã phá sản sáu
mươi ngàn đô-la, và những người tiếp quản, những người chẳng hề biết mặt mũi tôi như thế nào, không sớm thì muộn sẽ đè đầu
cưỡi cổ tôi. Thậm chí nếu họ có muốn noi gương những chủ nợ lớn nhất của tôi, tôi e rằng toà án cũng không để họ làm vậy. Dù
thế nào, chung quy lại kế hoạch phá sản của tôi chỉ mất một trăm ngàn đô-la; mặc dù, như tôi đã nói, tôi nợ hơn một triệu đô-la.
Tôi thực sự không vui khi thấy câu chuyện của mình bị đăng lên báo. Tôi lúc nào cũng thanh toán nợ đầy đủ và kinh
nghiệm mới mẻ là điều đã khiến tôi cảm thấy xấu hổ nhiều nhất. Tôi biết rằng ngày nào tôi còn sống, sẽ có ngày tôi trả hết nợ cho
mọi người, nhưng những người đã đọc bài báo đó lại không nghĩ thế. Sau khi đọc được bài báo đó, tôi cảm thấy xấu hổ mỗi khi ra
ngoài. Nhưng giờ đây mọi việc đã qua đi và bạn không thể biết được rằng tôi cảm thấy nhẹ nhõm đến mức nào khi biết rằng mình sẽ không phải gánh chịu những phiền nhiễu từ những người không hiểu hoàn cảnh một người phải dồn tất cả tâm trí của anh ta
vào kinh doanh - nếu anh ta muốn được thành công trong đầu cơ chứng khoán.
Tâm trí tôi được giải thoát tôi tiếp tục công việc kinh doanh với một số triển vọng thành công, (không còn bị phiền nhiễu bởi
những món nợ) bước tiếp theo là tạo dựng một cơ đồ khác. Thịtrường chứng khoán bị đóng cửa từ 31 tháng Chín đến trung tuần
tháng Mười Hai, năm 1914. Phố Wall đang ở trong tình trạng ảm đạm. Đã từ lâu rồi chưa có bất kỳ vụ buôn bán nào. Tôi nợ tất cả
bạn bè tôi, và tôi không thể lại một lần nữa nhờ họ giúp đỡ chỉ bởi họ đã tỏ ra rất vui vẻ và thân thiện với mình, khi tôi biết rằng
không ai có đủ khả năng để giúp được người khác nhiều.
Để kiếm được một khoản tiền vốn kha khá là một nhiệm vụ rất khó khăn, bởi khi mà thịtrường chứng khoán đóng cửa,
chẳng còn việc gì tôi có thể yêu cầu những người môi giới của tôi làm. Tôi cố thử ở một vài nơi. Nhưng vô dụng.
Cuối cùng, tôi đến gặp Dan Williamson. Đó là vào tháng Hai, năm 1915. Tôi nói với ông ấy tôi đã thoát ra khỏi cơn ác mộng
ám ảnh tinh thần của những món nợ và đã sẵn sàng để giao dịch như trước kia. Bạn sẽ nhớ lại khi ông ta cần tôi, ông ta đã đề nghị
tôi sử dụng khoản tiền hai mươi lăm ngàn đô-la mà không cần hỏi ý kiến ông ta.
Giờ đây, khi tôi cần ông ta, ông ta lại nói, “Khi nào anh thấy điều gì đó tốt cho anh và anh muốn mua năm trăm cổ phần để
tiếp tục, hãy quay lại đây.”
Tôi cảm ơn ông ta và bỏ đi. Ông ta khiến tôi bỏ lỡ cơ hội kiếm được một khoản tiền lớn và hãng của ông ta cũng đã để vuột
mất khoản hoa hồng không nhỏ.
Tôi rời văn phòng của Dan Williamson và nghiên cứu về tình hình nói chung và vấn đề của tôi nói riêng. Hiện thịtrường
đang đầu cơ giá lên. Tôi có thể nhận thấy rõ ràng điều đó cũng như hàng ngàn người giao dịch khác. Nhưng khoản tiền vốn của
tôi chỉ cho phép tôi có năm trăm cổ phần. Vậy là, với giới hạn như vậy, tôi không được để mất thời gian. Tôi không có đủ tiền cho
bất kỳ thất bại nào ngay từ khi bắt đầu. Tôi phải tạo ra khoản vốn cần thiết ngay từ lần đầu cơ đầu tiên. Tôi phải kiếm ra tiền
thực. Tôi biết, những phán đoán đúng của tôi sẽ chẳng mang lại lợi ích gì trừ khi tôi có đủ vốn giao dịch. Nếu không có một số dư
ký quỹ tương xứng, tôi sẽ không thể giữ được thái độ vô tư, tỉnh táo trước cuộc chơi đòi hỏi khả năng chi trả cho những thua lỗ
nho nhỏ như tôi vẫn thường làm để kiểm tra thịtrường trước khi tiến tới những khoản cược lớn.
Tôi nghĩ giờ đây tôi đang đứng trước thời điểm quyết định trong sự nghiệp đầu cơ. Nếu lần này tôi không thành công, không
thể nói trước được sẽ là khi nào, ở đâu, thậm chí là liệu tôi còn có khả năng kiếm đủ vốn cho một cơ hội khác hay không. Vậy là,
công việc của tôi hiện giờ chỉ là chờ đợi, đợi đến thời điểm thích hợp nhất.
Tôi không lai vãng tới Williamson & Brown. Tôi muốn nói, trong sáu tuần liên tiếp đọc bảng tin, tôi cố ý tránh xa chỗ đó.
Tôi sợ rằng nếu tôi đến đó, với ý nghĩ tôi có thể mua năm trăm cổ phần, tôi có thể sẽ lao vào giao dịch không đúng thời điểm hay
với cổ phiếu không thích hợp. Một người giao dịch phải biết tự hiểu mình và khắc phục những điểm yếu của chính mình, bên cạnh
việc nghiên cứu những điều kiện cơ bản, là ghi nhớ các tiền lệ của thịtrường và tâm lý của công chúng cũng như các giới hạn của
những người môi giới của anh ta. Không cần thiết phải tức giận vì mình cũng là một người bình thường. Tôi đã học được một điều,
học cách tự hiểu mình cũng cần thiết không kém việc học cách đọc bảng tin. Tôi đã nghiên cứu và tính toán dựa trên những
phản ứng của chính mình trước những thôi thúc nhất định và những cám dỗ không thể tránh khỏi của một thịtrường năng động,
với cùng một tâm trạng và tinh thần như khi tôi đang cân nhắc điều kiện vụ mùa hay đang phân tích các báo cáo thu nhập.
Vậy là, ngày qua ngày, trong tình cảnh phá sản và đang nóng lòng muốn quay trở lại giao dịch, tôi đã ngồi trước bảng tin của
một sở giao dịch khác, nơi tôi không thể mua hay bán nhiều hơn một cổ phần, nghiên cứu thịtrường, không bỏ qua bất kỳ giao
dịch nhỏ nào được hiển thịtrên bảng tin, và chờ đợi cơ hội thích hợp để tăng-tốctối-đ a.
Vì những điều kiện đã quen thuộc với cả thế giới, cổ phiếu tôi đang đầu tư giá lên trong những thời khắc quyết định đầu năm
1915 này là cổ phiếu của Bethlehem Steel. Tôi chắc chắn cổ phiếu này sắp tăng giá, nhưng để đảm bảo tôi sẽ thắng trong lần đặt
cược đầu tiên này, việc tôi bắt buộc phải làm được, tôi quyết định đợi đến khi giá vượt qua mức giá danh nghĩa
(2 )
.
Như tôi đã từng nói với bạn, kinh nghiệm của tôi cho thấy bất cứ khi nào giá của một cổ phiếu vượt qua mức 100 hoặc 200
hoặc 300 lần đầu tiên, gần như lúc nào nó cũng tiếp tục lên thêm khoảng ba mươi tới năm mươi điểm nữa - ở mức 300 còn nhanh
hơn ở mức 200 hoặc 100. Một trong số những vụ làm ăn táo bạo của tôi là với cổ phiếu Anaconda, tôi đã mua vào khi giá vượt
mức 200 và bán ra một ngày sau đó ở mức 260. Những kinh nghiệm về mua cổ phiếu sau khi giá vượt qua mức giá danh nghĩa
tôi có được từ thời còn làm cho hãng môi giới bất hợp pháp. Đó là một nguyên tắc giao dịch đã lâu đời.
Bạn có thể tưởng tượng được lúc đó tôi mong muốn quay lại với công việc giao dịch khối lượng lớn như trước 2 Giá danh
nghĩa: mức giá ghi trên một cổ phiếu, thường là 100 đô-la kia đến mức nào. Tôi nóng lòng được bắt đầu đến mức tôi chẳng còn
nghĩ đến việc khác, nhưng tôi đã buộc phải kìm lòng mình lại. Ngày qua ngày, tôi chứng kiến giá cổ phiếu Bethlehem Steel tăng
lên, mỗi ngày một cao hơn, tôi đã chắc chắn nó sẽ như vậy. Tôi đang thử thách lòng kiên nhẫn của mình để không lao tới
Williamson & Brown và mua ngay năm trăm cổ phần. Tôi hiểu rằng tôi cần phải thắng trong lần giao dịch đầu tiên với độ chắc
chắn hết mức con người có thể. Mỗi điểm giá tăng lên cũng có nghĩa là tôi chưa thể mua năm trăm cổ phần đó. Mười điểm tăng đầu tiên đồng nghĩa với việc
tôi đã có thể bắt đầu tiến hành mua theo kiểu kim tự tháp. Thay vì năm trăm, giờ đây tôi đã có thể có được một ngàn cổ phiếu,
đem lại cho tôi một ngàn đôla một điểm. Nhưng tôi vẫn ngồi yên, và thay vì nghe theo những hi vọng hay những niềm tin đang
gào thét trong tôi, tôi chỉ lưu ý đến những nhắc nhở từ kinh nghiệm của mình và những phán đoán thông thường. Khi nào có đủ
vốn, tôi sẽ có đủ khả năng để chớp lấy cơ hội. Nhưng khi không có một khoản vốn nào, thì các cơ hội, dù là cơ hội nhỏ nhất, cũng
đều như những món hàng xa xỉ, nằm ngoài tầm với của tôi. Sáu tuần kiên nhẫn chờ đợi — nhưng, cuối cùng, là một chiến thắng
của óc phán đoán thông thường trước những hi vọng và lòng tham!
Tôi thực sự bắt đầu dao động và mướt mồ hôi khi giá lên đến 90. Cứ nghĩ đến những gì tôi đã bỏ qua, khi tôi đang đầu cơ giá
lên thế này. Rồi, khi giá đạt mức 98, tôi tự nhủ, “Bethlehem sẽ vượt qua mức 100, và đến khi đó, mức trần sẽ bịthổi bay!”. Bảng
tin cũng nói lên điều tương tự. Thực ra là nó nói bằng loa. Tôi có thể nói với bạn rằng, tôi đã nhìn thấy mức giá 100 khi bảng tin
mới chỉ hiển thị mức 98. Và tôi biết đó không phải là tiếng nói xuất phát từ những hi vọng hay mong muốn của tôi, mà là sự xác
nhận từ bản năng đọc bảng tin của mình. Vậy là tôi lại tự nhủ, “Mình không thể đợi đến khi giá vượt qua mức 100. Mình phải mua
ngay lúc này. Lúc này cũng tốt không kém khi giá vượt mức giá danh nghĩa.”
Tôi lao tới sở Williamson & Brown và đặt lệnh mua năm trăm cổ phần của Bethlehem Steel. Khi đó, thịtrường đang ở mức
98. Tôi kiếm được năm trăm cổ phần của mình ở mức 98 đến 99. Rồi sang đó, thịtrường tăng mạnh và, đến tối hôm đó, đóng cửa
ở mức 114 hoặc 115, tôi nghĩ thế. Tôi mua thêm năm trăm cổ phần nữa.
Ngày hôm sau giá của Bethlehem Steel đã là 145 và tôi đã có được khoản vốn cho mình. Nhưng tôi đã giành được nó. Sáu
tuần chờ đợi vừa qua là sáu tuần căng thẳng và mệt mỏi nhất tôi từng trải qua. Nhưng tôi đã được trả công xứng đáng, bởi giờ đây
tôi đã đủ vốn để thực hiện giao dịch với những lô lớn. Với năm trăm cổ phần thì tôi chẳng thể đạt được gì cả.
Khởi đầu tốt sẽ đem lại nhiều điều có ích, dù là với bất kỳ sự nghiệp nào, và tôi đã làm tốt sau vụ giao dịch Bethlehem - tốt tới
mức bạn không thể tin được đó là của cùng một người. Thực tế thì tôi cũng đã không còn như xưa nữa, bởi tại nơi trước kia tôi đã
sai lầm và không được yên ổn, giờ đây tôi đã quyết định đúng và tìm lại sự thanh thản. Không còn chủ nợ nào hay bất kỳ sự thiếu
hụt vốn nào có thể làm phiền tôi cản trở những suy nghĩ hay lắng nghe tiếng nói chân thực từ kinh nghiệm của tôi. Vậy là tôi lại
tiếp tục thắng.
Đột nhiên, khi tôi đang dần kiếm được một gia tài kha khá, vụ mất giá đột ngột của Lusitania nổ ra. Cứ mỗi khi có một người
gặp phải những vụ phá sản như thế, anh ta lại nhớ đến một sự thật đáng buồn là không có bất kỳ người nào có thể luôn đúng trên
thịtrường chứng khoán và tránh được tác động của những rủi ro không có lợi. Tôi nghe nói không có người đầu cơ chuyên
nghiệp nào cảm thấy quá bất ngờ trước vụ việc đó, và họ tiếp tục nói về việc làm thế nào họ biết về vụ đó rất lâu trước khi cả phố
Wall biết. Tôi không đủ sáng suốt để thoát ra được vụ đó với những thông tin cập nhật. Có thể nói rằng từ vụ mất giá đột ngột của
Lusitania và một hay hai lần do dự khác nữa, tôi có thể thấy mình chưa đủ thông minh để có thể dự đoán trước thịtrường. Đến
cuối năm 1915, tài khoản của tôi tại các văn phòng môi giới đã có khoảng một trăm bốn mươi ngàn đô-la. Đó là tất cả những gì
tôi đã kiếm được, mặc dù tôi đã nhiều lần quyết định đúng trong khoảng thời gian còn lại của năm.
Trong năm tiếp theo, tôi đã làm được khá hơn rất nhiều. Tôi đã rất may mắn. Mọi việc diễn ra đúng như ý muốn của tôi, đến
mức dường như tôi chẳng còn việc gì khác ngoài kiếm ra tiền. Điều này làm tôi nhớ đến một câu nói của H. H. Rogers, sau này là
chủ tịch của Standard Oil, đại ý là có những thời điểm một người có thể kiếm ra tiền dễ dàng như việc anh ta sẽ bị ướt nếu ra ngoài
trời mưa bão mà không có ô. Đây là thịtrường đầu cơ giá lên được định hình rõ ràng nhất mà chúng tôi từng gặp. Mọi người có
thể nhận thấy rõ ràng rằng việc quân Đồng Minh thu mua tất cả các nguồn cung trong nước đã khiến nước Mỹ trở thành quốc gia
thịnh vượng nhất trên thế giới. Chúng tôi bán những thứ mà không còn ai khác có, và chúng tôi đang nhanh chóng thu tiền từ cả
thế giới. Tôi muốn nói vàng của cả thế giới đang chảy thành dòng vào đất Mỹ. Lạm phát là không thể tránh khỏi và, dĩ nhiên, điều
đó cũng đồng nghĩa với việc giá cả bắt đầu tăng cao.
Tất cả những điều này cho thấy một điều hiển nhiên là không cần thêm bất kỳ sự thao túng thịtrường nào, dù là nhỏ, nhằm
kích giá tăng. Đó chính là lý do vì sao những công việc mở đầu được cắt giảm rất nhiều trong thịtrường chứng khoán hơn ở tất cả
các thịtrường đầu cơ giá lên khác. Bước nhảy vọt nhờ chiến tranh này không chỉ phát triển tự nhiên hơn những thời kỳ nhảy vọt
khác mà còn tạo ra nguồn lợi chưa từng có cho cộng đồng. Số lợi nhuận từ thịtrường chứng khoán trong năm 1915 được phân bổ
rộng rãi hơn bất kỳ thời kỳ nhảy vọt nào trong lịch sử phố Wall. Việc dân chúng không chuyển những khoản lợi nhuận trên giấy
thành tiền mặt và việc họ chẳng giữ được lâu những khoản lợi kiếm được chỉ đơn thuần là lịch sử tự lặp lại. Không có nơi nào lịch
sử được phép lặp lại liên tục và không thay đổi như ở phố Wall. Nếu bạn đọc về những tài khoản tại các thời kỳ nhảy vọt hay
khủng hoảng, bạn sẽ nhận ra những nhà đầu cơ chứng khoán và việc đầu cơ chứng khoán ngày nay khác thời xưa ít như thế nào.
Cuộc chơi vẫn không thay đổi và bản chất con người cũng vậy.
Tôi tiếp tục thắng trong năm 1916. Tôi vẫn đầu cơ giá lên như những người khác, nhưng đương nhiên, tôi vẫn để ý theo dõi
bảng tin. Tôi biết, như mọi người cũng biết, mọi việc đều sẽ đến hồi kết thúc, và tôi đang tìm kiếm dấu hiệu cảnh báo thời điểm
đó. Tôi không hứng thú lắm với việc phỏng đoán đến quí nào tín hiệu đó sẽ xuất hiện và vì vậy, tôi không chỉtập trung vào một
điểm. Tôi không, và chưa từng nghĩ tôi đã, trung thành vĩnh viễn với một trong hai phía của thịtrường. Tôi không nghĩ việc thị
trường đầu cơ giá lên đã mang về cho tôi rất nhiều lợi nhuận hay việc thịtrường đầu cơ giá hạ rất hào phóng là những lý do buộc
tôi gắn bó với một trong hai thịtrường này khi đã có tín hiệu cảnh báo rút lui. Một người không cần phải thề trung thành với phía
đầu cơ giá lên hoặc đầu cơ giá hạ. Mối quan tâm của anh ta chỉ là việc quyết định đúng. Và còn một điều nữa bạn cần ghi nhớ, đó là thịtrường không bao giờ đạt đến đỉnh cao trong ánh sáng huy hoàng của vinh
quang. Và thịtrường cũng chẳng bao giờ kết thúc với một lần đảo lộn hình thức bất ngờ. Thịtrường có thể không còn là thịtrường
đầu cơ giá lên rất lâu trước khi giá cổ phiếu bắt đầu giảm mạnh. Tín hiệu cảnh báo tôi mong đợi đã lâu cuối cùng cũng đến khi tôi
nhận ra, giá một số cổ phiếu hàng đầu trên thịtrường lần lượt giảm vài điểm và không phục hồi. Cuộc đua của chúng rõ ràng đã
đến hồi kết thúc, và điều này có nghĩa là chiến thuật kinh doanh của tôi cần có chút thay đổi.
Việc này rõ ràng là rất đơn giản. Trong thịtrường đầu cơ giá lên, xu hướng thay đổi giá đương nhiên là đi lên. Vì vậy nếu có
một cổ phiếu đi ngược lại với xu hướng chung, bạn có lý do để cho rằng đã có vấn đề xảy ra với cổ phiếu đó. Với những người giao
dịch có kinh nghiệm, chừng đó là đủ để hiểu đã có chuyện gì đó xảy ra. Anh ta không được phép hi vọng bảng tin sẽ làm người
hướng dẫn cho anh ta. Nhiệm vụ của anh ta là lắng nghe khi bảng tin cảnh báo “Rút lui ngay!” và không được phép đợi đến khi
bảng tin đưa ra những bằng chứng xác nhận.
Như tôi đã nói, tôi nhận thấy một số cổ phiếu hàng đầu bắt đầu ngừng tăng giá. Chúng giảm khoảng sáu hoặc bảy điểm và
đứng yên tại đó. Cùng lúc đó, những cổ phiếu còn lại vẫn tiếp tục tăng với những tiêu chuẩn mới. Bởi chính các công ty không
gặp vấn đề gì, nguyên nhân của tình trạng này chắc chắn là các tác động bên ngoài. Những cổ phiếu này đã tiến lên theo đúng xu
hướng giá nhiều tháng nay. Và giờ đây chúng ngừng lại, trong khi làn sóng đầu cơ giá lên vẫn đang rất mạnh. Điều này có nghĩa là
thịtrường đầu cơ giá lên đối với những cổ phiếu này đã kết thúc. Với những cổ phiếu còn lại, xu hướng chung vẫn là đi lên.
Tôi không cần rối trí với tình trạng này, bởi vẫn chưa thực sự có những dòng giá đối lập. Tôi chưa chuyển sang đầu cơ giá hạ
bởi bảng tin chưa bảo tôi phải làm thế. Thịtrường đầu cơ giá lên chưa đến lúc kết thúc và tôi vẫn có thể kiếm được những món
tiền lớn lúc này. Trong trường hợp này, tôi chỉ đầu cơ giá hạ với những cổ phiếu đã ngừng tăng. Những cổ phiếu còn lại với còn có
khả năng tăng, nên tôi đồng thời mua vào và bán ra.
Tôi bán ra những cổ phiếu đã không còn dẫn đầu. Tôi đặt mức bán ra cho mỗi loại là năm ngàn cổ phần; và sau đó tôi đầu tư
vào những cổ phiếu dẫn đầu mới. Những cổ phiếu tôi bán ra không biến động nhiều nhưng những cổ phiếu tôi đầu tư tiếp tục tăng
lên. Và khi đến lượt những cổ phiếu này ngừng tăng, tôi lại bán hết và còn bán khống - mỗi loại năm ngàn cổ phần. Đến lúc này,
tôi đầu cơ giá hạ nhiều hơn đầu cơ giá lên, bởi những khoản tiền lớn tiếp theo nằm ở hướng giá xuống. Trong khi tôi cảm thấy chắc
chắn rằng thịtrường đầu cơ giá hạ đã thực sự bắt đầu trước khi thịtrường đầu cơ giá lên thực sự kết thúc, tôi hiểu rằng chưa đến
lúc để làm người đầu cơ giá hạ hăng hái. Vội vã quá không mang lại lợi ích gì. Bảng tin mới chỉ nói rằng những nhóm thăm dò của
phía đầu cơ giá hạ mới chỉ ghé qua. Đã đến lúc chuẩn bị sẵn sàng.
Tôi tiếp tục vừa mua vừa bán cho đến khi mức bán khống của tôi đạt sáu mươi ngàn sau một tháng giao dịch - mười hai loại
cổ phiếu với năm ngàn cổ phần mỗi loại, những cổ phiếu đã từng nằm trong danh sách các cổ phiếu ưa thích của mọi người bởi
chúng từng là những cổ phiếu dẫn đầu của thịtrường đầu cơ giá lên lớn. Đây không phải mức bán khống lớn nhưng bạn cũng nên
nhớ rằng thịtrường đầu cơ giá hạ cũng chưa được hình thành rõ ràng.
Rồi đến một ngày, thịtrường trở nên yếu và giá của tất cả các cổ phiếu đồng loạt giảm xuống. Khi tôi kiếm được một khoản
lợi ít nhất là bốn điểm từ từng loại trong số mười hai cổ phiếu đã bán ra, tôi biết rằng mình đã đúng. Bảng tin nói với tôi đã đến
thời điểm an toàn để tôi chuyển sang đầu cơ giá hạ, vậy là ngay lập tức tôi tăng gấp đôi số lượng.
Tôi đã có được vịthế của mình. Tôi đang bán khống cổ phiếu trong một thịtrường đã được định hình là đầu cơ giá hạ. Tôi
không cần tác động thêm gì nữa. Thịtrường chắc chắn sẽ thay đổi theo hướng của tôi, và tôi biết rằng, tôi có đủ khả năng đợi. Sau
khi gấp đôi số lượng, trong một thời gian dài, tôi không thực hiện thêm một giao dịch nào nữa. Khoảng bảy tuần sau khi tôi đạt
giới hạn bán thì xảy ra vụ “rò rỉthông tin” nổi tiếng, và giá cổ phiếu giảm mạnh. Người ta kháo nhau rằng có ai đó đã nghe được
những thông tin sốt dẻo từ Washington rằng Tổng thống Wilson dự định đưa ra một thông điệp sẽ nhanh chóng đem lại hòa bình
trên toàn Châu Âu. Giai đoạn bùng nổ trong chiến tranh được bắt đầu và được duy trì nhờ cuộc Thế chiến, và hòa bình là tin tức
gây hạ giá. Và khi một trong những người giao dịch sáng suốt nhất bị buộc tội đã kiếm lợi nhờ biết trước thông tin, ông ta chỉ đơn
giản trả lời rằng ông ta bán cổ phiếu không phải vì các thông tin mà vì ông ta cho rằng thịtrường đầu cơ giá lên đã chín muồi rồi.
Chính tôi cũng đã gấp đôi lượng bán khống từ bảy tuần trước.
Với tin tức đó, thịtrường rớt giá mạnh và tôi đương nhiên bù lại được khoản bán khống. Đó là việc duy nhất tôi có thể làm.
Nếu có những việc xảy ra ngoài kế hoạch của bạn, nhiệm vụ của bạn là chớp ngay lấy cơ hội mà số phận đã tử tế trao cho bạn.
Trước hết, trong một đợt mất giá mạnh như vậy, bạn đang có một thịtrường lớn, một thịtrường có thể khiến bạn thay đổi hoàn
toàn, và đã đến lúc chuyển những lợi nhuận trên giấy thành tiền thật. Thậm chí trong thịtrường đầu cơ giá hạ, không phải lúc
nào một người cũng có thể bù lại một trăm hai mươi ngàn cổ phần bán khống mà không làm giá tăng lên. Anh ta phải đợi cho đến
khi thịtrường cho phép anh ta mua vào mà không làm thiệt hại gì đến những khoản lợi nhuận trên giấy của mình.
Tôi muốn lưu ý các bạn rằng chính vì nguyên nhân đó tôi không trông đợi một đợt sụt giá như thế vào đúng thời điểm này.
Nhưng, như tôi đã từng nói với bạn, kinh nghiệm ba mươi năm giao dịch của tôi cho thấy những sự tình cờ như vậy thường nằm
trên hướng giá ít trở ngại nhất, nơi tôi đặt vịthế của mình trên thịtrường. Còn một điều nữa bạn cần ghi nhớ: đừng bao giờ cố bán
ở mức giá kịch trần! Đó không phải là hành động khôn ngoan. Hãy bán sau khi giá có biến động nhưng sau đó không phục hồi.
Trong năm 1916, nhờ đầu cơ giá lên cho đến khi thịtrường đầu cơ giá lên kết thúc và chuyển sang đầu cơ giá hạ, tôi đã kiếm
được ba triệu đô-la. Như tôi đã nói, một người không bị bắt buộc phải trung thành với một phía của thịtrường cho đến cùng. Mùa đông năm đó, tôi xuôi xuống phía Nam, đến Palm Beach, nơi tôi vẫn thường đến trong những kỳ nghỉ, bởi tôi rất mê
câu cá nước mặn. Tôi bán khống cổ phiếu và lúa mỳ, và cả hai đều đem lại cho tôi một khoản lợi hậu hĩ. Chẳng có gì làm phiền tôi
và tôi đang tận hưởng một khoảng thời gian thoải mái. Dĩ nhiên là trừ khi tôi sang Châu Âu, nếu không, tôi không thể không có
liên hệ với thịtrường chứng khoán và hàng hoá. Ví dụ, ở sở Adirondacks, tôi có thiết lập một đường dây liên lạc trực tiếp từ văn
phòng người môi giới đến nhà tôi.
Ở Palm Beach, tôi vẫn thường xuyên tới văn phòng chi nhánh của người môi giới của tôi. Tôi nhận thấy giá bông, tôi không
quan tâm nhiều lắm tới mặt hàng này, đang mạnh và đang tăng. Tại thời điểm đó — đó là năm 1917 — tôi đã nghe rất nhiều về
những của Tổng thống Wilson nhằm đem lại hòa bình cho Châu Âu. Các báo cáo đến từ Washington, cả từ các thông điệp của
báo giới và những lời khuyên riêng tư tới những người bạn ở Palm Beach. Đó là lý do đến một ngày tôi nảy ra ý nghĩ những biến
động của các thịtrường minh chứng cho sự tin tưởng vào thành công của ngài Wilson. Khi hòa bình đã ở trong tầm tay, giá cổ
phiếu và lúa mỳ chắc chắn sẽ phải giảm và giá bông sẽ tăng lên. Tôi đã sắp xếp ổn thỏa mọi việc với cổ phiếu và lúa mỳ, nhưng tôi
vẫn chưa có thời gian sắp xếp cho bông.
Đến 2 giờ 20 phút chiều hôm đó, tôi vẫn chưa có kiện bông nào, nhưng đến 2 giờ 25 phút, niềm tin hòa bình sắp được lập lại
đã khiến tôi mua mười lăm ngàn kiện như một tín hiệu khởi đầu. Tôi định tiến hành theo phương pháp giao dịch trước đây — đó
là, mua đến mức giới hạn — như tôi đã miêu tả với các bạn.
Ngay chiều hôm đó, sau khi thịtrường đóng cửa, công hàm tham chiến không hạn chế được công bố. Lúc này tôi không thể
làm được gì ngoài việc chờ đến khi thịtrường mở cửa vào ngày hôm sau. Tôi nhớ ngay tối hôm đó, ở sở Gridley, một trong những
thuyền trưởng lớn nhất của ngành công nghiệp trong nước đã rao bán cổ phiếu của United States Steel ở mức thấp hơn giá đóng
cửa chiều hôm đó năm điểm với mọi số lượng đặt mua. Đã có vài triệu phú ở Pittsburg nghe được điều này. Nhưng không ai dám
nhận đề nghị của ông lớn đó. Họ đều biết khi thịtrường mở cửa, giá cổ phiếu sẽ biến động lớn khác thường.
Không có gì phải nghi ngờ, sáng hôm sau, bạn có thể tưởng tượng ra được thịtrường cổ phiếu và hàng hoá mở cửa trong sự
náo động, đến mức nào. Một số cổ phiếu mở cửa ở mức thấp hơn tám điểm so với giá đóng cửa hôm trước. Với tôi, đây là một cơ
hội trời cho để bù đủ số cổ phiếu bán khống theo cách có lợi nhất. Tôi đã từng nói, trong thịtrường đầu cơ giá hạ, bù lại số cổ
phiếu bán khống nếu có những tình trạng gây mất tinh thần hoàn toàn đột ngột xảy ra luôn là một việc làm sáng suốt. Đó là cách
duy nhất, nếu bạn đang có mức bán khống lớn, để biến số lãi trên giấy thành tiền thực nhanh nhất và với mức tổn thất ít nhất. Ví
dụ, tôi đã bán khống năm mươi ngàn cổ phần của riêng United States Steel. Dĩ nhiên, tôi còn bán một số cổ phiếu khác, nhưng
khi tôi nhận thấy có thịtrường mua lại, tôi đã làm luôn. Khoản lãi của tôi lên tới một triệu năm trăm ngàn đô-la. Đó là một cơ hội
không thể bỏ qua.
Số bông, mười lăm ngàn kiện tôi đã mua vào nửa giờ trước khi thịtrường đóng cửa chiều hôm trước đã giảm năm trăm điểm.
Sụt giá mới mạnh làm sao! Nó có nghĩa là qua một đêm, tôi đã mất ba trăm bảy mươi lăm ngàn đôla. Trong khi việc duy nhất tôi
phải làm với cổ phiếu và lúa mỳ là bù lại lượng đã bán khống, tôi vẫn chưa biết phải làm gì với số bông đó. Mỗi khi tôi tin rằng
mình đã sai, tôi thường chấp nhận những khoản thua lỗ. Nhưng buổi sáng hôm đó, tôi không muốn chấp nhận khoản lỗ đó chút
nào. Rồi tôi suy nghĩ lại và thấy mình đã xuống phía Nam và tận hưởng thú câu cá thay vì tự làm mình rối trí với những biến
động của thịtrường bông. Và hơn nữa, khoản lãi từ cổ phiếu và lúa mỳ của tôi lớn tới mức tôi quyết định chấp nhận khoản lỗ từ
bông. Tôi tính rằng thay vì được một triệu rưỡi, tôi chỉ còn gần một triệu đôla. Đó chỉ là một việc tính toán đơn giản, như những
người sáng lập có thể nói với bạn khi bạn đặt ra quá nhiều câu hỏi.
Nếu tôi không mua số bông đó ngay trước giờ thịtrường đóng cửa ngày hôm trước, tôi đã không mất bốn trăm ngàn đô-la.
Như thế bạn có thể thấy một người có thể mất một khoản tiền lớn cho một lượng hàng vừa phải nhanh đến mức nào. Vịthế chính
của tôi hoàn toàn chính xác và tôi đã được lợi nhờ một sự tình cờ thuộc loại hoàn toàn trái ngược với những tính toán đã dẫn tôi
tới vịthế tôi có được với cổ phiếu và lúa mỳ. Mong bạn hãy để ý rằng hướng giá ít trở ngại nhất lại một lần nữa chứng minh giá trị
của nó đối với một người giao dịch. Giá đã biến động đúng như tôi đã trông đợi, bất kể các yếu tố bất ngờ của thịtrường do công
hàm của Đức gây ra. Nếu mọi việc diễn ra đúng như tôi đã tính toán, tôi đã đúng hoàn toàn với cả ba loại, bởi nếu hòa bình được
lập lại, giá cổ phiếu và lúa mỳ chắc chắn đã giảm xuống còn giá bông đã tăng lên như diều gặp gió. Lẽ ra tôi đã kiếm bộn từ cả ba
mối: cổ phiếu, lúa mỳ và bông. Bất kể chiến tranh hay hòa bình, tôi đã đúng trên thịtrường chứng khoán và lúa mỳ, và đó là lý
do vì sao sự kiện ngoài trông đợi đó đã giúp được tôi. Nhưng về thịtrường bông, tôi đã tính toán canh bạc của mình dựa trên một
điều chỉ có thể xảy ra ngoài thịtrường - đó là, tôi đã đặt cược cho thành công của ngài Wilson trong cuộc thương thuyết vì hòa
bình. Vậy, chính những tướng lĩnh lãnh đạo quân đội Đức đã khiến tôi thua canh bạc bông này.
Khi tôi trở lại New York đầu năm 1917, tôi đã trả đủ tất cả những khoản nợ, hơn một triệu đô-la. Trả hết nợ là một niềm vui
lớn đối với tôi. Tôi đã có thể trả đủ vài tháng trước nhưng tôi đã không làm bởi một lý do rất đơn giản. Tôi đã giao dịch rất tích
cực và thành công và tôi cần tất cả số tiền tôi có. Tôi phải tận dụng tất cả những tình thế có lợi của thịtrường trong hai năm 1915
và 1916, đó là món nợ đối với chính tôi cũng như những người tôi coi là chủ nợ của mình. Tôi không lo lắng tôi biết tôi sẽ kiếm
được một gia tài lớn. Tôi đã bắt họ phải chờ thêm vài tháng vì món tiền mà nhiều người trong số họ chẳng bao giờ trông đợi có thể
lấy lại. Tôi không muốn trả dần hay chỉtrả cho từng người một, tôi cùng lúc muốn trả hết cho tất cả. Vậy là, chừng nào thịtrường
còn làm được tất cả những gì nó có thể làm cho tôi, tôi vẫn tiếp tục công việc kinh doanh với số lượng lớn nhất có thể.
Tôi muốn trả lãi cho họ, nhưng những người đã ký vào giấy xóa nợ đã từ chối. Người cuối cùng tôi thanh toán nợ chính là gã
đã cho tôi vay tám trăm đô-la, người đã biến cuộc đời tôi thành một gánh nặng và không ngừng làm tôi lo lắng cho đến khi tôi không thể tiếp tục giao dịch. Tôi đã bắt hắn chờ cho đến khi hắn nghe được tôi đã thanh toán cho tất cả những người khác. Rồi
hắn cũng nhận được số tiền của mình. Tôi muốn dạy hắn biết ý tứ hơn khi có người nợ tiền hắn.
Và đó là cách tôi trở lại.
Sau khi trả hết nợ, tôi đã dành ra một khoản kha khá nhỏ làm tiền tiết kiệm. Tôi quyết định mình sẽ không bao giờ lâm vào
cảnh túng thiếu, lo lắng với một khoản vốn âm một lần nữa. Dĩ nhiên là sau khi tôi lập gia đình, tôi cũng để dành ra một khoản
cho vợ tôi. Và khi tôi có một cậu nhóc, nó cũng có một khoản riêng.
Nguyên nhân khiến tôi làm việc này không phải chỉ vì lo sợ thịtrường sẽ lấy đi của tôi tất cả mà còn bởi tôi biết một người chỉ
có thể tiêu những gì anh ta có trong tay. Và làm như thế sẽ giúp vợ con tôi có được vịtrí an toàn đối với công việc của tôi.
Tôi biết nhiều hơn một người cũng làm như thế, nhưng đã dỗ ngọt để vợ mình ký rút tiền khi anh ta cần, và anh ta làm mất
luôn cả khoản tiền đó. Nhưng tôi đã sắp xếp để dù tôi hay vợ tôi muốn đến mức nào, khoản tiết kiệm đó vẫn được giữ lại. Khoản
tiền đó sẽ được đảm bảo chắc chắn hoàn toàn trước mọi nỗ lực xâm phạm từ cả hai chúng tôi, được an toàn trước những đòi hỏi
của thịtrường, và thậm chí kể cả trước tình yêu của người vợ biết hi sinh của tôi. Tôi không có cơ hội đụng đến chúng!