- Trong hơn một thập kỷ thực hiện 2 kế hoạch nhà nước 5 năm, cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đã đạt được những thành tựu và ưu điểm đáng kể trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Song cách mạng cũng gặp không ít khó khăn, đất nước lâm vào khủng hoảng, trước hết là khủng hoảng kinh tế - xã hội. Để khắc phục sai lầm khuyết điểm, đưa đất nước vượt qua khủng hoảng và đẩy mạnh cách mạng xã hội chủ nghĩa tiến lên, Đảng và Nhà nước ta tiến hành đổi mới.

Đường lối đổi mới của Đảng được đề ra đầu tiên tại Đại hội VI (12-1986), được điều chỉnh, bổ sung và phát triển tại Đại hội VII (6-1991), Đại hội VIII (6-1996), Đại hội IX (4-2001), Đại hội X (4-2006)

- Đổi mới đất nước trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội, không phải là thay đổi mục tiêu chủ nghĩa xã hội mà làm cho các mục tiêu đó được thực hiệu có hiệu quả, bằng những quan điểm đúng đắn về chủ nghĩa xã hội. Đổi mới phải toàn diện, đồng bộ từ kinh tế, chính trị, đến tư tưởng, văn hóa. Đổi mới kinh tế không thể không đi đôi với đổi mới chính trị, nhưng trọng tâm là đổi mới kinh tế. Đổi mới chính trị phải tích cực nhưng vững chắc, tuyệt đối không gây mất ổn định về chính trị, không làm phương hại đến toàn bộ công cuộc đổi mới.

+ Quan điểm đổi mới kinh tế: Phát triển kinh tế xã hội chủ nghĩa theo quan điểm đổi mới ở Việt Nam là quá trình giải phóng sức sản xuất, khơi dậy mọi tiềm năng, động viên và tạo điều kiện cho mọi người Việt Nam phát huy ý thức tự lực tự cường, cần kiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ra sức làm giàu cho mình và cho đất nước.

+ Đổi mới về chính trị: Tăng cường khối đoàn kết đại dân tộc, mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất, phát huy sức mạnh của cả cộng đồng. Nêu cao truyền thống yêu nước và lòng tự hào của dân tộc, lấy mục tiêu giữ vững độc lập dân tộc, thống nhất và tiến lên xây dựng dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh làm điểm tương đồng, đồng thời chấp nhận những điểm khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân là một trong những nội dung cơ bản của đổi mới hệ thống chính trị nước ta. Dân chủ đi đôi với kỷ luật, kỷ cương và phải được thể chế hóa bằng pháp luật và được pháp luật bảo đảm.

+ Về khoa học, giáo dục, văn hóa: Khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Khoa học công nghệ hướng vào việc nâng cao năng suất lao động, đổi mới sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa trên thị trường. Thực hiện tốt chính sách bảo hộ sở hữu trí tuệ, đãi ngộ đặc biệt đối với các nhà khoa học có công trình xuất sắc.

Giáo dục và đào tạo (cùng với khoa học và công nghệ) phải thực sự trở thành quốc sách hàng đầu. Bằng nhiều hình thức đa dạng bảo đảm cho mọi người được học. Cải tiến chất lượng dạy và học, khắc phục những tiêu cực, yếu kém trong ngành giáo dục, tăng cường giáo dục công dân, giáo dục thế giới quan khoa học, lòng yêu nước, ý chí vươn lên vì tương lai bản thân và tiền đồ của đất nước. Thực hiện “giáo dục cho mọi người”, cả nước trở thành một xã hội học tập.

Các hoạt động văn hóa có vị trí quan trọng trong việc hình thành nhân cách, làm phong phú đời sống tinh thần nhân dân. Tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới phải đi đôi với việc coi trọng những giá trị truyền thống và bản sắc văn hóa dân tộc. Hướng mọi hoạt động văn hóa vào việc xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, có năng lực sáng tạo, ý thức cộng đồng, lòng nhân ái, khoan dung, tôn trọng nghĩa tình, sống có văn hóa, quan hệ hài hòa trong gia đình cộng đồng và xã hội, biết tổ chức cuộc sống trong mọi hoàn cảnh.

+ Về quan hệ đối ngoại: Thực hiện chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở đa phương hóa, đa dạng hóa với tinh thần “Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế”. Mở rộng quan hệ quốc tế, hợp tác nhiều mặt, song phương và đa phương với các nước, các tổ chức quốc tế và khu vực trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi.