duong chuong 1-1
P
h
ầ
n
t
h
ứ
n
h
ấ
t
TH
Ế
G
I
Ớ
I
QUA
N
V
ÀP
H
Ư
Ơ
N
G
P
HÁ
P
LU
Ậ
N
T
RI
Ế
T
H
Ọ
CC
Ủ
AC
H
Ủ
N
GH
Ĩ
A M
Á
C-
LÊN
IN
C
h
ư
ơ
n
g
I C
H
Ủ
NGH
Ĩ
A
DU
Y
V
Ậ
TBI
Ệ
NC
H
Ứ
N
G
I
.
C
H
Ủ
N
GH
Ĩ
A
DU
Y
V
Ậ
T
V
À
C
H
Ủ
N
GH
Ĩ
A
DU
Y
V
Ậ
TB
I
Ệ
N
C
H
Ứ
N
G
1
.S
ựđ
ố
i
l
ậ
p
g
i
ữ
ac
h
ủ
n
g
h
ĩ
ad
u
y
v
ậ
t
v
ớ
i
ch
ủ
n
g
h
ĩ
ad
u
y
t
â
mtr
o
n
g
v
i
ệ
c
g
i
ả
i qu
y
ế
t
v
ấ
n
đề
c
ơ
b
ả
nc
ủ
at
r
i
ế
t
h
ọ
c
V
ấ
n
đ
ề
c
ơ
b
ả
n
c
ủ
a
t
r
i
ế
t
h
ọ
c
c
ó
h
ai
m
ặ
t
:
M
ặ
t
t
h
ứ
n
h
ấ
t
,(
m
ặ
t
b
ả
n
t
h
ể
l
u
ậ
n
)
t
r
ả
l
ờ
i
c
â
u
h
ỏ
i
:
t
r
o
n
g
m
ố
i
q
u
an
h
ệ
g
i
ữ
a
t
ư
du
y
v
à
t
ồ
n
t
ạ
i
,
g
i
ữ
a
ý
t
h
ứ
c
v
à
v
ậ
t
c
h
ấ
t
t
h
ìcái
n
à
o
c
ó
t
r
ư
ớ
c,
cái
n
à
ocó
s
a
u
,c
á
i
n
à
o
q
u
y
ế
t
đ
ị
n
hcái
n
à
o
?
M
ặ
t
t
h
ứ
h
a
i
,(
m
ặ
t
nh
ậ
n
t
h
ứ
c
l
u
ậ
n
)
t
r
ả
l
ờ
i
c
â
u
h
ỏ
i
:
t
ư
du
yc
o
n
n
g
ư
ờ
i
c
ó
k
h
ả
n
ă
n
g
n
h
ậ
n
th
ứ
c
t
h
ế
g
i
ớ
i
h
a
y
kh
ông
?
C
h
ủ
n
g
h
ĩ
a
du
y
v
ậ
t
l
à
t
r
ư
ờ
n
g
ph
á
i
t
r
i
ế
t
h
ọ
c
x
u
ấ
t
ph
á
t
t
ừ
q
u
an
đ
i
ể
m
:
b
ả
nc
h
ấ
t
c
ủ
a
t
h
ế
g
i
ớ
i
l
à
v
ậ
t
c
h
ấ
t
;
v
ậ
t
c
h
ấ
t
l
à
t
í
n
h
th
ứ
n
h
ấ
t
,
ý
th
ứ
c
l
à
t
í
n
h
t
h
ứ
h
a
i
;
v
ậ
tc
h
ấ
t
c
ó
t
r
ư
ớ
c
ý
th
ứ
c
v
à
q
u
y
ế
t
đ
ị
n
hý
t
h
ứ
c.
C
h
ủ
n
g
h
ĩ
a
du
y
t
âm
l
à
t
r
ư
ờ
n
g
p
h
á
i
t
r
i
ế
t
h
ọ
cc
h
or
ằ
ng
:
b
ả
n
c
h
ấ
t
c
ủ
a
t
h
ế
g
i
ớ
i
l
à
t
i
n
h
th
ầ
n
;
ý
th
ứ
c
l
à
tí
n
h
t
h
ứ
nh
ấ
t
,
v
ậ
t
c
h
ấ
t
l
à
tín
h
t
h
ứ
h
a
i
;ý
t
h
ứ
c
c
ó
t
r
ư
ớ
c
v
à
q
u
y
ế
t
đ
ị
n
h
v
ậ
tc
h
ấ
t
.
Đ
ố
i
l
ậ
p
v
ớ
i
c
h
ủ
n
g
h
ĩ
a
du
y
t
â
m
,c
h
ủ
ng
h
ĩ
a
d
u
y
v
ậ
t
t
ồ
n
t
ạ
i
v
à
p
h
át
t
r
i
ể
n
c
ó
ng
u
ồ
n
g
ố
c
t
ừ
s
ự
p
h
á
t
t
r
i
ể
n
c
ủ
a
kh
o
a
h
ọ
c
v
à
t
h
ự
c
t
i
ễ
n
,
đ
ồ
n
g
t
h
ờ
i
t
h
ư
ờ
n
g
g
ắ
n
v
ớ
i
l
ợ
i
í
ch
c
ủ
a
gi
a
ic
ấ
p
v
à
l
ự
c
l
ư
ợ
n
g
ti
ế
n
b
ộ
t
r
on
g
l
ị
c
h
s
ử
.
C
h
ủ
n
g
h
ĩ
a
du
y
v
ậ
t
k
h
ô
n
g
c
h
ỉ
t
ổ
n
g
k
ế
t
,
k
h
ái
qu
á
t
k
i
n
h
n
g
h
i
ệ
m
v
à
th
à
n
h
t
ự
u
m
à c
o
n
n
g
ư
ờ
i
đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c
m
àc
ò
n
đ
ị
n
h
h
ư
ớ
n
g
c
h
o
h
o
ạ
t
đ
ộ
n
g
t
h
ự
c
t
i
ễ
n
c
ủ
a
c
o
n
ng
ư
ờ
i
.
2
.
C
á
c h
ì
nh th
ứ
cp
h
á
t t
r
i
ể
n
c
ủ
ach
ủ
n
g
h
ĩ
ad
u
y
v
ậ
tt
r
o
n
g
l
ị
ch
s
ử
a .Ch ủ n g h ĩ a d u y v ậ tch ấ t p h á c C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t c h ấ t p h ác l à k ế t q u ả n h ậ n t h ứ c c ủ acác nh à t r i ế t h ọ c du y v ậ t t h ờ i k ỳ c ổ đ ạ i . H ọ th ừ a nh ậ n tí n h th ứ nh ấ t c ủ a v ậ t c h ấ t nh ư n g l ạ i đồ n g n h ấ t v ậ t c h ấ t v ớ i m ộ t h ay d ạ n g t ồ n t ạ i c ụ t h ể c ủ a v ậ t c h ấ t , c o i đ ó l à t h ự c t h ể đ ầ u t i ê n , l à b ả n n g u y ên c ủ a v ũ t r ụ . Đ ó l à s ự n h ậ n t h ứ c m a n g t ín h t r ự c qu a n nh ư n g c h ủ n g h ĩ a du y v ậ t c h ấ t p h ác S c ó ư u đ i ể m l à đ ã l ấ y b ả n t h ân g i ớ i t ự n h i ên đ ể gi ả i th í ch g i ớ i t ự n h i ê n m à k hô n g v i ệ n đ ế n m ộ t th ầ n l i n h h ay m ộ t đ ấ n g s á n g t ạ o n ào đ ể g i ả i t h í c h t h ế g i ớ i . b .Ch ủ n g h ĩ a d u y v ậ t si êu h ì nh C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t si ê u h ì n h l à h ì n h th ứ cc ơ b ả n c ủ a c h ủ n g h ĩ a d u y v ậ t , p h á t t r i ể n rõ n ét t ừ t h ế k ỷ X V đ ế n t h ế k ỷ XV III, v à đ ạ t đỉ n hc a o v ào t h ế k ỷ X I X , n ó g ắ n v ớ i t h ờ i k ỳ c ơ h ọ c c ổ đ i ể n p h á t t r i ể n m ạ nh , d o đ ó c h ị u s ự t ác đ ộ n g m ạ n h m ẽ c ủ a ph ư ơ n g p h á p t ư d u y si êu h ì n h , m á y m ó c. Đ ặ c đ i ể m c ủ ac h ủ n gh ĩ a du y v ậ t s i êu h ìn h l à n h ậ n th ứ c t h ế g i ớ i nh ư m ộ tc ỗ m á yc ơ g i ớ i m à m ỗ i b ộ p h ậ n t ạ o n ê n n ó l u ô n ở t r ạ n g t h ái b i ệ t l ậ p , t ĩ n h t ạ i . N ế u c ó bi ế n đ ổ i t h ì c h ỉ c ó s ự t ă n g , gi ả m đơ n t h u ầ n v ề s ố l ư ợ n g , d o nh ữ n g n gu y ên n h â n b ên n g o à i g âyra. T u yc h ư a ph ả n á n h đ ú n g h i ệ n t h ự c t r on g m ố i li ên h ệ p h ổ b i ế n v à s ự ph á t t r i ể n nh ư n g c h ủ ng h ĩ a d u y v ậ t s i êu h ìn h đ ã g ó p p h ầ n v à o v i ệ c c h ố n g l ạ i t h ế g i ớ i q u a n du y t âm v à tô n g i á o , n h ấ t l à g i a i đ o ạ n l ị c h s ử c h u y ể n ti ế p t ừ t h ờ i T r u n gc ổ s a n g t h ờ i P h ụ c h ư n g ở c ác n ư ớ c T ây  u . c.Ch ủ n g h ĩ a d uy v ậ t bi ệ n c h ứ ng C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t b i ệ n c h ứ n g d oC.Mác v à P h . Ă n g g h e n x ây d ự n g t ừ n h ữ n g n ă m 4 0 c ủ a t h ế k ỷ X IX v à đ ư ợ c V .I. L ê n i n p h á t t r i ể n . C h ủ n g h ĩ a d u y v ậ t b i ệ n c h ứ n g ra đ ờ i t r ê nc ơ s ở k ế t h ừ a t i n h h o a t r o n g l ị c h s ử t r i ế t h ọ c, d ự a t r ê n c ơ s ở nh ữ n g t h à n h t ự u c ủ a kh o a h ọ c t ự n hi ê n v ì v ậ y , đ ã kh ắ c p h ụ c đ ư ợ c h ạ n c h ế c ủ ac h ủ n g h ĩ a du y v ậ tc h ấ t p h á c v à c h ủ n gh ĩ a d u y v ậ t s i ê u hì nh . T r ê nc ơ s ở p h ả n á n h đ ún g đ ắ n hi ệ n th ự c k h ách q u an t r o n g m ố i li ê n h ệ p h ổ b i ế n v à s ự p h á t t r i ể n , c h ủ n g h ĩ a du y v ậ t bi ệ n c h ứ n g l à c ôn g c ụ v ĩ đ ạ i c h o h o ạ t đ ộ n g n h ậ n t h ứ c v à t h ự c ti ễ n cá c h m ạ ng . II .Q UA N Đ I Ể M C Ủ A C H Ủ N GH Ĩ A D U Y V Ậ TB I Ệ N C H Ứ N G V Ề V Ậ T C H Ấ T,ÝTH Ứ C V À M Ố IQ UA NH Ệ G I Ữ A V Ậ T C H Ấ T V ÀÝTH Ứ C 1 . V ậ tc h ấ t a . P h ạ m t r ù v ậ tch ấ t V ậ tc h ấ t v ớ i t ư cá c h l à p h ạ m t rù t r i ế t h ọ c đ ãcó l ị c h s ử p h á t t r i ể n t rên 2 5 0 0 n ă m v à có q u á t r ìn h p h á t t r i ể n g ắ n l i ề n v ớ i th ự c t i ễ n v à n h ậ n th ứ c c ủ a c o n n g ư ờ i : C h ủ n g h ĩ a du y t âm q u a n n i ệ m b ả nc h ấ t c ủ a t h ế g i ớ i , c ơ s ở đ ầ u t i ênc ủ a m ọ i t ồ n t ạ i l à b ả n n g u y ên t i n h th ầ n , c ò n v ậ t c h ấ t l à s ả n p h ẩ mc ủ a b ả n n gu y ên ti n h th ầ n ấ y . C h ủ n gh ĩ a d u y t â m ph ủ n h ậ n v ậ t c h ấ t v ớ i tí n h c ách l à t h ự c t ạ i k h á ch q u a n , c h o r ằ n g t h ế g i ớ i v ậ t c h ấ t l à t ạ o v ậ t c ủ a t h ư ợ n g đ ế , h o ặ c l à “ s ự ph ứ c h ợ p ” n h ữ n g c ả m gi ác c ủ a c o n n g ư ờ i . C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t c ổ đ ạ i đ ã đồ n g n h ấ t v ậ tc h ấ t v ớ i nh ữ n g d ạ n g t ồ n t ạ i c ụ t h ể c ủ a v ậ tc h ấ t . Th í d ụ : n ư ớ c ( q u an n i ệ m c ủ a T a l e t ) ; k h ôn g k h í ( q u a n ni ệ m A n a xi m e n ); l ử a ( q u a n n i ệ m c ủ a H êrac li t ); n g u y ên t ử ( q u a n n i ệ m c ủ a Đ ê m ô cr it ) ; đ ấ t , n ư ớ c, l ử a, g i ó ( qu a n ni ệ m c ủ a t r i ế t h ọ c Ấ n Đ ộ ) ; k i m , m ộ c, th ủ y , h ỏ a, t h ổ ( q u an ni ệ m t r o n g T hu y ế t n g ũ h à n h ở T r u n g Qu ố c). C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t t h ế k ỷ XV II - X V III đ ồ n g n h ấ t v ậ tc h ấ t v ớ i n gu y ên t ử v à kh ố i l ư ợ n g . V ớ i q u an n i ệ m v ậ tc h ấ t l à m ộ t h ay m ộ t s ố c h ấ t t ự c ó , đ ầ u t i ê n , s ả n s i n hra v ũ t r ụ c h ứ n g t ỏ c ác n h à d u y v ậ t t r ư ớ c C. M ác đ ã đ ồ n g n h ấ t v ậ t c h ấ t v ớ i v ậ t th ể . H ạ n c h ế n ày t ấ t y ế u d ẫ n đ ế n q u a n đ i ể m du y v ậ t n ử a v ờ i , k h ôn g t r i ệ t đ ể . H ọ c h ỉ du y v ậ t k h i g i ả i q u y ế t n h ữ n g v ấ n đ ề c ủ a t ự n h i ê n n h ư n g l ạ i d u y t âm th ầ n b í k h i g i ả i t h í ch các h i ệ n t ư ợ n g x ã h ộ i . C u ố i th ế k ỷ X IX đ ầ u th ế k ỷ XX , m ộ t lo ạ t p h át m in h k ho a h ọ c l à mc h ocác qu a n đ i ể m du y v ậ t s i ê u h ì n hr ơ i v à o kh ủ n g ho ả n g . N h i ề u p á h t m in h t r o n g v ậ t l ý h ọ c t h ờ i k ỳ n ày đ ã l à m đ ả o l ộ n q u a n n i ệ m c ũ v ề v ậ tc h ấ t , đ ó l à: R ơ n g h en( Đứ c) p h át hi ệ n ra t i a X( 1 89 5 ); A . H .Becc ơ ren ( 1 8 5 2 - 1 90 8 ), n h à v ậ t l ý h ọ cP h á p v à M. Q u y ri( 1 86 7 - 19 3 4 ), p h át m i n hra hi ệ n t ư ợ n g phó n g x ạ t r on gc h ấ t u r a n i u m( 18 9 6 ) ;S. J . T ô m x ơ n p h át h i ệ n ra đ i ệ n t ử ( 1 8 9 7 ) ; n h à b ác h ọ c Đứ c K a u f m an ph á t h i ệ n ra s ự th ay đ ổ i kh ố i l ư ợ n g đ i ệ n t ử ; th u y ế t t ư ơ n g đ ố i h ẹ p c ủ a A . A nh x t a nh ... Các p h á t m in h k h o a h ọ c n ày g âyra c u ộ c k h ủ n g h o ả n g v ề t h ế g i ớ i q u a n t r o n g v ậ t l ý h ọ c.M ộ t s ố các n h à v ậ t l ý h ọ c g i ả i t h í ch m ộ tcách d u y t â mcác hi ệ n t ư ợ n g v ậ t l ý v à c h or ằ n g v ậ t c h ấ t t i êu t a n . T r o n g h o àn c ả n h đ ó ,các n h à t r i ế t h ọ c d u y t â mc h ủ q u an l ợ i d ụ n gc ơ h ộ i n ày đ ể k h ẳ n g đị n h b ả nc h ấ t “ ph i v ậ t c h ấ t ” c ủ a th ế g i ớ i , k h ẳ n g đ ị n h v a i t r ò c ủ acác l ự c l ư ợ n g s i ê u n h i ên đ ố i v ớ i q u á t r ì n h s á n g t ạ o r a t h ế g i ớ i ,c ơ s ở t ồ n t ạ i c ủ ac h ủ n g h ĩ a d u y v ậ t k h ôn gc ò n n ữ a. Tì n h h ì n h đ ó đ ò i h ỏ i V .I. L ê n i n p h ả i đ ấ u t r a n h b ả o v ệ v à p h á t t r i ể n c h ủ n gh ĩ a d u y v ậ t . T r o n g t ác p h ẩ m “ C h ủ n gh ĩ a du y v ậ t v à c h ủ n g h ĩ a k in h n g h i ệ m ph ê p h á n ”, V .I. L ê n i n đ ư a r a đ ị n h n g h ĩ a v ậ tc h ấ t k in h đ i ể n : “ V ậ tc h ấ t l à m ộ t p h ạ m t rù t r i ế t h ọ c dù n g đ ể c h ỉ t h ự c t ạ i k h á c h q u a n đ ư ợ c đ em l ạ i c h oc o n n g ư ờ i t r o n gc ả m gi ác, đ ư ợ cc ả m gi ác c ủ a c h ún g t a c h é p l ạ i , c h ụ p l ạ i , p h ả n á n h v à t ồ n t ạ i k hô n g l ệ t hu ộ c v àoc ả m gi á c ”( V .I. L ê n i n : T o àn t ậ p , N x b T i ế n b ộ , Ma t x c ơ v a , 1 97 6 , t . 1 8 , t r. 1 5 1 ) T ừ đị n h ng h ĩ a v ậ t c h ấ t có t h ể k h ẳ n g đ ị n h : T h ứ n h ấ t ,c ầ n p h ả i ph ân b i ệ t “ v ậ tc h ấ t ” v ớ i t ư cách l à p h ạ m t rù t r i ế t h ọ c v ớ i nh ữ n g d ạ n g bi ể u hi ệ n c ụ t h ể c ủ a v ậ t c h ấ t . V ậ t c h ấ t v ớ i t ư c á ch l à p h ạ m t rù t r i ế t h ọ c l à k ế t q u ả c ủ a s ự k h á i q u á t h ó a, t r ừ u t ư ợ n g h ó a n h ữ n g t h u ộ c t ín h , n h ữ n g m ố i l i ê n h ệ v ố n có c ủ acác s ự v ậ t , h i ệ n t ư ợ n g n ê n n ó p h ả n á n hcá i c hu ng , v ô h ạ n , v ô t ậ n , k hô n g s in h ra, k hô n g m ấ t đ i ; c ò n t ấ tc ả n h ữ n g s ự v ậ t , hi ệ n t ư ợ n g c h ỉ l à n h ữ n g d ạ n g b i ể u h i ệ n c ụ t h ể c ủ a v ậ t c h ấ t n ê n n ó c ó q u á t r ì n h p h át s i nh , p h át t r i ể n v à c h u y ể n h ó a. V ì v ậ y , k hô n g t h ể đ ồ n g nh ấ t v ậ tc h ấ t v ớ i m ộ t h ay m ộ t s ố d ạ n g b i ể u h i ệ n c ụ t h ể c ủ a v ậ t c h ấ t . T h ứ h a i , đ ặ c t r ư n g qu an t r ọ n g n h ấ t c ủ a v ậ tc h ấ t l à t hu ộ c tí n h k h á ch q u a n , t ứ c l à t hu ộ c t í n h t ồ n t ạ i n go àiý th ứ c, đ ộ c l ậ p , kh ô n g ph ụ th u ộ c v à oý t h ứ c c o n ng ư ờ i , d ù c o n n g ư ờ i c ó nh ậ n th ứ c đ ư ợ c n ó h ay kh ôn g . T h ứ b a, v ậ t c h ấ t ( d ư ớ i h ì n h t h ứ c t ồ n t ạ i c ụ th ể c ủ a n ó ) l à c ái c ó t h ể g ây n ênc ả m gi á c ở c o n ng ư ờ i kh i n ó t r ự c t i ế p h ay gi á n ti ế p t ác độ n g đ ế n g i á c q u an c ủ a c o n ng ư ờ i . Ý th ứ c c ủ a c o n n g ư ờ i l à s ự p h ả n á n h đ ố i v ớ i v ậ t c h ấ t , c ò n v ậ t c h ấ t l à c á i đ ư ợ c ý t h ứ c p h ả n á nh . P h ư ơ n g p h áp đ ị n h ng h ĩ a m à V .I. L ê ni n dùn g đ ể đ ị n h ng h ĩ a v ậ t c h ấ t l à đ ố i l ậ p v ậ t c h ấ t v ớ i ph ạ m t rùý t h ứ c, c h ỉ ra th u ộ c t í n hc ơ b ả n đ ể p h â n b i ệ t v ậ t c h ấ t v ớ i ý th ứ c. Đ ị n h n g h ĩ a v ậ tc h ấ t c ủ a V .I. L ê n i n c óý n g h ĩ a q u an t r ọ n g đ ố i v ớ i s ự p h á t t r i ể n c ủ a c h ủ n g h ĩ a du y v ậ t v à n h ậ n th ứ c k h o a h ọ c: M ộ t l à, v ớ i v i ệ c t ì m r a t hu ộ c t í n h q u an t r ọ n g n h ấ t c ủ a v ậ tc h ấ t l à t hu ộ c t í n h k h ách q u a n , V .I. L ê n i n đ ã p h â n b i ệ t s ự k h ác n h au gi ữ a v ậ t c h ấ t v à v ậ t t h ể , k h ắ c p h ụ c đ ư ợ c s ự h ạ nc h ế t r o n g q u a n n i ệ m v ề v ậ t c h ấ t c ủ ac h ủ n g h ĩ a du y v ậ t c ũ ; c u n g c ấ pc ă nc ứ n h ậ n th ứ c k h o a h ọ c c h o s ự p h át t r i ể n c ủ a t r i ế t h ọ c v àcác kh o a h ọ c k h ác v à l à c ơ s ở l ý l u ậ n c h o v i ệ c x ây d ự n g q u a n đ i ể m du y v ậ t v ề l ị c h s ử . H ai l à, v ớ i v i ệ c kh ẳ n g đ ị n h v ậ t c h ấ t l à t h ự c t ạ i k h á c h qu a n “ đ ư ợ c đ em l ạ i c h oc o n ng ư ờ i t r o n gc ả m gi ác” v à “ đ ư ợ cc ả m gi ác c ủ ac h ú n g t a c h é p l ạ i , c h ụ p l ạ i , ph ả n á n h ” V .I L ê n i n k h ẳ n g đ ị n h v ậ tc h ấ t l à t í n h t h ứ nh ấ t , ý th ứ c l à t í n h th ứ h ai đ ồ n g t h ờ i t h ừ a nh ậ n k h ả n ă n g c ủ a c o n n g ư ờ i c ó t h ể n h ậ n t h ứ c đ ư ợ c t h ự c t ạ i k h ách q u a n . b . P h ư ơ ng t h ứ c v àh ì nh t h ứ c t ồ n t ạ ic ủ a v ậ tc h ấ t T h eo q u an đ i ể m c ủ ac h ủ n g h ĩ a du y v ậ t b i ệ nc h ứ ng , v ậ n đ ộ n g l à ph ư ơ n g t h ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ tc h ấ t ; k h ôn g g i a n , t h ờ i g i an l à nh ữ n g h ì n h t h ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t . V ậ n đ ộ n g l à p h ư ơ n g t h ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t P h . Ă n g g h e n v i ế t : “ V ậ n độ ng , hi ể u th e o n g h ĩ ac h u n g n h ấ t , - t ứ c đ ư ợ c h i ể u l à m ộ t ph ư ơ n g t h ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t , l à m ộ t th u ộ c t í n h c ố h ữ u c ủ a v ậ t c h ấ t ,- t h ì b ao g ồ m t ấ tc ả m ọ i s ự t h a y đổ i v à m ọ i q u á t r ìn h d i ễ n ra t r o n g v ũ t r ụ , k ể t ừ s ự t h ay đ ổ i v ị t rí đ ơ n g i ả n c h o đ ế n t ư d u y ” (C.Mác v àP h . Ă n g g h e n : T o à n t ậ p , N x b C h í n h t r ị Q u ố c g i a, H à N ộ i , 20 02 , t . 2 0 , t r . 5 1 9 .) Đ ị n h n g h ĩ a t r ê nc ủ a P h . Ă n g g h e nc h o th ấ y v ậ n đ ộ n g l à p h ư ơ n g t h ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t , l à t hu ộ c t í n h c ố h ữ u c ủ a v ậ t c h ấ t , t h ô n g q u a v ậ n đ ộ n g m àcác d ạ n g c ụ t h ể c ủ a v ậ tc h ấ t b i ể u h i ệ n s ự t ồ n t ạ i c ủ a m ình . V ậ n đ ộ n g c ủ a v ậ tc h ấ t l à t ự t h ân v ậ n đ ộ n g v à s ự t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t l u ô n g ắ n li ề n v ớ i v ậ n đ ộ n g . V ậ tc h ấ t c h ỉ c ó t h ể t ồ n t ạ i t r o n g v ậ n độ ng , b ằ n g c á ch v ậ n độ ng , k hô n g t h ể có v ậ t c h ấ t k h ôn g v ậ n đ ộ n g , c ũ n g nh ư kh ô n g th ể có v ậ n đ ộ n g ng o ài v ậ tc h ấ t . Các t hu ộ c t í n hc ủ a v ậ tc h ấ t c h ỉ bi ể u hi ệ n th ô n g q u a v ậ n độ ng . P h . Ă n g g h e n v i ế t : “ Các h ì n h t h ứ c v à các d ạ n g k h ác nh a u c ủ a v ậ tc h ấ t c h ỉ c ó th ể n h ậ n th ứ c đ ư ợ c th ô n g qu a v ậ n độ n g ; th u ộ c t í n hc ủ a v ậ t t h ể c h ỉ b ộ c l ộ q u a v ậ n đ ộ n g ; v ề m ộ t v ậ t t h ể k hô n g v ậ n đ ộ n g t h ì k h ôn gcó g ì m à nó ic ả ”(S đ d , t . 20 , t r. 7 4 3 ) Các h ì n h t h ứ c v ậ n độ n g c ủ a v ậ tc h ấ t : D ự a t rên nh ữ n g t h à n h t ự u k h o a h ọ c ở t h ờ i đ ạ i m ình , P h . Ă n g g h e n p h â nc h i a v ậ n đ ộ n g t h à n h n ă m hì n h th ứ c v ậ n đ ộ n gc ơ b ả n : V ậ n đ ộ n gc ơ g i ớ i l à s ự d i c hu y ể n v ị t r í c ủ acác v ậ t t h ể t r on g khô n g g i a n . V ậ n đ ộ n g v ậ t l ý l à v ậ n đ ộ n g c ủ a ph â n t ử , c ủ acác h ạ tc ơ b ả n , v ậ n đ ộ n g c ủ a n h i ệ t , á n h s á n g , đ i ệ n , t r ư ờ n g , âm th a n h … V ậ n đ ộ n g hó a h ọ c l à s ự v ậ n độ n g c ủ ac á c n g u y ên t ử ; s ự h ó a h ợ p v à p h ân g i ả i c ủ a các c h ấ t . V ậ n đ ộ n g s i n h v ậ t l à v ậ n đ ộ n g c ủ acác c ơ t h ể s ố n g nh ư s ự t r a o đ ổ i c h ấ t , đ ồ n g hó a, d ị h ó a, s ự t ă n g t r ư ỏ n g , s i n h s ả n , t i ế n h ó a … V ậ n đ ộ n g x ã h ộ i l à s ự th ay đổ i t r o n gcác l ĩ n h v ự c k in h t ế , c h í n h t r ị , v ă n h ó a … c ủ a đ ờ i s ố n g x ã h ộ i . Các h ì n h t h ứ c v ậ n độ n g c ơ b ả n t rên đ ư ợ c s ắ p x ế p t h eo th ứ t ự t ừ t r ìn h đ ộ t h ấ p đ ế n t r ìn h đ ộ c a o , t ư ơ n g ứ n g v ớ i t r ì n h đ ộ k ế tc ấ u c ủ a v ậ t c h ấ t . C á c hì n h th ứ c v ậ n độ n g k h ác n h a u v ề c h ấ t so n g c h ú n g k h ô n g t ồ n t ạ i b i ệ t l ậ p m à có m ố i q u an h ệ m ậ t th i ế t v ớ i n h a u t r o n g đ ó h ìn h t h ứ c v ậ n đ ộ n g cao x u ấ t hi ệ n t r ê nc ơ s ở c ác h ì n h t h ứ c v ậ n đ ộ n g t h ấ p v à b a o h à m t r o n g n ó n h ữ n g h ìn h t h ứ c v ậ n đ ộ n g t h ấ p h ơ n . T r o n g s ự t ồ n t ạ i c ủ a m ình , m ỗ i s ự v ậ t có th ể có n h i ề u hì n h th ứ c v ậ n độ n g k h á c n h au s on g b ả n th â n n ó b a o g i ờ c ũ n g đ ư ợ c đ ặ c t r ư n g b ở i hì n h th ứ c v ậ n độ n g c a o nh ấ t m à n óc ó . B ằ n g v i ệ c p h ân l o ạ i c ác h ì n h t h ứ c v ậ n đ ộ n gc ơ b ả n , P h . Ă n g g h e n đ ã đ ặ tc ơ s ở c h o vi ệ c p h â n l o ạ i , p h ân n g à n h , h ợ p lo ạ i , h ợ p n g à n h kh o a h ọ c. V ậ n đ ộ n g v à đ ứ n g i m : C h ủ n g h ĩ a du y v ậ t b i ệ n c h ứ n g k h ẳ n g đ ị n h v ậ n đ ộ n g l à t u y ệ t đ ố i , l à v ĩ n h vi ễ n nh ư n g đ i ề u đ ó k h ôn gcó ng h ĩ a l à p h ủ n h ậ n s ự đ ứ n g i m ,cân b ằ n g ; s o n g đ ứ n g i m , cân b ằ n g c h ỉ l à hi ệ n t ư ợ n g t ư ơ n g đ ố i , t ạ m th ờ i v à th ự c c h ấ t đ ứ n g i m ,cân b ằ n g c h ỉ l à m ộ t t r ạ n g t h ái đ ặ c bi ệ t c ủ a v ậ n đ ộ n g . Đứ n g i m l à t ư ơ n g đố i v ì đ ứ n g i m ,cân b ằ n g c h ỉ x ả y t r o n g m ộ t s ố q u an h ệ n h ấ t đ ị n h ,c h ứ kh ô n g ph ả i t r on g t ấ tc ả m ọ i q u a n h ệ . Đứ n g i m ,cân b ằ n g c h ỉ x ả y ra t r o n g m ộ t hì n h t h ứ c v ậ n đ ộ ng . Đứ n g i m l à t ạ m th ờ i v ì đ ứ n g i m kh ôn g ph ả i l à c ái t ồ n t ạ i v ĩ n h v i ễ n m à c h ỉ t ồ n t ạ i t r on g m ộ t th ờ i g i a n n h ấ t đ ị n h ,c h ỉ l à x é t t r o n g m ộ t h ay m ộ t s ố q u a n h ệ n h ấ t đ ị n h , n g ay t r o n g đ ứ n g i m v ẫ n d i ễ n ra nh ữ n g q u á t r ìn h b i ế n đ ổ i n h ấ t đ ị nh . Đứ n g i m l à t r ạ n g t h ái đ ặ c bi ệ t c ủ a v ậ n đ ộ n g , đ ó l à v ậ n đ ộ n g t r o n g t h ế c ân b ằ n g , ổ n đ ị n h , v ậ n đ ộ n gc h ư a l àm th ay đổ i c ơ b ả n v ề c h ấ t , v ề v ị t r í , h ìn h d á n g , k ế tc ấ u c ủ a s ự v ậ t K h ô n g g i an v à t h ờ i g i an l à n h ữ n g h ì n h th ứ c t ồ n t ạ i c ủ a v ậ t c h ấ t Q u an đ i ể m si êu h ì n hc o i k h ôn g g i a n l à m ộ tcái h ò mr ỗ n g t r on g đ óc h ứ a v ậ tc h ấ t . Có kh ô n g g i a n v à t h ờ i g i a n k h ôn gcó v ậ t c h ấ t . C ó s ự v ậ t , h i ệ n t ư ợ n g k h ôn g t ồ n t ạ i t r on g kh ô n g g i a n v à t h ờ i g i a n . Q u an đ i ể m du y v ậ t bi ệ n c h ứ n g c h or ằ n g m ọ i d ạ n g c ụ t h ể c ủ a v ậ tc h ấ t đ ề u t ồ n t ạ i ở m ộ t v ị t r í n h ấ t đ ị n h , c ó m ộ t qu ả n g t í n h( c h i ề uc a o ,c h i ề u r ộ n g , c hi ề u d à i ) n h ấ t đ ị n h v à t ồ n t ạ i t r o n g c ác m ố i t ư ơ n g qu a n nh ấ t đ ị n h ( t r ư ớ c h ay s a u , t rê n h ay d ư ớ i , b ên p h ả i h ay b ên t r á i … ) v ớ i n h ữ n g d ạ n g v ậ t c h ấ t k h ác. N h ữ n g h ì n h t h ứ c t ồ n t ạ i n h ư v ậ y g ọ i l à k hô n g g i a n .M ặ t k h á c s ự t ồ n t ạ i c ủ a s ự v ậ t c ò n đ ư ợ c t h ể h i ệ n ở q u á t r ì n h b i ế n đ ổ i : n h a n h h ayc h ậ m , k ế ti ế p v à c hu y ể n h ó a… nh ữ n g h ìn h t h ứ c t ồ n t ạ i n h ư v ậ y đ ư ợ c g ọ i l à t h ờ i gi a n . P h . Ă n g g h e n c h or ằ ng : “ Các hì n h t h ứ cc ơ b ả n c ủ a m ọ i t ồ n t ạ i l à k hô n g g i an v à t h ờ i gi a n ; t ồ n t ạ i n g o ài t h ờ i g i a n t h ìc ũ n g h ế t s ứ c v ô l ý nh ư t ồ n t ạ i ở n g o à i k h ôn g g i a n ”, d o đ ócó th ể h i ể u : - V ậ tc h ấ t , kh ô n g g i a n v à t h ờ i g i an k hô n g t ác r ờ i n h a u , kh ô n g c ó k h ôn g g i a n v à t h ờ i gi a n k hô n g c ó v ậ tc h ấ t c ũ n g nh ư k hôn g t h ể c ó s ự v ậ t , h i ệ n t ư ợ n g t ồ n t ạ i n g o à i k hô n g g i an v à t h ờ i gi a n . - K h ô n g g i a n , t h ờ i g i an c ó n h ữ n g t í n h c h ấ t c h un g n h ư n h ữ n g tín hc h ấ t c ủ a v ậ t c h ấ t đ ó l à tí n h k h á c h q u a n , tí n h v ĩ n hc ử u , tí n h v ô t ậ n v à v ô h ạ n . - K h ô n g g i an c ó th u ộ c t ín h b a c h i ề u ( c h i ề uca o ,c h i ề u d à i , c h i ề u r ộ n g ) c ò n t h ờ i g i a n c h ỉ có m ộ tc h i ề u( t ừ q u á k h ứ đ ế n t ư ơ n g l a i ). T í n h b a c h i ề u c ủ a k hô n g g i an v à tí n h m ộ tc hi ề u c ủ a t h ờ i gi an b i ể u h i ệ n hì n h th ứ c t ồ n t ạ i v ề q u ả n g t í n h v à q u á t r ì n h di ễ n bi ế n c ủ a v ậ t c h ấ t v ậ n đ ộ n g . c. T í nh t h ố ngn h ấ t v ậ tc h ấ tc ủ a t h ế g i ớ i T h ế g i ớ i v ậ t c h ấ t b i ể u hi ệ n h ế t s ứ c p h on g p hú , đ a d ạ n g , s o n g , nh ữ n g d ạ n g bi ể u hi ệ n c ủ a t h ế g i ớ i v ậ tc h ấ t đ ề u ph ả n á n h b ả nc h ấ t c ủ a th ế g i ớ i v à t h ố n g nh ấ t v ớ i n h a u . Q u an đ i ể m du y t âm gi ả i t h í c h s ự t h ố n g n h ấ t c ủ a t h ế g i ớ i ở m ộ t t h ự c t h ể ti n h t h ầ n đ ầ u t i ên(Ý ni ệ m , T h ư ợ n g đ ế ) h o ặ c t ừ c ả m gi á c c ủ a c o n n g ư ờ i . Q u an đ i ể m du y v ậ t bi ệ n c h ứ n g k h ẳ n g đ ị n h b ả nc h ấ t c ủ a t h ế g i ớ i l à v ậ t c h ấ t , t h ế g i ớ i t h ố n g n h ấ t ở t ín h v ậ t c h ấ t . M ộ t l à, c h ỉ c ó m ộ t t h ế g i ớ i du y nh ấ t l à t h ế g i ớ i v ậ t c h ấ t , t h ế gi ớ i v ậ t c h ấ t l à c ái c ó t r ư ớ c, t ồ n t ạ i k h á c h q u a n , đ ộ c l ậ p v ớ i ý t h ứ c c ủ a c o n n g ư ờ i . H ai l à, t h ế g i ớ i v ậ tc h ấ t t ồ n t ạ i v ĩ n h vi ễ n , v ô t ậ n , v ô h ạ n , k hô n g đ ư ợ c si n hra v à k hô n g b ị m ấ t đị . Ba l à, m ọ i t ồ n t ạ i c ủ a th ế g i ớ i v ậ tc h ấ t đ ề u có m ố i li ê n h ệ th ố n g n h ấ t v ớ i n h a u , đ ề u l à n h ữ n g d ạ n g c ụ t h ể c ủ a v ậ t c h ấ t , l à nh ữ n g k ế tc ấ u v ậ t c h ấ t , có n gu ồ n g ố c v ậ t c h ấ t v à c h ị u s ự c h i p h ố i c ủ a n h ữ n g qu y lu ậ t kh ách qu a n p h ổ b i ế n c ủ a v ậ tc h ấ t . N h ậ n th ứ c t r ê ncóý n g h ĩ a qu a n t r ọ n g , n ó k h ôn gc h ỉ đị n h h ư ớ n g c h oc o n n g ư ờ i g i ả i t h í c h v ề t ín h đ a d ạ n g c ủ a th ế g i ớ i m à c ò n đ ị n h h ư ớ n g c h o vi ệ c ti ế p t ụ c n h ậ n th ứ c t í n h đ a d ạ n g ấ y đ ể th ự c hi ệ n q u á t r ìn hc ả i t ạ o h ợ p qu y lu ậ t .
Bạn đang đọc truyện trên: AzTruyen.Top