De deadline van de Watty's 2023 is morgen. Zoals velen al weten, bestaat er sinds een tijdje geen Nederlandse versie meer en dus was ik ook niet van plan om mee te doen. Toch besloot ik, gewoon uit nieuwsgierigheid, een kijkje te nemen en ik schrok enigszins van wat ik aantrof op de website van de Watty's. Ik heb het dan met name over de genres, of moet ik zeggen, "genres". Een paar dingen vielen me op:

- De genres poëzie, coming of age/teen fiction/new adult/algemene fictie en fanfiction zijn weg;

- Deze zijn vervangen door de "genres" LGBTQ+, Social Themes en Race, Culture and Religion;

- Fanfiction mag niet ingezonden worden onder de andere categorieën, omdat er dan sprake zou zijn van plagiaat.

Ten eerste schrik ik van de genres die geschrapt zijn. In het verleden zijn er ook al genres weggehaald, die nu weer terug op de lijst staan, maar dit jaar vind ik het bijzonder heftig. Poëzie is niet zo'n groot genre op Wattpad, maar het is wel een speciale, met veel creatieve, getalenteerde schrijvers. Zeker de Engelstalige wedstrijd zou geen probleem moeten hebben met het vinden van genoeg talentvolle dichters. Ik vind het nog vreemder dat het geschrapt is, omdat de Engelsen hun wedstrijd wel verder hebben uitgebreid, door bijvoorbeeld ruimte te maken voor onvoltooide verhalen. Nou weten we allemaal hoeveel verhalen op Wattpad nooit afgerond worden, dus deze wijziging kan leiden tot een enorme toename van inzendingen. Waarom dan een relatief klein genre als poëzie het veld moet ruimen, is iets wat ik niet helemaal kan begrijpen. Zeker omdat poëzie onmogelijk ingezonden kan worden onder een ander genre.

Ook is er geen coming of age, teen fiction, new adult of algemene fictie genre, of iets dat daarop lijkt. Verhalen die in deze categorie vallen, moeten dus ingezonden worden onder een andere categorie. De meest voor de hand liggende "genres" zijn romance en LGBTQ+ (op die laatste kom ik later nog). Dit creëert weer een ander soort probleem, want hiermee suggereer je dat bijvoorbeeld elk coming of age verhaal als hoofdonderwerp romantiek of seksuele geaardheid/genderidentiteit moet hebben. Nou zal dit in de praktijk vast ook zo zijn, maar ik weet zeker dat er ook verhalen zijn waarin deze onderwerpen een kleinere rol spelen of niet aan bod komen. Verhalen die daardoor waarschijnlijk geen prijs winnen in deze categorieën.

Daarnaast ben ik verbaasd door de "genres" die de plaats van de verwijderde categorieën hebben ingenomen. Op het officiële account van de Watty's worden het duidelijk genres genoemd, maar dat zijn het eigenlijk niet. Het zijn onderwerpen, thema's. En begrijp me niet verkeerd: LGBTQ+, Social Themes en Race, Culture and Religion zijn allemaal belangrijke onderwerpen en verhalen die ze op een goede manier in beeld brengen, verdienen alle aandacht. Maar naar mijn mening zijn dit geen genres op zichzelf. In de commentsectie verwonderen meerdere wanhopige gebruikers zich over wat er überhaupt onder "social themes" valt: ongelijkheid, armoede, discriminatie? En valt dit dan niet in veel gevallen samen met Race, Culture and Religion? Door in plaats van echte genres, zoals algemene fictie (iets waar al deze drie thema's onder zouden kunnen vallen), specifieke onderwerpen te kiezen, selecteer je eigenlijk je winnende verhalen al op voorhand. Immers: als je een verhaal hebt dat niets te maken heeft met LGBTQ+, Social Themes of Race, Culture and Religion, en het past ook niet goed bij de rest van de genres (die, op romance en thriller na misschien, eigenlijk nooit overlappen met algemene fictie)... wat doe je dan? Zoals ik al zei, zijn deze onderwerpen belangrijk om over te schrijven, maar ze kunnen ook gewoon onder een volwaardige categorie gebundeld worden. Door er een eigen "genre" van te maken, controleer je de verhalenstroom die binnenkomt en krijg je precies de winnaars die je voor ogen hebt. Winnaars met verhalen die Wattpad onwijs modern en woke laten lijken, maar niet per se winnaars die de beste verhalen hebben geschreven. Ze passen gewoon het beste in het publiciteitsplaatje van Wattpad.

Als laatste wil ik het hebben over fanfiction; de reden dat ik deze rant überhaupt schreef. Hoe je het ook wendt of keert, fanfiction is wat Wattpad groot heeft gemaakt... en eigenlijk ook wel wat Wattpad in leven houdt, als we eerlijk zijn. Hoeveel procent van je aanbevelingen onderaan elk willekeurig verhaal valt onder fanfiction? Bij mij is het aantal in ieder geval hoog en dat terwijl ik op Wattpad nauwelijks fanfiction lees en al helemaal geen fanfiction schrijf.

Het is dus compleet te begrijpen dat de fanfictioncommunity zich verraden voelt door Wattpad, nu hun genre niet meer terug te vinden is bij de Watty's. Hiermee sluit Wattpad zich namelijk aan bij een trend die al sinds het begin van het internet aanwezig is: het kleineren van fanfiction en hun schrijvers. Zoals ik eerder zei, schrijf ik op Wattpad geen fanfiction, maar daarbuiten ben ik wel actief als fanfictionschrijver, al meer dan zes jaar. Hoewel de beslissing van de Watty's mij dus niet persoonlijk beïnvloedt, begrijp ik wel waarom die zoveel stof doet opwaaien. Er zijn namelijk genoeg schrijvers in de community, op Wattpad en daarbuiten, die altijd lacherig doen over fanfiction. En ergens begrijp je waar het vandaan komt. Het standaard beeld van fanfiction is toch een slecht geschreven verhaal, dat veel te snel of te langzaam gaat, met nauwelijks beschrijvingen en bijna alleen maar dialoog, boordevol spelfouten en de meest onoriginele plots, personages en titels (en dan heb ik het nog niet eens over de enorme hoeveelheid sm*t gehad...). Natuurlijk bestaan deze fanfictions; waarschijnlijk zijn ze bij de meeste fandoms in de meerderheid. Maar dat wil niet betekenen dat elke fanfiction zo is en dat fanfiction niet gelijkwaardig is aan elk ander verhaalgenre.

Als jij een non-fanfiction schrijver bent, stel je dan even je wereld, je plot en je personages voor van een recent verhaal. Kies het onderdeel van deze drie waar je de minste problemen mee had, of waar je de minste moeite in hebt gestoken. Stel je nu voor dat dit onderdeel werd veranderd door iets al bestaands: bijvoorbeeld de wereld van Harry Potter, het plot van een anime of de personages van een tv-serie zoals Friends. Zie je waar ik heenga? Je pakt misschien één onderdeel van een andere wereld, maar de rest van de onderdelen moet je nog steeds zelf doen. Veel fanfictionschrijvers steken net zoveel moeite in hun verhalen en ervaren precies dezelfde problemen als "normale" schrijvers. Wat maakt het uit of je verhaal zich afspeelt in de echte wereld, die je als schrijver immers ook niet zelf hebt bedacht, of in de wereld van Tolkien?

En dan ga je er nog vanuit dat ze één zo'n onderdeel, zoals de wereld, klakkeloos overnemen. Dit is vaak ook al niet het geval. Fanfictionschrijvers maken soms ook hun eigen aanpassingen, waarvoor ze in sommige gevallen meer wereldopbouw moeten doen dan een gemiddelde non-fanfictionschrijver. Hoe lastig is het bijvoorbeeld om een bekend plot te beschrijven vanuit een compleet ander personage? Gerommel met tijdlijnen. Hoe lastig is het om een nieuw personage te introduceren bij een groep al bestaande personages? De dynamiek van het nieuwe personage met elk van de anderen moet uitgewerkt worden en kloppen, anders haken echte fans direct af. Als fanfictionschrijver moet je je bronmateriaal door en door kennen, want ze kijken dwars door je heen.

Daarnaast is het ook nog lastiger om je te onderscheiden in de wereld van fanfictions. Bij populaire fandoms is bijna alles al eens gedaan. Zelfs na zo lang brainstormen kom je vaak nog steeds niet op een idee dat origineel genoeg is en je geen plagiaatbeschuldiging oplevert. Dat is ook de reden dat er bij fanfiction zoveel plagiaat voorkomt; het is verleidelijk om iets van iemand anders over te nemen. 

En betekent dit nou dat je niet meer stiekem mag lachen om de stereotype fanfiction, de "your name x famous artist" romance? Natuurlijk is dat niet het geval. Dat doen fanfictionschrijvers ook, net als dat je misschien moet lachen om een horrorboek dat zo slecht geschreven is dat het eerder grappig is, dan eng. Het is nou eenmaal fijn om te kijken naar wat minder ervaren schrijvers en te bedenken hoe erg jij de afgelopen jaren bent gegroeid. Zolang je dit privé doet en niemand belachelijk maakt, is hier ook niks mis mee. Het is menselijk. Maar wat wel belangrijk is, is dat de schrijverscommunity zich eindelijk begint te realiseren dat het gewoon dit is: een stereotype. Er zijn zoveel uitzonderingen op deze regels, fanfictions die geweldig geschreven zijn, door schrijvers die weten dat ze er nooit volledige erkenning voor zullen krijgen. Toch blijven ze schrijven; omdat ze van hun fandom houden en andere fans van extra materiaal willen voorzien voor wanneer die hun favoriete boek, serie of film uit hebben. Waar bij anderen het scherm op zwart gaat of het boek wordt dichtgeklapt, is dit bij fanfiction slechts het begin van zoveel meer. Daarom verdient dit échte genre meer erkenning.

Daarom moet er in 2024 bij de Watty's gewoon weer fanfiction op de lijst staan.

Dankjewel als je dit helemaal gelezen hebt :) Begrijp alsjeblieft goed dat dit essay niet bedoeld is om iemand aan te vallen, dus ook niet de organisatie van de Watty's. Het leek me gewoon belangrijk dat dit een keertje hardop gezegd werd.