cau4

4. Dự trữ hàng hóa: cơ sở hình thành, vai trò, phân loại và xu hướng phân bổ dự trữ trong nền kinh tế quốc dân.

Cơ sở hình thành:

Thứ nhất: phân công lao động dẫn tới chuyên môn hóa sản xuất. Kết quả của chuyên môn hóa sản xuất là hình thành các ngành, các doanh nghiệp, các đơn vị kinh tế tương đối tách biệt nhau. Sự tách biệt về mặt không gian, thời gian giữa các doanh nghiệp, các đơn vị kinh tế đóng trên các vùng lãnh thổ khác nhau, giữa quá trình sản xuất và quá trình tiêu dùng hàng hóa, sản phẩm phải có quá trình vận động bằng các phương tiện vận tải tạo ra sự ngưng đọng của sản phẩm.

Thứ hai: do tính chất đặc thù của một số sản phẩm, hàng hóa, trước khi đưa vào tiêu dùng trong sản xuất kinh doanh, phải thông qua một số hoạt động làm cho sản phẩm đó phù hợp với quá trình tiêu dùng, cũng do tính chất đặc thù của quá trình sản xuất một số sản phẩm mà phát sinh dự trữ.

Thứ ba: do sự vận động khách quan của tự nhiên và của sản xuất mà nhiều vấn đề không dự báo trước được, như thiên tai, dịch họa, rủi ro...Để bảo đảm cho sản xuất kinh doanh trong mọi trường hợp phải có dự trữ cho an toàn, hạn chế rồi loạn cho sản xuất, đời sống dân cư và an ninh quốc phòng.

Vai trò:

Vai trò chung: bảo đảm cho nền kinh tế, cho sx kd, an ninh, quốc phòng diễn ra bình thường theo đúng kế hoạch dự kiến; Bảo đảm cho các hoạt động kinh tế xh diễn ra liên tục khi có những biến cố ngẫu nhiên xảy ra ngoài dự kiến.

Xét trên khía cạnh dự trữ sản xuất: đảm bảo cho doanh nghiệp có đủ những vật tư hàng hóa cần thiết trong sản xuất để thực hiện các nhiệm vụ đề ra, dự trữ sản xuất vừa đủ cho quá trình sản xuất được liên tục, vừa hợp lý để nâng cao hiệu quả khâu dự trữ, giảm chi phí bảo quản hàng và hao hụt mất mát, giảm vốn ngưng đọng do dự trữ, tăng hiệu quả kinh doanh chung của doanh nghiệp.

Xét trên khía cạnh kế hoạch tác nghiệp:xác định nhu cầu hàng hóa, khối lượng hàng hóa nhập về trong kế hoạch kinh doanh; điều chỉnh lượng hàng hóa nhập trong quá trình hoạt động kd; xác định mức vốn lưu đầu tư vào dự trữ sản xuất; Tính toán nhu cầu về diện tích kho hàng cần thiết cho doanh nghiệp đáp ứng cho việc dự trữ.

Ngoài ra, trong nền kinh tế, dự trữ lưu thông và dự trữ quốc gia có vai trò lớn. Dự trữ lưu thông bảo đảm cho quá trình kinh daonh thương mại tiến hành dược liên tục và có hiệu quả, góp phần ổn định thị trường hàng hóa. Dự trữ quốc gia bảo đảm các nhu cầu của nền kinh tế quốc dân khi có thiên tai, chiến tranh và có sự biến động trên thị trường.

Phân loại:

Theo công cụng của các tư liệu vật chất:

- Dự trữ các tư liệu sản xuất: là những vật tư kỹ thuật phục vụ cho tiêu dùng sản xuất, bao gồm nguyên, nhiên vật liệu và thiết bị máy móc.

- Dự trữ những tư liệu tiêu dùng: là những vật phẩm tiêu dùng phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng cá nhấn, xã hội được sử dụng trong lĩnh vực phi sản xuất của nền kinh tế quốc dân.

Theo đặc điểm và quá trình chu chuyển hàng hóa:

- Dự trữ lưu thông: dự trữ hàng hóa đang nằm trong quá trình chuyển từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng, gồm có: dự trữ thành phẩm DNSX, dự trữ ở DNTM và dự trữ trên đường đi.

- Dự trữ sản xuất: được hình thành trong lĩnh vực sản xuất và đang năm chờ để bước vào tiêu dùng sản phẩm trực tiếp. Gồm có: dự trữ thường xuyên, dự trữ bảo hiểm và dự trữ chuẩn bị.

Theo mục đích và cấp độ quản lý dự trữ:

- Dự trữ quốc gia: là dạng đặc biệt của dự trữ hàng hóa, bắt buộc đối với các sản phẩm quan trọng, có ý nghĩa lớn đối với kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, do nhà nước quy định.

- Dự trữ ở các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế: hình thành theo kế hoạch của doanh nghiệp, tổ chức kinh tế nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong một thời gian nhất định.

- Dự trữ ở các hộ tiêu dùng cá nhân: đảm bỏ cho quá trình tiêu dùng diễn ra liên tục, bình thường.

Xu hướng phân bổ dự trữ

Thương mại càng phát triển trong nền kinh tế thị trường, dự trữ hàng hóa chủ yếu tâp trung trong khâu lưu thông, dự trữ tuyệt đối (xét về mặt số lượng) tăng lên, do quy mô sản xuất ngày càng tăng. Dự trữ tương đối (xét về mặt thời gian) có xu hướng giảm đi, vì ứng dụng của khoa học công nghệ ngày càng phát triển, làm cho thời gian sản xuất có xu hướng rút ngắn lại; vì mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp phải tìm cách rút ngắn thời gian dự trữ để tối thiểu chi phí; thương mại mua bán ngày càng thuận lợi, dễ dàng hơn.