Ki?n th?c ch?ng khoán

B?n có mu?n mình là ch? c?a m?t doanh nghi?p mà không ph?i xu?t hi?n trong khi làm vi?c? Hãy tu?ng tu?ng r?ng b?n s? ng?i m?t ch? cùng v?i s? phát tri?n c?a công ty và thu l?i t?c c? phi?u khi d?ng ti?n luân chuy?n. Ði?u dó du?ng nhu là m?t gi?c mo nhung nó cung hoàn toàn có th? tr? thành s? th?c.

Có th? b?n dã doán bi?t du?c là chúng ta dang bàn v? s? h?u c? phi?u? Nh?ng công c? tài chính này rõ ràng là m?t trong nh?ng công c? mang l?i s? giàu có vi d?i nh?t trong l?ch s?. C? phi?u là m?t ph?n hay là m?t n?n t?ng c?a b?t k? m?t danh m?c d?u tu nào. Khi b?n b?t d?u công vi?c kinh doanh c?a mình thì nh?ng ki?n th?c v? c? phi?u và cách th?c giao d?ch c?a chúng trên th? tru?ng ch?ng khoán tr? nên h?t s?c quan tr?ng.

Trong nh?ng th?p k? g?n dây, lãi su?t c?a m?t ngu?i ? trong th? tru?ng ch?ng khoán có th? tang theo c?p s? mu. Ch?ng khoán gi? dây dã là s? l?a ch?n c?a m?i ngu?i v?i mong mu?n làm giàu. Nhu c?u này càng tang d?i v?i công ngh? giao d?ch trong n?n kinh t? th? tru?ng th?i m? c?a. Và bây gi? thì h?u nhu b?t kì ai d?u có th? s? h?u ch?ng khoán

Tuy nhiên, m?c dù ch?ng khoán thông d?ng nhu v?y nhung h?u h?t m?i ngu?i trong chúng ta d?u không hoàn toàn hi?u h?t v? chúng. Ph?n l?n ki?n th?c d?u du?c thu nh?t ? nh?ng bu?i nói chuy?n phi?m t? nh?ng ngu?i mà th?m chí h? còn không bi?t mình dang nói v? cái gì. B?n hoàn toàn có th? du?c nghe nh?ng di?u nhu: “Bob dang ch?t chìm v?i công ty XYZ nào dó và bây gi? h?n ta dang xoay x? cách khác r?i…”, hay “coi ch?ng c? phi?u d?y, b?n có th? m?t chi?c áo c?a mình trong vài ngày!” S? xu?t hi?n c?a nh?ng ki?n th?c sai l?c này là do tâm lí mu?n có nhi?u thông tin ngay l?p t?c c?a m?i ngu?i. Ði?u này d?c bi?t ph? bi?n trong nh?ng th? tru?ng c?a nh?ng công ty dot-company trong th?p k? 90. M?i ngu?i d?u nghi r?ng ch?ng khoán là cánh c?a d?n v?i s? giàu có nhanh chóng mà không ph?i ch?u b?t kì s? r?i ro nào. Tuy nhiên, s? phá s?n ngay sau dó c?a nh?ng công ty dot-com dã ph? nh?n ý nghi dó. Ch?ng khoán có th? t?o ra nh?ng l?i nhu?n kh?ng l? nhung chúng không ph?i là không có r?i ro. Gi?i pháp duy nh?t cho nh?ng hi?u bi?t sai l?m này là dào t?o v? ch?ng khoán. Cách h?u hi?u b?o v? b?n kh?i nh?ng r?i ro c?a ch?ng khoán là hi?u m?t cách chính xác b?n dang d?u tu vào cái gì.

Ð?y là lý do chúng tôi cung c?p kho thông tin này giúp b?n có nh?ng ki?n th?c n?n d? b?n có th? t? mình có nh?ng quy?t d?nh d?u tu. Chúng tôi s? b?t d?u b?ng vi?c gi?i thích ch?ng khoán là gì và nh?ng lo?i ch?ng khoán khác nhau, chúng du?c giao d?ch nhu th? nào, giao d?ch ? dâu, di?u gì khi?n giá ch?ng khoán thay d?i, b?n s? mua ch?ng khoán nhu th? nào và r?t nhi?u ki?n th?c khác n?a

1. B?n cáo b?ch là gì?

Khi phát hành ch?ng khoán ra công chúng, công ty phát hành ph?i công b? cho ngu?i mua ch?ng khoán nh?ng thông tin v? b?n thân công ty, nêu rõ nh?ng cam k?t c?a công ty và nh?ng quy?n l?i co b?n c?a ngu?i mua ch?ng khoán...d? trên co s? dó ngu?i d?u tu có th? ra quy?t d?nh d?u tu hay không. Tài li?u ph?c v? cho m?c dích dó g?i là B?n cáo b?ch hay B?n công b? thông tin.

B?n cáo b?ch chính là m?t l?i m?i hay chào bán d? công chúng d?u tu dang ký ho?c mua ch?ng khoán c?a công ty phát hành. B?n cáo b?ch bao g?m m?i thông tin liên quan d?n d?t phát hành. Do dó, thông tin dua ra trong B?n cáo b?ch s? g?n v?i các di?u kho?n th?c hi?n l?i m?i hay chào bán.

Thông thu?ng, m?t công ty mu?n phát hành ch?ng khoán ph?i l?p B?n cáo b?ch d? U? ban Ch?ng khoán Nhà nu?c xem xét, g?i là B?n cáo b?ch so b?. B?n cáo b?ch so b? khi dã du?c U? ban Ch?ng khoán Nhà nu?c ch?p thu?n s? du?c coi là B?n cáo b?ch chính th?c. Khi th?c hi?n chào bán ch?ng khoán, ngoài B?n cáo b?ch chính th?c, công ty phát hành thu?ng cung c?p B?n cáo b?ch tóm t?t. N?i dung B?n cáo b?ch tóm t?t là tóm g?n l?i nh?ng n?i dung chính c?a B?n cáo b?ch chính th?c nhung v?n ph?i d?m b?o tuân th? theo các quy d?nh c?a U? ban Ch?ng khoán Nhà nu?c.

2. T?i sao c?n ph?i d?c B?n cáo b?ch

B?n cáo b?ch là m?t tài li?u r?t quan tr?ng.V?i tu cách là m?t nhà d?u tu, B?n cáo b?ch là phuong ti?n giúp b?n dánh giá m?c d? sinh l?i và tri?n v?ng c?a công ty tru?c khi b?n quy?t d?nh có d?u tu vào công ty hay không. M?t quy?t d?nh thi?u thông tin có th? làm b?n ph?i tr? giá d?t.

B?i v?y, b?n nên d?c B?n cáo b?ch m?t cách k? lu?ng và tìm hi?u rõ nh?ng may r?i th?c s? c?a công ty tru?c khi ra quy?t d?nh d?u tu. B?n nên dánh giá c?n th?n nh?ng y?u t? co b?n c?a công ty dang ký niêm y?t thông qua nghiên c?u các thông tin trong B?n cáo b?ch. M?c dù nh?ng d?t chào bán l?n d?u ra công chúng thu?ng là co h?i d?u tu t?t vì chúng thu?ng mang l?i l?i nhu?n ban d?u cao, do c? phi?u tang giá, nhung r?i ro v?n t?n t?i.

3. B?n cáo b?ch bao g?m nh?ng thông tin gì?

B?n cáo b?ch thu?ng g?m 8 m?c chính sau:

- Trang bìa;

- Tóm t?t B?n cáo b?ch;

- Các nhân t? r?i ro;

- Các khái ni?m;

- Ch?ng khoán phát hành;

- Các d?i tác liên quan t?i d?t phát hành;

- Tình hình và d?c di?m c?a t? ch?c phát hành;

- Ph? l?c.

4. Cách s? d?ng b?n cáo b?ch

B?n nên b?t d?u phân tích m?t công ty phát hành b?ng B?n cáo b?ch c?a công ty. Trong quá trình th?c hi?n b?n nên t? d?t ra cho mình m?t s? câu h?i quan tr?ng. Ví d?, vi?c kinh doanh c?a công ty dó có ti?n tri?n hay không?, doanh s? bán hàng tang có nghia là l?i nhu?n cung tang và d?n t?i giá c? phi?u tang. Nhung các con s? chua ph?i nói lên t?t c?. Do v?y, b?n nên nghiên c?u k? B?n cáo b?ch d? tìm ra nh?ng d?u hi?u tang tru?ng c?a công ty.

B?n cung nên tìm hi?u v? Ban giám d?c c?a công ty phát hành, các s?n ph?m c?a công ty và t? d?t ra câu h?i li?u các s?n ph?n này có ti?p t?c bán du?c n?a không?

5. Nh?ng thông tin c?n xem

- Trang bìa (m?t tru?c và m?t sau);

- Th?i gian chào bán;

- Các khái ni?m;

- Tình hình và d?c di?m c?a t? ch?c phát hành;

- B?ng m?c l?c;

- Tóm t?t B?n cáo b?ch;

- Tóm t?t v? v?n c? ph?n, th?ng kê sô li?u phát hành / chào bán, s? n? và phuong án s? d?ng ti?n thu du?c t? d?t phát hành;

- Ch?ng khoán phát hành;

- Thông tin v? ngành kinh doanh;

- Thông tin tài chính;

- Thông tin v? c? dông, H?i d?ng qu?n tr? và Ban giám d?c;

- Các d?i tác liên quan t?i d?t phát hành;

- Các nhân t? r?i ro liên quan d?n ngành kinh doanh và tri?n v?ng c?a công ty;

- Ph? l?c;

- Th? t?c n?p h? so và ch?p thu?n.

6. Thông tin chính c?a trang bìa

- Các ch?ng khoán s? du?c bán;

- S? lu?ng ch?ng khoán s? du?c bán;

- Giá bán các ch?ng khoán;

- T? ch?c liên quan d?n d?t phát hành.

7. Tóm t?t b?n cáo b?ch

Ph?n này giúp b?n tìm hi?u khái quát nh?ng thông tin tóm t?t v? công ty.

- Gi?i thi?u chung v? công ty phát hành, các ho?t d?ng kinh doanh, ngu?i h? tr? phát hành, các c? dông l?n và Ban giám d?c c?a công ty;

- Tóm t?t v? thông tin tài chính c?a công ty phát hành, k? c? tri?n v?ng c?a công ty;

- Tóm t?t v? các y?u t? r?i ro liên quan ho?c ?nh hu?ng t?i ho?t d?ng kinh doanh và tài chính c?a công ty phát hành;

- Tóm t?t v? v?n c? ph?n, th?ng kê phát hành ho?c chào bán, s? n?, s? ti?n thu du?c t? d?t phát hành và m?c dích s? d?ng s? ti?n này.

Ngoài ra b?n nên d?i chi?u v?i các ph?n tuong ?ng khác trong B?n cáo b?ch d? có du?c các thông tin chi ti?t mà b?n c?n quan tâm.

Thông tin v? ngành kinh doanh - công ty dang có nh?ng ho?t d?ng kinh doanh gì?

Thông tin dua ra thu?ng bao g?m:

- Tình hình (các) ngành kinh doanh chính mà công ty phát hành tham gia;

- Tri?n v?ng c?a (các) ngành liên quan có ?nh hu?ng t?i ho?t d?ng ngành kinh doanh chính c?a công ty phát hành;

- Lo?i s?n ph?m, d?ch v? kinh doanh chính c?a công ty;

- Khách hàng và nhà cung c?p c?a công ty phát hành;

- Công ngh?, phuong th?c s?n xu?t và kênh phân ph?i s? d?ng;

- Các nhân t? thuong m?i nhu h? th?ng bán l?, d?i lý, h? th?ng phân ph?i, nhãn hi?u s?n ph?m, gi?y phép kinh doanh, b?ng sáng ch? và kh? nang nghiên c?u và phát tri?n.

Ð?i v?i các công ty dang ký niêm y?t du?c hu?ng chính sách uu dãi thì ph?n thông tin v? ngành kinh doanh này trong B?n cáo b?ch cung c?n ph?i công b? chi ti?t các v?n d? v? công ngh? c?a nh?ng công ty này.

8. Thông tin tài chính – công chúng d?u tu tham gia có làm l?i nhu?n gi?m?

Thông tin tài chính là m?t ph?n quan tr?ng trong B?n cáo b?ch và thu?ng du?c chia thành 2 ph?n:

- Thông tin tài chính trong quá kh?;

- Thông tin tài chính trong tuong lai.

a) Ph?n thông tin tài chính trong quá kh?P

Thu?ng bao g?m tóm t?t các b?n báo cáo tài chính dã du?c ki?m toán, và b?ng cân d?i k? toán (trên co s? t?ng h?p) theo m?u, du?c trích ra t? Báo cáo c?a ki?m toán trong ph?n ph? l?c c?a B?n cáo b?ch. M?t s? ngành kinh doanh còn yêu c?u cung c?p c? thông tin v? lu?ng thu nh?p. Vi?c công b? thông tin tài chính trong quá kh? thu?ng du?c tính t? 2 nam tài chính tru?c. Thông tin ph?i di kèm v?i ph?n gi?i thích và phân tích ho?t d?ng tài chính trong quá kh?. N?u có b?t c? m?t sai sót nào trong các thông tin tài chính du?c công b? mà U? ban Ch?ng khoán phát hi?n du?c thì t? ch?c ki?m toán cung nhu t? ch?c b?o lãnh phát hành ph?i ch?u trách nhi?m liên d?i tru?c pháp lu?t cùng v?i t? ch?c phát hành.

b) Ph?n thông tin tài chính tuong lai

G?m các d? tính v?:

- Doanh thu;

- L?i nhu?n tru?c thu? tru?c và sau khi tính lãi cho c? dông thi?u s? ngoài công ty;

- L?i nhu?n sau thu?;

- T?ng c? t?c và c? t?c ròng.

T? d? tính v? l?i nhu?n và giá chào bán c? phi?u c?a công ty phát hành, b?n có th? tính ra các m?c giá th? tru?ng c?a m?t c? phi?u tính theo thu nh?p trên m?i c? phi?u trong nam c?a công ty phát hành (du?c ký hi?u là P /E). H? s? này cho th?y khi nào thì giá c? phi?u phù h?p v?i thu nh?p. T?c là các công ty có nhi?u co h?i tang tru?ng thu?ng có P /E cao hon các công ty có ít co h?i tang tru?ng. Tuy nhiên, cung c?n luu ý tru?ng h?p P /E cao có th? là do m?c thu nh?p (E) th?p. Can c? vào h? s? P /E, cùng v?i s? phân tích v? m?t ch?t lu?ng c?a công ty phát hành, b?n có th? dánh giá d?t phát hành, chào bán c? phi?u c?a công ty so v?i các m?c c? phi?u dã du?c niêm y?t c?a các công ty trong cùng ngành.

9. C? dông, H?i d?ng qu?n tr? và Ban giám d?c – nh?ng ai là ngu?i di?u hành d?t phát hành

B?n nên d?c danh sách các c? dông, H?i d?ng qu?n tr? và Ban giám d?c. M?c dù các d? li?u dua ra không ph?i là con d?u d?m b?o v? ch?t lu?ng k? nang qu?n lý c?a h?, nhung b?n v?n có th? bi?t du?c trình d? chuyên môn và kinh nghi?m qu?n lý c?a nh?ng con ngu?i này.

B?n c?n chú ý các quy?n l?i c?a các c? dông l?n, H?i d?ng qu?n tr? và d?i ngu lãnh d?o ch? ch?t trong các ngành tuong t? ho?c các ngành c?nh tranh n?u chúng du?c nêu trong B?n cáo b?ch. B?n cung nên chú ý các giao d?ch trong quá kh? ho?c trong tuong lai v?i các công ty liên quan. B?n cáo b?ch s? cung c?p d?y d? các nhóm thành viên sau:

- C? dông l?n và các nhà sáng l?p c?a công ty phát hành, k? c? tên và c? ph?n c?a các cá nhân d?ng d?ng sau công ty;

- H?i d?ng qu?n tr? bao g?m c? ph?n mà h? d?i di?n, chi ti?t v? trình d?, kinh nghi?m và ph?n trách nhi?m c?a m?i giám d?c, và h? có ph?i là các giám d?c di?u hành hay không;

- Ð?i ngu cán b? qu?n lý du?i c?p u? viên H?i d?ng qu?n tr?, chi ti?t v? trình d?, kinh nghi?m và ph?n trách nhi?m c?a h?;

- T? l? s? h?u c? phi?u, trái phi?u c?a t?ng thành viên nói trên.

10. Các y?u t? r?i ro

Các r?i ro chung bao g?m:

- Vi?c tang, gi?m giá ch?ng khoán ph? thu?c vào các di?u ki?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán nói chung, c?a tình tr?ng kinh t? d?t nu?c và th? gi?i;

- Nh?ng thay d?i trong chính sách c?a Chính ph?;

- Nh?ng r?i ro v? ngo?i h?i;

- Nh?ng thay d?i v? t? l? lãi su?t;

Nh?ng r?i ro có th? x?y ra c?a công ty bao g?m:

- S? ph? thu?c vào nh?ng cán b? ch? ch?t;

- S? ph? thu?c vào m?t s? ít các khách hàng, nhà cung c?p ho?c các d? án trong n?i b? công ty;

- Nh?ng thay d?i v? giá nguyên li?u thô;

- S? h?p nh?t giuã các d?i th? c?nh tranh ho?c các công ty m?i tham gia vào ngành;

- Tranh ch?p c? th? dã b?t d?u phát sinh ho?c b? mang ra toà.

Trong ph?n này b?n c?n tìm hi?u xem H?i d?ng qu?n tr? c?a công ty d?nh gi?i quy?t ho?c làm gi?m ?nh hu?ng c?a các nhân t? r?i ro dã xác d?nh nhu th? nào.

Nasdaq 100 là gì ?

Nasdaq 100 (AMEX: QQQ) theo 100 c? phi?u l?n nh?t du?c niêm y?t b?i th? tru?ng Nasdaq. Ðây là m?t m?ng máy tính cho phép nh?ng nhà môi gi?i mua bán v?i nhau. Nasdaq 100 b?t d?u mua bán vào tháng 3 nam 1999 du?i bi?u tu?ng QQQ. Nh?ng nhà môi gi?i g?i nh?ng ch? s? c? phi?u này là Qs hay Qubes (nó là Q du?c lu? th?a ba l?n).

M?t th?c t?

NASDAQ là nh?ng ch? cái d?u c?a nhóm t? Hi?p h?i qu?c gia v? thông báo t? d?ng hoá nh?ng nhà kinh doanh ch?ng khoán. Nhu New Kids on the Block(NKOTB)

Các công ty

Các công ty trên NASDAQ có khuynh hu?ng nh? hon và tr? hon nh?ng công ty trên New York, nhung th? tru?ng cung li?t kê ch? s? công nghi?p trung bình DowJones c?a nh?ng nhà kh?ng l? Microssoft và Itel. M?c dù không có n? l?c nào d? l?a ch?n nh?ng c? phi?u k? thu?t d?i v?i Nasdaq 100, ch? s? này thu?ng du?c coi nhu m?t ch? s? “c? phi?u k? thu?t” don gi?n b?i vì h?n h?p c?a nó là h?u h?t các công ty công ngh? k? thu?t m?i.

Nó du?c do lu?ng nhu th? nào ?

Nasdaq 100 du?c do lu?ng s? d?ng m?t phuong th?c nghiêng v? tu b?n hoá b? sung. Nh?ng công ty l?n hon du?c dánh giá chú tr?ng hon và vi?c thiên v? dó du?c làm d? duy trì nh?ng công ty l?n d?i l?i vi?c xâm nh?p c?a công ty nh? hon. Thu?t toán th?c t? có xu hu?ng nghiêng v? d?c quy?n.

S?c m?nh

Nh?ng c? phi?u c?a Nasdaq 100 là nh?ng c? phi?u k? thu?t và hâud h?t các công ty này không có m?t trong 25 nam tru?c. N?u b?n tin tu?ng r?ng nh?ng k? thu?t m?i cu?i cùng s? cung c?p ph?n thu?ng d?u tu cao hon nh?ng công ty dã ?n d?nh, Qubes là m?t con du?ng d? dàng d? n?m m?t “gi?” da d?ng gì dó c?a nh?ng công ty này.

H?n ch?

VÌ thiên nhi?u v? các c? phi?u k? thu?t, Nasdaq 100 có th? vô cùng d? thay d?i. Trong nam 1999 nó lên d?n 81%. Ho?t d?ng hi?n hành dó b? kéo theo m?t cu?c s?t gi?m 37% trong nam 2000. Ð?i v?i nh?ng nhà d?u tu Qubes có th? là m?t cu?c d?o choi li?u linh.

Ð?u tu trong h?n h?p Nasdaq

B?n có th? mua c? ph?n c?a Nasdaq 100 t? b?t k? m?t nhà môi gi?i ch?ng khoán nào. C? phi?u du?c mua bán trong ngày du?i bi?u tu?ng mua bán QQQ. Nh?ng c? phi?u QQQ du?c d?nh giá x?p x? 1/40 giá tr? c?a ch? s? Nasdaq 100. Nasdaq 100 Trust Series là m?t d?u tu tho? hi?p du?c thi?t k? d? cung c?p nh?ng k?t qu? d?u tu mà nói chung là phù h?p v?i vi?c th?c hi?n giá và hoa l?i c?a ch? s? Nasdaq 100. Không có gì ch?c ch?n r?ng vi?c th?c hi?n c?a ch? s? Nasdaq 100 có th? du?c dáp ?ng hoàn toàn.

Ch? s? trung bình DOW JONES (DJIA)

Ch? s? này là gì?

M?t tram nam dã qua, DJIA v?n ti?p t?c là ch? s? lâu nam nh?t trong th? tru?ng M?. DJIA bao g?m c? phi?u c?a 30 công ty v?i s? l?n m?nh di kèm. DJIA là m?t ch? s? bi?u th? th? tru?ng n?i ti?ng nh?t th? gi?i, m?t ph?n b?i vì nó dã d? chín mu?i d? nhi?u th? h? các nhà d?u tu tr? nên quen thu?c d? d?nh giá nó, và m?t ph?n b?i vì th? tru?ng c? phi?u M? là th? tru?ng có giá tr? nh?t trên th? gi?i.

M?t th?c t?

Ch? m?t trong s? 12 c? phi?u DJIA nguyên g?c n?m trong ch? s? ngày nay.

Các công ty

? dây t?p h?p các công ty l?n d?i di?n c?a công nghi?p M?. Dow bao g?m các công ty d?y quy?n l?c nhu Proctor và Gamble, Home Depot, Coca cola, và Microsoft. M?c dù nó g?m toàn b? t?t c? nh?ng công ty l?n, nó du?c thi?t k? d? d?i di?n cho h?u h?t b?t k? công ty M? nào không n?m trong di?n doanh nghi?p vãng lai hay m?t ích l?i nào. Ch? nh?ng công ty công nghi?p dáng k? v?i m?t l?ch s? tang tru?ng thành công và lãi su?t l?n gi?a nh?ng nhà d?u tu m?i du?c xem d? li?t vào sanh sách.

Dow du?c d?nh giá không gi?ng nhu nh?ng ch? s? khác, nh?ng công ty có ?nh hu?ng nh?t là nh?ng công ty có giá c? phi?u cao nh?t.

Ch? s? du?c do nhu th? nào

T? “trung bình” n?m trong tiêu d? b?i vì nh?ng cách tính ch? s? du?c tính nguyên g?c b?ng cách c?ng các giá c? phi?u và chia cho s? c? phi?u. H? th?ng phuong pháp chính tuong t? nhu ngày nay, nhung s? chia du?c thay d?i d? b?o t?n s? liên t?c d?a trên nghiên c?u v? l?ch s?. DJIA là m?t ch? s? nghiêng v? giá du?c tính hàng ngày d?a trên giá c?a m?i công ty không m?t dánh giá nào v? c? c?a m?i công ty.

S?c m?nh

Ð?m b?o các công ty cung c?p nh?ng tr?ng thái ?n d?nh có ý nghia cho DJIA. M?i công ty có kh? nang nh?n th?c d?u tu t?p th?. Nhu m?t ch? s? lâu d?i nh?t và ch? s? du?c tác d?ng thu?ng xuyên nh?t, khi m?i ngu?i h?i th? tru?ng du?c ho?t d?ng nhu th? nào, h? thu?ng s? h?i v? DJIA.

H?n ch?

B?i vì nó b? h?n ch? d?i v?i nh?ng công ty thu?c M? và 30 công ty lúc dó DJIA r?t không da d?ng hoá. Vì theo d?nh nghia, nó t?p trung trên di?n r?ng d?i v?i nh?ng công ty công nghi?p,. B?i vì nó là ch? s? nghiêng v? giá, nó không theo sát ho?t d?ng c?a công ty ? m?t m?c nào dó mà ph?n ánh nh?ng k?t qu? m?t nhà d?u tu có lý trí. Ð? d? kh? nang th?c hi?n ch? s? Dow, m?t nhà d?u tu s? ph?i mua m?t s? c? phi?u tuong duong nhau c?a m?i công ty, nhu m?t chi?n lu?c s? bu?c nhà d?u tu d? d?u tu nhi?u ti?n trong các công ty v?i giá c? phi?u cao hon, không ph?i là m?t cách th?c s? d? d?u tu.

Ð?u tu trong DJIA

DJIA có vài s?n ph?m tài chính liên quan d?n nó, bao g?m ch? s? các qu? và ch? s? các qu? ngo?i thuong nhu Dow Diamonds (Amex: DIA). Nh?ng công ty c?a DJIA không th? bi?n m?t – chúng là m?t vài trong s? nh?ng công ty l?n nh?t c?a M?. M?t nhà d?u tu dang tìm ki?m s? ít m?o hi?m, b?o t?n v?n, và nhi?u thu nh?p t? các c? ph?n s? là ngu?i mua lý tu?ng c?a nh?ng s?n ph?m du?c liên k?t v?i Dow

Giao d?ch ch?ng khoán

Ho?t d?ng mua bán ch?ng khoán trên th? tru?ng ch?ng khoán có th? di?n ra trên th? tru?ng t?p trung (Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán, S? Giao d?ch ch?ng khoán) và th? tru?ng phi t?p trung.

I. MUA CH?NG KHOÁN C?A T? CH?C PHÁT HÀNH

Ð?i v?i lo?i ch?ng khoán này, b?n có th? th?c hi?n theo 2 hình th?c:

- Mua tr?c ti?p t?i t? ch?c phát hành (công ty): nhà d?u tu ph?i dang ký mua và n?p ti?n tr?c ti?p t?i t? ch?c phát hành ch?ng khoán. Hình th?c này r?t b?t c?p, nh?t là v? m?t d?a lý.

- Mua thông qua trung gian: t?c là mua thông qua các nhà d?i lý ho?c b?o lãnh phát hành, thông thu?ng là các công ty ch?ng khoán và các Ngân hàng thuong m?i.

N?u b?n mua ch?ng khoán c?a t? ch?c phát hành chua niêm y?t trên Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán thì vi?c chuy?n nhu?ng ho?c bán l?i ch?ng khoán dó cho ngu?i khác hi?n nay g?p nhi?u khó khan vì không d? tìm du?c ngu?i mua và b?n cung ph?i tr?c ti?p d?n t? ch?c phát hành (ho?c u? quy?n) d? th?c hi?n chuy?n nhu?ng cho ngu?i mua.

II. MUA BÁN CH?NG KHOÁN NIÊM Y?T TRÊN TRUNG TÂM GIAO D?CH CH?NG KHOÁN

Ch?ng khoán niêm y?t là ch?ng khoán có d? di?u ki?n và tiêu chu?n du?c dang ký d? mua bán t?i Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán. Khi mua bán ch?ng khoán niêm y?t, ph?i tuân th? theo m?t s? nguyên t?c sau:

- M?i giao d?ch mua bán ch?ng khoán d?u ph?i qua h? th?ng t?i S? Giao d?ch, Trung tâm Giao d?ch ch?ng khoán theo phuong th?c kh?p l?nh ho?c phuong th?c tho? thu?n;

- Giao d?ch ch?ng khoán th?c hi?n theo phuong th?c kh?p l?nh trên nguyên t?c uu tiên v? giá và uu tiên v? th?i gian;

- Giao d?ch ch?ng khoán niêm y?t lô l? du?c th?c hi?n tr?c ti?p gi?a ngu?i d?u tu v?i công ty ch?ng khoán thành viên là thành viên c?a Trung tâm Giao d?ch ch?ng khoán trên nguyên t?c tho? thu?n v? giá.

Quy trình giao d?ch ch?ng khoán niêm y?t t?i Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán:

Toàn b? quy trình này du?c ti?n hành theo 5 bu?c:

- Bu?c 1: Nhà d?u tu d?n m? tài kho?n và d?t l?nh mua hay bán ch?ng khoán t?i m?t công ty ch?ng khoán.

- Bu?c 2: Công ty ch?ng khoán chuy?n l?nh dó cho d?i di?n c?a công ty t?i Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán d? nh?p vào h? th?ng giao d?ch c?a Trung tâm.

- Bu?c 3: Trung tâm giao d?ch ch?ng khoán th?c hi?n ghép l?nh và thông báo k?t qu? giao d?ch cho công ty ch?ng khoán.

- Bu?c 4: Công ty ch?ng khoán thông báo k?t qu? giao d?ch cho nhà d?u tu.

- Bu?c 5: Nhà d?u tu nh?n du?c ch?ng khoán (n?u là ngu?i mua) ho?c ti?n (n?u là ngu?i bán) trên tài kho?n c?a mình t?i công ty ch?ng khoán sau 3 ngày làm vi?c k? t? ngày mua bán n?u quy d?nh v? th?i gian th?c hi?n thanh toán bù tr? ch?ng khoán là T +3

Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong nh?ng ngày d?c bi?t

Trong quá trình theo dõi và tham gia th? tru?ng, th?nh tho?ng ngu?i d?u tu nh?n th?y Trung tâm Giao d?ch Ch?ng khoán Thành ph? H? Chí Minh (TTGDCK Tp. HCM) không l?y giá dóng c?a c?a m?t c? phi?u nào dó trong phiên giao d?ch tru?c dó làm giá tham chi?u cho c? phi?u này trong ngày giao d?ch ti?p theo nhu thu?ng l?. Ðó là ? tru?ng h?p ? nh?ng phiên giao d?ch ngu?i d?u tu giao d?ch không du?c nh?n c? t?c b?ng ti?n, không du?c nh?n thu?ng b?ng ti?n, ngày giao d?ch không du?c hu?ng quy?n mua c? phi?u m?i trong d?t phát hành thêm c? phi?u d? tang v?n hay trong ngày giao d?ch không du?c hu?ng ph?n phát thu?ng b?ng c? phi?u, ngày không du?c hu?ng c? t?c b?ng c? phi?u ho?c t? h?p nào dó c?a các y?u t? trên.

Ði?m qua m?t s? thông tin liên quan, chúng ta th?y vi?c phát hành thêm c? phi?u d? huy d?ng thêm v?n phát tri?n s?n xu?t c?a Công ty c? ph?n (CtyCP) gi?y H?i phòng (Haphaco). Công ty này dã phát hành tang v?n lên g?p dôi, t? hon 10 t? lên hon 20 t? d? xây d?ng m?t dây chuy?n s?n xu?t gi?y Craft. Và c? m?i c? phi?u s? h?u nh?n du?c m?t quy?n mua m?t c? phi?u trong d?t phát hành m?i. T?i dây dã xu?t hi?n nhu c?u v? d?nh giá ch?ng khoán phái sinh là quy?n mua c? phi?u và làm co s? d? d?nh giá bán c? phi?u cho ngu?i có quy?n. Trong th?i gian dó, giá c? phi?u Haphaco dang ? m?c cao trên 60-70 ngàn d?ng/c? phi?u và th? tru?ng dang có xu hu?ng suy gi?m. Công ty Haphaco dã xác d?nh giá bán cho ngu?i có quy?n là 50, sau dó là 40 và cu?i cùng là 32 ngàn d?ng/c? phi?u trong d?t phát hành m?i khi giá c? phi?u này trên th? tru?ng gi?m xu?ng trên du?i 50 ngàn d?ng. Và trên th?c t? dã xu?t hi?n ngày giao d?ch không hu?ng quy?n mua c? phi?u này và TTGDCK Tp. HCM dã di?u ch?nh giá tham chi?u.

Ngoài ra, d?i v?i nh?ng công ty niêm y?t (CtyNY) khác, dã có m?t s? công ty phát hành thêm c? phi?u d? thu?ng hay c? phi?u dùng d? tr? c? t?c nhu CtyCP Xu?t nh?p kh?u Bình Th?nh, CtyCP Giao nh?n kho v?n ngo?i thuong, CtyCP nu?c gi?i khát Sài gòn, CtyCP cáp và v?t li?u vi?n thông…Vì v?y, vi?c d?nh giá tham chi?u c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không có thu?ng, không hu?ng c? t?c b?ng c? phi?u cung dã du?c TTGDCK Tp. HCM tính toán và thông báo...

Ví d?, nhu Công ty Haphaco dã phát c? t?c nam 2004 d?t 1 là 12% tuong duong v?i 1200d/1 c? ph?n và công b? phát c? t?c d?t 2 nam 2004 b?ng c? phi?u v?i t? l? 100 c? phi?u cu du?c nh?n 12 c? phi?u m?i ( t?t nhiên là sau khi du?c phép c?a ?y ban Ch?ng khoán Nhà nu?c (UBCKNN)). CtyCP Xu?t nh?p kh?u Khánh H?i (KHA) cung dã du?c phép c?a UBCKNN phát hành thêm c? phi?u d? tang v?n du?i hình th?c thu?ng c? phi?u, tang v?n di?u l? t? 20,9 t? lên g?p ru?i, t?c là phát hành thêm thêm 1.045.000 c? phi?u v?i tr? giá 10,450 t? d?ng. Ngày cu?i cùng d? c? dông dang ký quy?n mua c? phi?u này là ngày 15/10/2004. Ngày 18/10/2004 TTGDCK Tp. HCM dã có công van s? 734/TTGDCK-LK g?i các thành viên hu?ng d?n vi?c chuy?n nhu?ng quy?n mua c? phi?u m?i c?a c? dông CtyCP Xu?t nh?p kh?u Khánh H?i. Theo dó, vi?c chuy?n nhu?ng quy?n mua c? phi?u m?i c?a công ty này ch? x?y ra duy nh?t 1 l?n d?i v?i m?i cá nhân, t? ch?c có quy?n mua c? phi?u t? ngày 28/10 d?n ngày 17/11/2004. Vi?c chuy?n nhu?ng quy?n có th? du?c th?c hi?n m?t ph?n hay toàn b? s? quy?n và chuy?n nhu?ng cung có th? cho m?t hay nhi?u khách hàng. Tuy nhiên, ngu?i di mua s? không du?c bán quy?n k? c? quy?n c?a riêng mình và quy?n v?a m?i mua. Chúng ta l?i th?y ? dây do TTCK phái sinh chua du?c t? ch?c nên vi?c mua, bán quy?n b? bi?n pháp hành chính thu h?p. CtyCP Co di?n l?nh (Ree) cung dã du?c UBCKNN cho phép phát hành t?i da 1.462.500 c? phi?u d? tr? c? t?c nam 2004. Tuy nhiên, kh?i lu?ng phát hành cung ph? thu?c vào lu?ng v?n công ty này dành d? tr? c? t?c. Công ty cung dã du?c phép trên nguyên t?c v? phát hành thêm 1.125.000 c? phi?u d? thu?ng t? nay cho d?n nam 2008. C? phi?u uu dãi chuy?n d?i c?a công ty (chuy?n d?i thành c? phi?u thu?ng) cung s? d?n h?n chuy?n d?i vào nam 2009. Nhu c?u d?nh giá tham chi?u c?a c? phi?u này trong ngày không hu?ng quy?n cung dã xu?t hi?n.

Công ty Gemadept dã tr? c? t?c d?t 1 nam 2004 là 12% và công b? s? tr? c? t?c l?n hai c?a nam này b?ng c? phi?u (h? cung dã du?c phép c?a UBCKNN) v?i t? l? 20:1. Có nghia là, c? dông c? có 20 c? phi?u cu (k? c? c? phi?u tr? ch?m) s? du?c phát thêm 1 c? phi?u t? ngu?n v?n chia c? t?c nam 2004. Công ty Haphaco dã du?c phép c?a UBCKNN chia c? t?c d?t hai b?ng c? phi?u (1200d/c? phi?u), v?i giá du?c tính theo m?nh giá là10.000d/c? phi?u, t?c là c? dông có 100 c? phi?u s? du?c nh?n thêm 12 c? phi?u, d?ng th?i thu?ng c? phi?u cho c? dông d? tang v?n v?i t? l? 2:1, t?c là có hai c? phi?u cu du?c nh?n thêm 1 c? phi?u m?i. Ngày giao d?ch không hu?ng quy?n là ngày 6/12/2004.

Ð? lý gi?i v? giá tham chi?u c?a c? phi?u trong nh?ng ngày d?c bi?t trên, chúng tôi xin gi?i thi?u m?t s? k?t qu? c?a công trình nghiên c?u liên quan d?n v?n d? này[1][1].

1) Giá tham chi?u (Ptc) c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng c? t?c du?c tính theo công th?c:

Ptc = Giá dóng c?a phiên giao d?ch tru?c dó – giá tr? c? t?c

Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng c? t?c dúng b?ng giá dóng c?a c?a c? phi?u này trong phiên tru?c dó tr? di giá tr? c? t?c.

2) Giá tham chi?u c?a c? phi?u (Ptc) trong ngày giao d?ch không hu?ng ph?n chia lãi b?ng ti?n

Ptc = Giá dóng c?a phiên giao d?ch tru?c dó – giá tr? ti?n thu?ng

Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng ph?n thu?ng b?ng ti?n dúng b?ng giá dóng c?a c?a c? phi?u này trong phiên tru?c dó tr? di giá tr? ti?n thu?ng.

3) Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong tru?ng h?p phát hành thêm c? phi?u d? tang v?n

Trong tru?ng h?p này giá tham chi?u c?a c? phi?u ngày không hu?ng quy?n mua c? phi?u m?i (Ptc) du?c tính theo công th?c:

PR t-1 + (I x PR )

Ptc = ------------------------

1+ I

Trong dó : Ptc : là giá tham chi?u c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng quy?n mua c? phi?u trong d?t phát hành m?i d? tang v?n, dây là giá c?n xác d?nh

PRt-1 : là giá ch?ng khoán phiên tru?c phiên giao d?ch không hu?ng quy?n.

I : là t? l? v?n tang

PR : là giá c? phi?u s? bán cho ngu?i n?m gi? quy?n mua c? phi?u trong d?t phát hành m?i.

Ví d?: Gi? s? ta mu?n tính giá tham chi?u c?a c? phi?u Haphaco vào ngày không hu?ng quy?n mua c? phi?u m?i trong d?t phát hành thêm c? phi?u l?n d?u d? huy d?ng v?n d?u tu xây d?ng Nhà máy gi?y Craft. Thông tin chúng ta có du?c nhu sau: T?ng v?n huy d?ng m?i là 20 t? d?ng (t?ng v?n Haphaco tru?c lúc phát hành quy?n mua c? phi?u là 10 t? d?ng). T?c là m?i c? phi?u cu du?c mua thêm 2 c? phi?u m?i. Giá tham chi?u c?a c? phi?u này vào phiên tru?c phiên giao d?ch không hu?ng quy?n là 50.000d?ng/c? phi?u (PRt-1). T? l? v?n tang là g?p 2 l?n v?n hi?n có ( I=2). Giá c? phi?u s? bán cho c? dông ghi trong quy?n là 32.000d?ng/c? phi?u (PR).

5 0000 + 2 x 32000

Ptc = ----------------------------- = 38 000 d?ng

1+ 2

Nhu v?y, giá tham chi?u c? phi?u trong phiên giao d?ch không hu?ng quy?n là 38.000 d?ng. Trong khi dó giá bán theo quy?n c?a c? phi?u (hay giá ?n d?nh) là 32. 000 d?ng.

Trong tru?ng h?p này giá c?a quy?n mua d?i v?i m?i c? phi?u là :

38.000 d?ng - 32.000 d?ng = 6.000 d?ng.

Trong th?c t?, khi có m?t c? phi?u ta có hai quy?n mua c? phi?u m?i và t?ng giá tr? quy?n cho vi?c s? h?u m?t c? phi?u cu là 12.000 d?ng

Ðây là thông tin h?t s?c quan tr?ng trong quá trình giao d?ch quy?n mua c? phi?u này.

Bài toán này du?c g?p khá thu?ng xuyên trong quá trình v?n hành c?a TTCK. B?i vì, vi?c phát hành thêm c? phi?u d? huy d?ng v?n d?u tu phát tri?n s?n xu?t là m?c dích quan tr?ng nh?t c?a TTCK và các doanh nghi?p s? tranh th? t?i da ngu?n v?n huy d?ng b?ng phuong pháp này.

4) Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng ph?n chia lãi, hay phát thu?ng b?ng c? phi?u

Th?c ti?n TTCK Vi?t nam hi?n nay dã cho th?y, r?t nhi?u doanh nghi?p niêm y?t mu?n th?c hi?n vi?c chia c? t?c, chia lãi b?ng c? phi?u. Th?c ch?t dây là d?t phát hành m?i và bán cho c? dông hi?n h?u. Quy?n “mua” c? phi?u ti?m ?n trong ho?t d?ng này và coi nhu ngu?i có quy?n dùng luôn ti?n thu?ng hay c? t?c d? mua c? phi?u m?i. Th?c ch?t, ho?t d?ng chia lãi, chia c? t?c và ho?t d?ng phát hành thêm c? phi?u cùng x?y ra cùng m?t lúc.

Ví d?: CtyCP Xu?t nh?p kh?u Khánh H?i (KHA) dã du?c phép c?a UBCKNN phát hành thêm c? phi?u d? tang v?n du?i hình th?c thu?ng c? phi?u, tang v?n di?u l? t? 20,9 t? d?ng lên g?p ru?i, t?c là phát hành thêm 1.045.000 c? phi?u v?i tr? giá 10,450 t? d?ng. Ngày cu?i cùng d? c? dông dang ký quy?n mua c? phi?u là ngày 15/10/2004 (Th? 6). Ngày giao d?ch không hu?ng quy?n là ngày Th? 4 ngày 13/10. Câu h?i ? dây là, giá tham chi?u c?a c? phi?u này t?i ngày 13/10 này là bao nhiêu? Giá tr? c?a quy?n b?ng bao nhiêu? Bi?t r?ng giá c? phi?u ngày 12/10 c?a KHA là 25.500d?ng.

Trong tru?ng h?p này, cùng m?t lúc có 2 s? ki?n x?y ra: KHA phát thu?ng và phát hành thêm c? phi?u d? tang v?n. M?c thu?ng là 5.000d?ng /c? phi?u; Phát hành d? tang thêm 50% v?n và giá tính cho ngu?i có quy?n (c? dông hi?n h?u) v?i giá 10.000d?ng /c? phi?u. Chúng ta dùng công th?c sau:

PR t-1 + (I x PR )-TTH

Ptc = ------------------------------

1+ I

Trong dó : Ptc : là giá tham chi?u c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng quy?n nh?n thu?ng b?ng c? phi?u

PRt-1 : là giá ch?ng khoán phiên tru?c phiên không hu?ng quy?n nh?n thu?ng b?ng c? phi?u. (25.500d)

I : là t? l? v?n tang: 50%=0,5

PR : là giá c? phi?u s? tính toán cho ngu?i có quy?n nh?n thu?ng b?ng ti?n (10.000d)

TTH : Giá tr? ti?n thu?ng b?ng c? phi?u (5.000 d?ng)

Thay s? vào ta có:

25.500 + (0.5x 10.000 ) –5.000

P tc (ngày 13/10) = ------------------------------------- = 17.000 d?ng

1+ 0.5

T?c là, n?u ngày 13/10 giá c? phi?u KHA hình thành là 17.000 d?ng/c? phi?u thì du?c coi là không có bi?n d?ng giá, không có tác d?ng d?n Vn-Index. Vi?c gi?m giá t? 25.500 d?ng /c? phi?u xu?ng 17.000 d?ng/c? phi?u ch? là s? bi?n d?ng v? giá tr?, ch? không ph?i là bi?n d?ng v? giá.

Giá c?a quy?n ? dây là 17.000d?ng - 10.000d?ng = 7.000d?ng

5) Giá tham chi?u c?a c? phi?u trong ngày giao d?ch không hu?ng ph?n chia lãi và d?ng th?i chia c? t?c b?ng c? phi?u

Ví d? : Công ty Haphaco dã du?c phép c?a UBCKNN chia c? t?c d?t hai b?ng c? phi?u (1.200d/c? phi?u), v?i giá du?c tính theo m?nh giá là10.000d?ng/c? phi?u, t?c là c? dông có 100 c? phi?u s? du?c nh?n thêm 12 c? phi?u, d?ng th?i thu?ng c? phi?u cho c? dông d? tang v?n v?i t? l? 2 :1, t?c là có hai c? phi?u cu du?c nh?n thêm 1 c? phi?u m?i. Ngày giao d?ch không hu?ng quy?n là ngày 6/12/04. Chúng ta hãy tính giá tham chi?u c?a c? phi?u này vào ngày 6/12/04 theo công th?c :

Công th?c c?a chúng ta :

PR t-1 + (I x PR )-TTH- Div

Ptc (ngày 6/12) = -------------------------------------

1+ I

Trong dó : Ptc (ngày 6/12) : là giá tham chi?u c? phi?u trong ngày giao dich không hu?ng quy?n nh?n thu?ng và nh?n c? t?c b?ng c? phi?u

PRt-1 : là giá ch?ng khoán tru?c khi phát hành ch?ng quy?n.

(Giá vào ngày 3/12/2004 là 39.300 d?ng)

I : là t? l? v?n tang: 50%+12%= 62%= 0,62

PR : là giá c? phi?u s? bán cho ngu?i có quy?n hu?ng c? t?c và ti?n thu?ng b?ng c? phi?u (=10.000 d?ng)

TTH: giá tr? ti?n thu?ng (=5.000 d?ng)

Div: là giá tr? c? t?c (= 1.200 d?ng)

39.300 + (0.62x 10.000 ) –5.000-1.200

P tc ngày 6/12 = -------------------- -------- -------------- = 24.259 d?ng

1+ 0.62

Trong tru?ng h?p này giá tr? quy?n nh?n c? t?c và ti?n thu?ng b?ng c? phi?u là:

24.259- 1.0000 = 14.259 d?ng.

Tuy nhiên, trong th?c t? TTGDCK Tp. HCM dã quy d?nh giá tham chi?u c?a Haphaco ? phiên giao d?ch d?u tiên không hu?ng quy?n (ngày 6/12/04) là 25.000d (cao hon giá tr? th?c hon 700 d?ng). L? ra ph?i thông báo giá tham chi?u c?a Haphaco vào ngày 6/12/04 - Phiên giao d?ch 931 là 24.300 d?ng thay vì 25.000 d?ng.

Ðây là thông tin quan tr?ng d?i v?i ngu?i d?u tu d? h? có co s? d? giao d?ch c? phi?u trong nh?ng phiên tru?c ngày 6/12 và ngay ngày 6/12

Vi?c gi?m giá c?a Haphaco t? 39.300 d?ng vào phiên giao d?ch 930 xu?ng 24.300 d?ng vào phiên th? 931 không coi là gi?m giá và không tính vào Vn-Index, vì dây là kho?n gi?m giá tr? c?a c? phi?u ch? không ph?i gi?m giá.

6) T?ng quát hóa

N?u t?t c? các y?u t? k? trên cùng x?y ra m?t lúc thì ta tính giá tham chi?u ra sao. Ví d? cùng m?t lúc có các s? ki?n nhu sau x?y ra :

- Công ty có phát hành thêm ch?ng quy?n d? tang v?n

- Công ty có m?t ph?n ti?n thu?ng b?ng ti?n m?t.

- Công ty có chia m?t ph?n c? t?c b?ng ti?n m?t

- Công ty có m?t ph?n ti?n thu?ng b?ng c? phi?u.

- Công ty có chia m?t ph?n c? t?c b?ng c? phi?u.

Ð?ng th?i giá c? phi?u tính cho ch?ng quy?n, quy?n nh?n thu?ng b?ng c? phi?u, quy?n nh?n c? t?c b?ng c? phi?u khác nhau. Câu h?i d?t ra là vào ngày giao d?ch không hu?ng các quy?n trên giá tham chi?u c?a c? phi?u tính ra sao? Th?c t? dây là bài toán t?ng h?p c?a t?t c? các bài toán trên. Chúng ta hãy dùng công th?c t?ng quát sau:

PR t-1 + (I1 x Pr1 ) + (I2 x Pr2 ) + (I3 x Pr3 ) –TTHcp- Divcp- TTHt -Divt

Ptc = ----------------------------------------------------------------------------------------------

1+ I1 + I2 + I3

Trong dó :

Ptc : Giá tham chi?u trong ngày không hu?ng các quy?n trên

I1 : T? l? v?n tang theo phát hành quy?n mua c? phi?u

I2 : T? l? v?n tang do phát thu?ng b?ng c? phi?u

I3 : T? l? v?n tang do phát c? t?c b?ng c? phi?u

TTHcp : Giá tr? ti?n thu?ng b?ng c? phi?u

Divcp : Giá tr? c? t?c b?ng c? phi?u

TTHt : Giá tr? ti?n thu?ng b?ng ti?n

Divt : Giá tr? c? t?c b?ng ti?n

Pr1 : Giá c? phi?u bán cho ngu?i có quy?n mua c? phi?u

Pr2 : Giá c? phi?u tính cho ngu?i du?c thu?ng b?ng c? phi?u

Pr2 : Giá c? phi?u tính cho ngu?i du?c nh?n c? t?c b?ng c? phi?u

Trong th?c t?, chúng ta có th? dùng công th?c t?ng quát này d? tính toán cho t?t c? các tru?ng h?p. Ð?i v?i nh?ng nhân t? không x?y ra ta dánh s? 0. Ðây là k?t qu? nghiên c?u có kh? nang ?ng d?ng th?c ti?n khá cao, mong các nhà d?u tu tham gia góp ý, bàn lu?n thêm.

Vi?c di?u ch?nh giá tham chi?u theo nh?ng y?u t? k? trên là nh?ng bi?n d?ng v? giá tr? c? phi?u (ph?i du?c lo?i b? trong quá trình tính toán Vn-Index), không ?nh hu?ng d?n ch? s? giá Vn-Index. Trong m?t s? tru?ng h?p, m?t s? ngu?i không hi?u v? phuong pháp tính Vn-Index nên dã gi?i thích vi?c gi?m Vn-Index là do ngày phát c? t?c, ngày phát hành thêm c? phi?u, ngày phát thu?ng b?ng ti?n, b?ng c? phi?u... Ðây ch? là sai l?m trong cách nh?n bi?t và liên quan d?n m?t s? ki?n th?c co b?n v? ch?ng khoán và TTCK./.

------------------------------------------------------

[1][1] “ Ð?nh giá các công c? phái sinh và m?t s? g?i ý áp d?ng vào th? tru?ng ch?ng khoán Vi?t nam “ do TS. Tôn Tích Quý – UBCKNN làm Ch? nhi?m d? tài.

Mô hình tri?n khai

Là nam hay n?, chúng ta d?u c?n com an, áo m?c, và nhi?u th? khác g?i là hàng hoá. Hàng hoá ph?i du?c ch? t?o ra. Ngu?i làm ra chúng du?c g?i là nhà s?n xu?t hay doanh nhân hay doanh nghi?p. Doanh nhân cung ?ng s?n ph?m và chúng ta là ngu?i tiêu th?.

Ð? mua hàng, ta ph?i di làm d? có ti?n, g?i là l?i t?c hay thu nh?p. Mua s?m d? cho hôm nay, ta còn ph?i dành ít thu nh?p d? phòng cho ngày mai, nh? dau y?u, b?nh t?t, dó là ti?t ki?m. Ti?n ti?t ki?m chúng ta có th? cho ngu?i khác s? d?ng b?ng cách cho vay, ho?c hùn v?n. N?u ta dua ti?n cho doanh nhân dùng t?c là chúng ta d?u tu, vì v?i s? ti?n c?a ta, doanh nhân s? làm cho s? tài s?n hi?n có du?c tang thêm. Doanh nhân và ta c?n có nhau. Doanh nhân s?n xu?t, ta mua hàng c?a h? r?i d?u tu vào h? vì h? s? s?n xu?t nhi?u hon cho ta và con cháu ta. Vì v?y, là ngu?i tiêu th? nhung cung có khi chúng ta là ngu?i d?u tu. Nh?ng ngu?i nhu ta r?t dông t?o nên m?t thành ph?n trong n?n kinh t? g?i là công chúng.

Doanh nhân lúc nào cung c?n ti?n

Doanh nhân luôn luôn c?n ti?n c?a ngu?i d?u tu. B?i vì doanh nhân ph?i b? ti?n c?a chính mình ra, g?i là v?n, trong hai giai do?n. Lúc d?u, mua s?m nhà c?a, máy móc, xe c? d? có công c? s?n xu?t. Nh?ng th? này dùng vài nam m?i h?ng, nên ti?n b? ra mua chúng g?i là v?n c? d?nh. V? sau, doanh nhân ti?p t?c b? ti?n ra mua nguyên v?t li?u, thuê th?y th?, tr? di?n nu?c d? làm ra s?n ph?m; ti?n này g?i là v?n luu d?ng. T? lúc b? ti?n mua, r?i làm ra s?n ph?m, dem di bán d?n khi thu ti?n v? bao gi? cung ph?i m?t di m?t th?i gian. Thí d?, làm cái bánh chung thì m?t hai ba ngày; nhung s?n xu?t m?t cái máy cày ph?i m?t vài tháng m?i bán du?c. Th?i gian dó g?i là vòng quay v?n. Doanh nhân có th? có d? v?n luu d?ng cho vòng quay d?u nhung d?n vòng th? hai, th? ba, h? ph?i di vay v?n luu d?ng d? duy trì s?n xu?t. Vòng quay càng dài thì càng ph?i vay nhi?u. V?y, lý do th? nh?t khi?n doanh nhân luôn ph?i vay n? là vì có vòng quay v?n mà h? l?i không th? ngung s?n xu?t du?c. V?n di theo vòng tròn, h?t vòng này m?i sang vòng khác; trong khi s?n xu?t l?i di theo du?ng th?ng.

Ti?n thu v? g?i là doanh thu s? giúp doanh nhân trang tr?i 4 th?:

L?y l?i v?n luu d?ng

Tr? thu?

Dành m?t kho?n c?n tr? theo t? l? c?a v?n c? d?nh d? sau này còn mua s?m chúng l?i du?c, g?i là kh?u hao tài s?n c? d?nh

Thu?ng cho mình vì công s?c dã b? ra.

Kho?n ti?n 3 và 4 g?i là l?i t?c thu?n, hay sau thu? hay l?i t?c doanh nghi?p. Doanh nhân tr? n? xong thì có th? vay v?n luu d?ng ti?p; g?i là v?n vay hay tín d?ng ng?n h?n, nghia là ph?i tr? trong vòng m?t nam là t?i da.

Bây gi?, vì hàng bán ch?y, doanh nhân th?y c?n tang m?c s?n xu?t, mu?n có thêm hàng ph?i có thêm máy móc m?i, g?i là d?u tu m? r?ng. L?i t?c thu?n không d? d? d?u tu m? r?ng. Doanh nhân b?t bu?c ph?i di vay. Ðây là lý do th? hai vì sao h? ph?i di vay. Ti?n vay cho d?u tu m? r?ng ch? có th? tr? t? t? b?ng l?i t?c thu?n, vì n?u có bao nhiêu l?i t?c thu?n mà dem tr? n? h?t thì không còn ti?n cho v?n luu d?ng hay d? thay th? máy móc cu. Vì th?, v?n vay cho d?u tu m? r?ng ph?i là v?n trung h?n, tr? trong vòng t? 3-5 nam, hay v?n dài h?n, t? 5 nam tr? lên. Doanh nhân càng c?n v?n nhi?u thì ph?i di vay hay g?i v?n nhi?u. Tu? s? v?n ?n d?nh, h? có th? là m?t Công ty c? ph?n, là hình th?c gom v?n cao nh?t hi?n nay

Co s? trao d?i gi?a doanh nghi?p và công chúng: d?n bù r?i ro kinh doanh

Doanh nhân c?n v?n ng?n, v?n dài, nhung hàng làm ra có th? không bán du?c, b? h?ng, b? m?t.... Hàng m?t thì không có doanh thu. Cho nên công vi?c làm an c?a doanh nhân luôn luôn có r?i ro, g?i là r?i ro kinh doanh. R?i ro này n?m ? 2 ch? là th?i gian d? thu ti?n v? và kh? nang ti?n b? m?t.

Công chúng d?u tu vào doanh nhân thì cung ph?i ch?u r?i ro kinh doanh. Mu?n lôi kéo h?, doanh nhân ph?i h?a h?n. L?i h?a là n?u ai giao ti?n d? cho vay hay hùn v?n, thì s? du?c d?n bù cho r?i ro kia và vi?c ph?i nh?n an, nh?n tiêu bây gi?. M?c d?n bù s? b?ng m?t kho?n chênh l?ch gi?a s? ti?n cho bây gi? và tr? sau này tính theo ph?n tram trên s? ti?n du?c giao lúc d?u, g?i là lãi su?t. Lãi su?t là cái giá mà doanh nhân ph?i tr? d? mua ti?n c?a ngu?i d?u tu. Các nhà kinh t? coi s? giao d?ch gi?a hai ngu?i g?i là m?t s? trao d?i (trade)

T? co s? ?y, m?t nguyên t?c du?c d?t ra cho s? trao d?i d?a trên l? công b?ng là n?u r?i ro m?t ti?n cao thì lãi su?t s? cao; vi?c nh?n an, nh?n tiêu du?c tính chung vào lãi su?t ?y nhung b? tu? thu?c vào vi?c doanh nhân có d? tìm du?c m?t ngu?i d?u tu khác hay không. Lãi su?t tiêu bi?u cho r?i ro kinh doanh và là cái giá d? mua bán ti?n.

S? hoá gi?i cái trái ngu?c v? l?i ích gi?a doanh nhân và nhà d?u tu

Do nguyên t?c v? lãi su?t, s? trao d?i gi?a doanh nhân và nhà d?u tu luôn là m?t s? gi?ng co gi?a hai l?i ích khác nhau. Ngu?i d?u tu mu?n lãi su?t cao, thu ti?n s?m. Doanh nhân l?i mu?n lãi su?t th?p, mà lâu m?i tr? ti?n; nh?t là nh?ng ngu?i th?c hi?n nh?ng d? án l?n. Ðó là dòi h?i c?c doan gi?a các bên. Gi?i quy?t mâu thu?n này là công trình c?a loài ngu?i kéo dài qua nhi?u th? k? và b?ng hai cách chính.

Cách d?u là d? hai bên trao d?i v?i nhau qua trung gian là th? tru?ng ti?n t?; ch? y?u do các ngân hàng thuong m?i và t? ch?c tín d?ng th?c hi?n. Cách sau là qua th? tru?ng tài chính, t?c th? tru?ng khoán (TTCK). Kho?ng cách xu?t hi?n c?a hai phuong cách này khá dài. Thí d? ? M?, ngân hàng d?u tiên xu?t hi?n nam 1781 (Bank of North America) còn th? tru?ng ch?ng khoán New York ra d?i nam 1863. S? di nhu v?y là vì các y?u t? d? hình thành ph?i di d?ng b? v?i nhau và di t? th?p lên cao. Ch?ng h?n, mu?n có th? tru?ng ch?ng khoán, doanh nghi?p ph?i làm an l?i lãi, mu?n d?u tu m? r?ng hay d?u tu vào nh?ng d? án l?n (làm du?ng sá); lúc ?y h? m?i c?n thêm v?n nhi?u. V? phía ngu?i d?u tu, h? cung ph?i có thu nh?p cao, có nhi?u ti?n d? dành. R?i tình hình kinh t? chung ph?i phát tri?n, lu?t pháp ph?i m? mang. Khi dã có các y?u t? chu?n b? này thì h? th?ng tài chính làm trung gian ph?i có phuong ti?n và k? thu?t tuong ?ng giúp công chúng và doanh nhân trao d?i v?i nhau du?c.

TTCK là m?t bu?c phát tri?n cao hon c?a th? tru?ng ti?n t?. Nó v?n d?ng các công ngh? c?a riêng nó, an kh?p v?i các k? thu?t c?a th? tru?ng ti?n t? và c?a các doanh nghi?p d? thu hút ti?n ti?t ki?m c?a công chúng r?i dua cho doanh nghi?p. Và khi làm nhu th?, nó d?ng th?i hóa gi?i du?c dòi h?i c?c doan c?a 2 doanh nghi?p nhi?u hon t?t c? nh?ng phuong th?c có tru?c dó.

Cho d?n nay, chúng ta chua d? c?p d?n chính quy?n, và vai trò c?a chính quy?n trong s? khuy?n khích và b?o v? các ho?t d?ng ti?t ki?m và d?u tu. Vai trò c?a chính quy?n r?t quan tr?ng. Chính quy?n di?u hoà kh?i lu?ng ti?n t? trong th? tru?ng ti?n t?, tang gi?m lãi su?t d? s? ti?n kia không bao gi? quá th?a hay thi?u so v?i s? hàng doanh nhân làm ra. Trong TTCK, chính quy?n thi?t l?p và duy trì ho?t d?ng c?a nó, b?o d?m cho ho?t d?ng c?a nó di?n ra trong s? trong sáng, thanh liêm và d?o d?c.

V? lên m?t b?c tranh toàn c?nh cho TTCK, ta có 4 vòng tròn d?ng tâm. Tâm di?m là chính quy?n, Vòng m?t nh? nh?t ? trong cùng, là doanh nghi?p. Vòng 2 là th? tru?ng ti?n t?. Vòng 3 là th? tru?ng ch?ng khoán. Và vòng 4 là công chúng. Hai vòng làm tr? c?t cho n?n kinh t? c?a m?t nu?c là vòng 1 và vòng 4. Tho?t d?u, nh?ng ngu?i ? hai vòng này trao d?i v?i nhau qua vòng 2. Phát tri?n hon lên, h? trao d?i thêm v?i nhau qua vòng 3.

Nguyên t?c ho?t d?ng c?a Th? tru?ng c? phi?u Nasdaq ( NASDAQ )

Khi du?c m? ra vào nam 1971, Th? tru?ng c? phi?u Nasdaq là th? tru?ng c? phi?u di?n t? d?u tiên trên th? gi?i. Ngày nay, hàng ch?c th? tru?ng trên kh?p th? gi?i d?u ho?t d?ng thông qua các màn hình, bao g?m các th? tru?ng ? London, Paris, Tokyo và H?ng Kông.

Các giao d?ch trên th? tru?ng Nasdaq du?c th?c hi?n thông qua m?t th? tru?ng m?, qua m?t h? th?ng các nhà kinh doanh da ch?c nang và qua r?t nhi?u nhà t?o l?p th? tru?ng (market maker) c?nh tranh v?i nhau nh?m giành du?c các giao d?ch c?a t?ng lo?i c? phi?u. Ðó là m?t di?m tuong ph?n v?i h? th?ng du?c áp d?ng trong các th? tru?ng truy?n th?ng, noi mà các l?nh d?t mua và d?t bán d?i v?i m?t lo?i c? phi?u nào dó ph?i du?c th?c hi?n thông qua m?t chuyên gia duy nh?t. Và b?i vì có r?t nhi?u nhà t?o l?p th? tru?ng nên cùng m?t lúc có th? th?c hi?n du?c nhi?u giao d?ch hon.

Th? tru?ng Nasdaq dang c? g?ng xây d?ng m?t m?ng giao d?ch toàn c?u, t?p trung vào vi?c báo cáo các giao d?ch theo th?i gian th?c. K? t? nam 1992, các ch?ng khoán chuy?n sang du?c giao d?ch vào bu?i sáng s?m, dó là lúc th? tru?ng London m? c?a. Ð?n nam 1997, ECN tên d?y d? là m?ng giao ti?p di?n t? (electronic communication network) du?c áp d?ng, cho phép các nhà t?o l?p th? tru?ng và các t? ch?c trên kh?p th? gi?i có th? d?u giá kín v?i nhau (?n danh) M?ng này s? ki?m tra các c?p l?nh kh?p nhau -- vi?c kh?p l?nh này có th? th?c hi?n m?t cách nhanh chóng. N?u không th?y c?p l?nh nào kh?p nhau, giá chào bán và giá chào mua s? du?c công b? trên th? tru?ng.

Ð?c b?ng Thông tin Th? tru?ng c?a Nasdaq

Các c? phi?u Nasdaq du?c giao d?ch nhi?u nh?t và kh?i lu?ng l?n nh?t s? du?c li?t kê trong B?ng K?t qu? Th? tru?ng Qu?c gia Nasdaq và du?c phát hành trong m?i ngày giao d?ch. B?ng này có d?nh d?ng tuong t? nhu danh sách các c? phi?u NYSE và AMEX. Nhung các ký hi?u giao d?ch trong danh sách c?a NASDAQ có 4 ho?c 5 ch? cái, khác v?i danh sách c?a Th? tru?ng NYSE và AMEX, ch? có 1 d?n 3 ch? cái. Ðây là do r?t nhi?u công ty niêm y?t trên Nasdaq là các công ty nh?, ho?c công ty m?i xu?t hi?n, nh?ng công ty này thu?ng mu?n d?u tu l?i ti?n lãi thu du?c vào ho?t d?ng kinh doanh, ngày càng ít công ty tr? c? t?c cho c? dông.

Trong ví d? này, c? phi?u Lycos (LCOS) d?t m?c cao nh?t là 1453/8 và m?c th?p nh?t là 201/16 trong su?t 52 tu?n tru?c dó. Hay nói cách khác, c? phi?u này có d? dao d?ng c?c k? b?t ?n d?nh - v?i m?c cao là 125$, t?c là tuong duong 625% trên m?c giá th?p nh?t c?a c? phi?u này. Công ty này cung dã tuyên b? chia nh? c? phi?u trong su?t th?i k? này, di?u này du?c th? hi?n ? ch? s ? l? trái c?a b?ng.

Công ty không tr? c? t?c, còn ch? dd trong c?t P/E (t? l? th? giá/l?i nhu?n) ch? ra r?ng công ty dã thua l? trong 4 quí tru?c, dây là di?n hình cho các c? phi?u Internet trong th?i k? cu?i nh?ng nam 1990. M?c dù v?y, các giao d?ch v?n c?c k? nang d?ng, v?i 1.108.100 c? phi?u và giá dóng c?a 101,50 (101/2) là m?c giá g?n v?i m?c cao nh?t hon là g?n v?i m?c th?p nh?t c?a nó.

B?ng k?t qu? các công ty v?n nh?

Các công ty nh? hon và m?i n?i- di?m d?c bi?t c?a Nasdaq- du?c niêm y?t trong B?ng k?t qu? các công ty v?n nh? Nasdaq. B?ng này t?p trung vào kh?i lu?ng giao d?ch và giá hi?n hành, b?i vì có nhi?u công ty quá m?i d? có th? xây d?ng du?c m?t b?n ghi k?t q?a tài chính, bao g?m c? t? l? P/E.

M?t s? công ty có tr? c? t?c, d?c bi?t ch? trong nh?ng tru?ng h?p c? phi?u uu dãi, sao cho thông tin tr? c? t?c s? du?c báo cáo ngay theo sau tên c?a công ty dó.

Ho?t d?ng giao d?ch các c? phi?u thay d?i. 177.100 c? phi?u c?a GothicEn dã du?c bán v?i giá 50 cent (1/2) m?t c? phi?u nhung ch? có 500 c?a GoodTm du?c bán ra v?i giá 3,125 (31/8).

Ký hi?u giao d?ch

T?t c? các ch?ng khoán d?u du?c th? hi?n b?ng các ký hi?u giao d?ch - dó là nh?ng ch? vi?t t?t t? 1 d?n 5 ch? cái, du?c dùng d? nh?n d?ng m?t lo?i c? phi?u nào dó trên th? tru?ng mà c? phi?u dó du?c giao d?ch, và trên các b?ng bi?u và báo giá c? phi?u. Ðu?c phát tri?n ngay t? lúc d?u vào th? k? 19, nh?ng ký hi?u ch? có m?t ch? cái là d?c bi?t có danh ti?ng b?i vì dó là ký hi?u du?c d?t ra cho nh?ng c? phi?u du?c giao d?ch nhi?u nh?t. Ngày nay, các ký hi?u giao d?ch du?c ch? d?nh theo tính s?n có c?a c? phi?u. Không có ký hi?u nào là gi?ng nhau -- th?m chí k? c? ? nh?ng th? tru?ng khác nhau phi?u dó du?c giao d?ch, và trên các b?ng bi?u và báo giá c? phi?u. Ðu?c phát tri?n ngay t? lúc d?u vào th? k? 19, nh?ng ký hi?u ch? có m?t ch? cái là d?c bi?t có danh ti?ng b?i vì dó là ký hi?u du?c d?t ra cho nh?ng c? phi?u du?c giao d?ch nhi?u nh?t. Ngày nay, các ký hi?u giao d?ch du?c ch? d?nh theo tính s?n có c?a c? phi?u. Không có ký hi?u nào là gi?ng nhau -- th?m chí k? c? ? nh?ng th? tru?ng khác nhau.

Nguyên t?c ho?t d?ng c?a Th? tru?ng c? phi?u New York ( NYSE )

Th? tru?ng C? phi?u New York (NYSE), gi?ng nhu t?t c? các th? tru?ng truy?n th?ng khác, cung c?p phuong ti?n và d?a di?m cho vi?c th?c hi?n các giao d?ch c? phi?u và dua ra nh?ng qui d?nh mà các giao d?ch này ph?i tuân theo. Th? tru?ng này không có trách nhi?m d?t giá cho m?t lo?i c? phi?u nào dó. Giá c?a c? phi?u ph?i là k?t qu? c?a cung-c?u và c?a quá trình giao d?ch.

Giao d?ch trên sàn c?a NYSE du?c th?c hi?n theo ki?u d?u giá: Trong m?i phiên giao d?ch, c? phi?u s? du?c bán cho ngu?i tr? giá cao nh?t và du?c mua vào v?i giá chào bán th?p nh?t.

Sàn giao d?ch: Khu v?c giao d?ch c?a NYSE du?c bi?t t?i nhu sàn giao d?ch.

1) Ngày giao d?ch b?t d?u t? 9h30 sáng d?n 5h00 chi?u khi chuông trên b?c b?t d?u rung

2) NYSE cho các công ty môi gi?i thuê các cabin. M?i cabin s? là tr? s? cho nh?ng ngu?i môi gi?i t?i sàn c?a m?t công ty nào dó. Khi m?t trong các van phòng c?a công ty môi gi?i dó nh?n du?c m?t l?nh, m?t ngu?i môi gi?i sàn s? dua l?nh dó t?i v? trí chuyên gia tuong ?ng d? ti?n hành giao d?ch theo l?nh dó.

3) NYSE còn cho các công ty chuyên nghi?p - ngu?i môi gi?i cho các công ty môi gi?i - thuê các ch? tr?ng. M?t chuyên gia s? luu gi? m?t danh sách các l?nh chua kh?p. Khi l?nh mua và l?nh bán thay d?i theo các thay d?i c?a giá, chuyên gia này s? th?c hi?n các giao d?ch.

M?t công vi?c khác c?a các chuyên gia này là gi? th? tru?ng ?n d?nh cho m?t lo?i c? phi?u nào dó. N?u kho?ng chênh l?ch gi?a l?nh d?t bán và d?t mua (kho?ng cách gi?a giá cao nh?t mà m?t ngu?i mua d? ngh? và giá th?p nh?t mà m?t ngu?i bán yêu c?u) quá l?n, thì nh?ng chuyên gia này s? chuy?n sang làm ngu?i kinh doanh mua bán c? ph?n cho chính h?. Ði?u này thu h?p du?c kho?ng cách gi?a l?nh d?t bán và l?nh d?t mua, d?ng th?i kích thích các giao d?ch -- m?t di?u ki?n t?t cho s? s?ng còn c?a Th? tru?ng cung nhu cho chính nh?ng chuyên gia này, b?i vì khi h? th?c hi?n du?c càng nhi?u giao d?ch thì hoa h?ng môi gi?i h? nh?n du?c càng cao.

4) Các ch?ng khoán và nhóm ch?ng khoán khác nhau du?c giao d?ch t?i v? trí giao d?ch, g?n v? trí c?a các chuyên gia. C? phi?u c?a m?i công ty ch? du?c giao d?ch t?i m?t v? trí trên sàn giao d?ch c?a Th? tru?ng, vì th? có th? theo dõi giao d?ch c?a các c? phi?u này m?t cách chính xác. Tuy nhiên, c? phi?u c?a m?t s? công ty khác nhau có th? du?c giao d?ch t?i cùng m?t v? trí. S? lu?ng công ty du?c ch? d?nh ph? thu?c vào kh?i lu?ng t?ng h?p nh?ng ho?t d?ng kinh doanh mà các công ty th?c hi?n.

5) Nh?ng ngu?i môi gi?i t?i sàn có th? s? d?ng chuyên gia mà h? ch?n. Nhung có r?t nhi?u các giao d?ch th?c s? x?y ra gi?a hai ngu?i môi gi?i sàn xu?t hi?n t?i v? trí giao d?ch cùng m?t lúc

6) Màn hình hi?n th? t?i các v? trí cho th?y ho?t d?ng trong ngày t?i v? trí dó. Các màn hình này hi?n th? nh?ng c? phi?u dã du?c giao d?ch trong ngày, giá bán cu?i ngày và s? lu?ng l?nh.

7) Sau m?i giao d?ch, m?t báo cáo viên s? d?ng m?t máy quét k? thu?t s? d? ghi l?i các ký hi?u c?a t?ng c? phi?u, giá và ngu?i môi gi?i d?u tiên. Máy quét này s? g?i các thông tin vào bang di?n t? c?a Th? tru?ng trong vòng vài phút. N?u có gì dó nghi ng? v? giao d?ch này, h? th?ng thi?t b? s? b?t d?u th?c hi?n m?t quy trình dò tìm l?i, nh?m xác d?nh xem li?u có x?y ra vi ph?m gì trong m?t s? giao d?ch dáng nghi v?n không.

8) Ti?n hành xác nh?n th?c hi?n xong giao d?ch khi ngu?i môi gi?i sàn g?i nh?ng thông tin chi ti?t v? giao d?ch dã th?c hi?n xong v? van phòng chi nhánh là noi dã g?i l?nh di.

Các ho?t d?ng trên sàn thu?ng x?y ra v?i t?c d? m?nh m?. Ngu?i ta m?c áo khoác có màu khác nhau d? phân bi?t công vi?c khác nhau c?a m?i ngu?i: hentai

Áo khoác màu xanh nh?t, có c?u vai màu da cam là áo dành cho ngu?i dua tin; áo khoác màu xanh lá cây là áo dành cho giám sát viên và ngu?i giao d?ch trên sàn; áo khoác màu xanh h?i quân là áo dành cho báo cáo viên c?a Th? tru?ng. Ngu?i ta u?c tính r?ng trung bình m?t ngày di?n hình m?t ngu?i môi gi?i c? phi?u trên sàn giao d?ch di, ho?c ch?y, kho?ng 12 d?m xung quanh sàn giao d?ch (N.B. M?t d?m b?ng kho?ng 1.6 km)

Giao d?ch du?c máy tính hoá: Các l?nh giao d?ch ít hon 31.000 c? phi?u du?c kh?p thông qua m?t h? th?ng dã du?c máy tính hoá g?i là Super DOT (Designated Order Turnaround System-t?c là H? th?ng th?c hi?n l?nh dã du?c ch? d?nh).

Phát hành và niêm y?t ch?ng khoán

PHÁT HÀNH CH?NG KHOÁN

1. Khái ni?m v? phát hành ch?ng khoán

Vi?c chào bán l?n d?u tiên ch?ng khoán m?i g?i là phát hành ch?ng khoán. N?u d?t phát hành d?n d?n vi?c dua m?t lo?i ch?ng khoán c?a m?t t? ch?c l?n d?u tiên ra công chúng thì g?i là phát hành l?n d?u ra công chúng. N?u vi?c phát hành dó là vi?c phát hành b? sung b?i t? ch?c dã có ch?ng khoán cùng lo?i luu thông trên th? tru?ng thì g?i là d?t phát hành ch?ng khoán b? sung. Tuy nhiên, không ph?i m?i d?i tu?ng d?u du?c phát hành ch?ng khoán mà ch? nh?ng ch? th? phát hành m?i có du?c quy?n này.

2. Phuong th?c phát hành ch?ng khoán

Có 2 phuong th?c phát hành ch?ng khoán trên th? tru?ng so c?p. Ðó là phát hành riêng l? và phát hành ra công chúng.

2.1. Phát hành riêng l? (Private Placement)

Phát hành riêng l? là vi?c công ty phát hành chào bán ch?ng khoán c?a mình trong ph?m vi m?t s? ngu?i nh?t d?nh (thông thu?ng là cho các nhà d?u tu có t? ch?c có ý d?nh n?m gi? ch?ng khoán m?t cách lâu dài) nhu công ty b?o hi?m, qu? huu trí... v?i nh?ng di?u ki?n h?n ch? ch? không phát hành r?ng rãi ra công chúng. Các ngân hàng d?u tu cung có th? tham gia vào vi?c phát hành riêng l? v?i tu cách nhà phân ph?i d? hu?ng phí phát hành. Ða s? các d?t phát hành trái phi?u d?u th?c hi?n du?i hình th?c phát hành riêng l?, vi?c phát hành c? phi?u thu?ng - c? phi?u ph? thông ít khi du?c th?c hi?n du?i hình th?c này.

2.2. Phát hành ch?ng khoán ra công chúng

Phát hành ch?ng khoán ra công chúng là vi?c phát hành trong dó ch?ng khoán có th? chuy?n nhu?ng du?c bán r?ng rãi ra công chúng cho m?t s? lu?ng l?n ngu?i d?u tu nh?t d?nh (trong dó ph?i dành m?t t? l? cho các nhà d?u tu nh?) và kh?i lu?ng phát hành ph?i d?t m?t m?c nh?t d?nh.

2.3. Ý nghia co b?n c?a vi?c phân bi?t gi?a phát hành riêng l? và phát hành ra công chúng

Vi?c phân bi?t phát hành riêng l? và phát hành ra công chúng là d? xác d?nh nh?ng ngu?i phát hành r?ng rãi ra công chúng ph?i là nh?ng công ty có ch?t lu?ng cao, ho?t d?ng s?n xu?t kinh doanh t?t, nh?m b?o v? cho công chúng d?u tu nói chung, nh?t là nh?ng nhà d?u tu nh? thi?u hi?u bi?t. Ð?ng th?i, dây cung là di?u ki?n d? xây d?ng m?t th? tru?ng ch?ng khoán an toàn, công khai và có hi?u qu?.

Vi?c phát hành ch?ng khoán riêng l? thông thu?ng ch?u s? di?u ch?nh c?a Lu?t Công ty. Ch?ng khoán phát hành du?i hình th?c này không ph?i là d?i tu?ng du?c niêm y?t và giao d?ch trên th? tru?ng ch?ng khoán so c?p.

3. B?o lãnh phát hành ch?ng khoán

3.1. Khái ni?m

B?o lãnh phát hành là vi?c t? ch?c b?o lãnh giúp t? ch?c phát hành th?c hi?n các th? t?c tru?c khi chào bán ch?ng khoán, t? ch?c vi?c phân ph?i ch?ng khoán và giúp bình ?n giá ch?ng khoán trong giai do?n d?u sau khi phát hành. Trên th? gi?i, các ngân hàng d?u tu thu?ng là nh?ng t? ch?c d?ng ra làm b?o lãnh phát hành.

T? ch?c b?o lãnh là ngu?i ch?u trách nhi?m mua ho?c chào bán ch?ng khoán c?a m?t t? ch?c phát hành nh?m th?c hi?n vi?c phân ph?i ch?ng khoán d? hu?ng hoa h?ng.

3.2. Các phuong th?c b?o lãnh phát hành

Vi?c b?o lãnh phát hành thu?ng du?c th?c hi?n theo m?t trong các phuong th?c sau:

· B?o lãnh v?i cam k?t ch?c ch?n: là phuong th?c b?o lãnh mà theo dó t? ch?c b?o lãnh cam k?t s? mua toàn b? s? ch?ng khoán phát hành cho dù có phân ph?i du?c h?t ch?ng khoán hay không. Trong hình th?c b?o lãnh t? h?p theo "cam k?t ch?c ch?n", m?t nhóm các t? ch?c b?o lãnh hình thành m?t t? h?p d? mua ch?ng khoán c?a t? ch?c phát hành v?i giá chi?t kh?u so v?i giá chào bán ra công chúng (POP) và bán l?i các ch?ng khoán dó ra công chúng theo giá POP. Chênh l?ch gi?a giá mua ch?ng khoán c?a các t? ch?c b?o lãnh và giá chào bán ra công chúng du?c g?i là hoa h?ng chi?t kh?u.

· B?o lãnh theo phuong th?c d? phòng: dây là phuong th?c thu?ng du?c áp d?ng khi m?t công ty d?i chúng phát hành b? sung thêm c? phi?u thu?ng ? các nu?c phát tri?n. Trong tru?ng h?p dó, công ty c?n ph?i b?o v? quy?n l?i cho các c? dông hi?n h?u, và nhu v?y, công ty ph?i chào bán c? phi?u b? sung cho các c? dông cu tru?c khi chào bán ra công chúng bên ngoài. Di nhiên, s? có m?t s? c? dông không mu?n mua thêm c? phi?u c?a công ty. Do v?y, công ty c?n có m?t t? ch?c b?o lãnh d? phòng s?n sàng mua nh?ng quy?n mua không du?c th?c hi?n và chuy?n thành nh?ng c? phi?u d? phân ph?i ra ngoài công chúng. Có th? nói, b?o lãnh theo phuong th?c d? phòng là vi?c t? ch?c b?o lãnh cam k?t s? mua n?t s? ch?ng khoán còn l?i chua du?c phân ph?i h?t c?a t? ch?c phát hành và bán l?i ra công chúng. T?i các nu?c dang phát tri?n, khi các t? ch?c b?o lãnh còn non tr? và chua có ti?m l?c l?n thì phuong th?c b?o lãnh phát hành d? phòng l?i là phuong th?c b?o lãnh thông d?ng nh?t.

· B?o lãnh v?i c? g?ng cao nh?t: là phuong th?c b?o lãnh mà theo dó t? ch?c b?o lãnh t? ch?c b?o lãnh tho? thu?n làm d?i lý cho t? ch?c phát hành. T? ch?c b?o lãnh không cam k?t bán toàn b? s? ch?ng khoán mà cam k?t s? c? g?ng h?t s?c d? bán ch?ng khoán ra th? tru?ng, nhung n?u không phân ph?i h?t s? tr? l?i cho t? ch?c phát hành ph?n còn l?i.

· B?o lãnh theo phuong th?c bán t?t c? ho?c không: trong phuong th?c này, t? ch?c phát hành yêu c?u t? ch?c b?o lãnh bán m?t s? lu?ng ch?ng khoán nh?t d?nh, n?u không phân ph?i du?c h?t s? hu? toàn b? d?t phát hành.

· B?o lãnh theo phuong th?c t?i thi?u - t?i da: là phuong th?c trung gian gi?a phuong th?c b?o lãnh v?i c? g?ng cao nh?t và phuong th?c b?o lãnh bán t?t c? ho?c không. Theo phuong th?c này, t? ch?c phát hành yêu c?u t? ch?c b?o lãnh bán t?i thi?u m?t t? l? ch?ng khoán nh?t d?nh (m?c sàn). Vu?t trên m?c ?y, t? ch?c b?o lãnh du?c t? do chào bán ch?ng khoán d?n m?c t?i da quy d?nh (m?c tr?n). N?u lu?ng ch?ng khoán bán du?c d?t t? l? th?p hon m?c yêu c?u thì toàn b? d?t phát hành s? b? hu? b?.

NIÊM Y?T CH?NG KHOÁN

Niêm y?t ch?ng khoán là vi?c dua các ch?ng khoán có d? tiêu chu?n vào dang ký và giao d?ch t?i th? tru?ng giao d?ch t?p trung (Trung tâm Giao d?ch Ch?ng khoán, S? Giao d?ch Ch?ng khoán). Hay nói cách khác, d? có th? du?c niêm y?t t?i m?t S? giao d?ch ch?ng khoán nào dó thì công ty xin niêm y?t ph?i dáp ?ng d? các tiêu chu?n do S? dó d?t ra. M?i S? giao d?ch ch?ng khoán có nh?ng di?u ki?n d?t ra khác nhau d? d?m b?o cho s? ho?t d?ng an toàn d?ng th?i phù h?p v?i m?c dích ho?t d?ng c?a S? giao d?ch dó

Phân lo?i Th? tru?ng ch?ng khoán

Xét v? phuong di?n pháp lý th? tru?ng ch?ng khoán du?c chia thành th? tru?ng t?p trung và th? tru?ng phi t?p trung

1, Th? tru?ng ch?ng khoán t?p trung: là th? tru?ng ho?t d?ng theo dúng các quy d?nh c?a pháp lu?t, là noi mua bán các lo?i ch?ng khoán dã du?c dang bi?u hay d?c bi?t du?c bi?t l?.

Ch?ng khoán dang bi?u là ch?ng khoán dã du?c co quan có th?m quy?n cho phép b?o d?m, phân ph?i và mua bán qua trung gian các kinh k? và công ty kinh k?, t? là dã h?i d? tiêu chu?n quy d?nh.

Ch?ng khoán bi?t l? là ch?ng khoán do chính ph? ho?c các co quan công quy?n phát hành và b?o d?m. Lo?i ch?ngkhoánnày du?c mi?n gi?p phép c?a co quan có th?m quy?n.

2, Th? tru?ng ch?ng khoán phi t?p trung (OTC): Là th? tru?ng mua bán ch?ng khoán n?m ngoài s? giao d?ch, không có d?a di?m t?p trung nh?ng nhà môi gi?i, nh?ng ngu?i kinh doanh ch?ng khoán nhu t?i s? giao d?ch. các giao d?ch ? dây ch? y?u là d?a vào s? tho? thu?n gi?a ngu?i mua và ngu?i bán, không có s? ki?m soát t? H?i d?ng Ch?ng khoán.

các lo?i ch?ng khoán mua bán ? dây thu?ng nh?ng ch?ng khoán không du?c dang bi?u, ít ngu?i bi?t d?n ho?c ít du?c mua bán.

Xét v? quá trình luân chuy?n ch?ng khoán thì th? tru?ng ch?ng khoán du?c chia làm th? tru?ng so c?p và th? tru?ng th? c?p.

1, Th? tru?ng so c?p: Còn g?i là th? tru?ng c?p m?t hay th? tru?ng phát hành, hàm ý ch? noi di?n ra các ho?t d?ng mua bán ch?ng khoán m?i phát hành l?n d?u. Th? tru?ng so c?p là th? tru?ng t?o v?n cho don v? phát hành.

2, Th? tru?ng th? c?p: còn g?i là th? tru?ng c?p hai hay th? tru?ng luu thông,là nói d?n noi di?n ra các giao d?ch mua bán ch?ng khoán sau khi dã phát hành l?n d?u. Nói cách khác th? tru?ng th? c?p là th? tru?ng mua di bán l?i các lo?i ch?ng khoán dã phát hành qua th? tru?ng so c?p.

N?u xét v? phuong th?c giao d?ch thì th? tru?ng ch?ng khoán du?c chia là th? tru?ng giao ngay và th? tru?ng giao sau

1, Th? tru?ng giao ngay: là th? tru?ng mua bán ch?ng khoán theo giá t?i th?i di?m giao d?ch nhung vi?c th?c hi?n thanh toán và giao hàng có th? di?n ra sau dó m?t vài ngày theo tho? thu?n.

2, Th? tru?ng giao sau: Là th? tru?ng mua bán ch?ng khoán theo m?t lo?i h?p d?ng d?nh s?n, giá c? du?c tho? thu?n trong ngày giao d?ch , nhung vi?c thanh toán và giao hàng x?y ra trong m?t th?i h?n ? tuong lai.

Ngoài ra, n?u can c? vào d?c di?m hàng hoá luu hành thì th? tru?ng ch?ng khoán còn chia thành th? tru?ng c? phi?u, th? tru?ng trái phi?u, th? tru?ng các công c? phái sinh

Phuong pháp tính ch? s? giá c? phi?u

Nam 1999, UBCKNN có m?t d? tài nghiên c?u khoa h?c c?p b? mang tên: Co s? khoa h?c và th?c ti?n xây d?ng ch? s? giá ch?ng khoán và m?t s? g?i ý cho Vi?t Nam. Ð? tài dã du?c h?i d?ng khoa h?c do TS.Lê Van Châu Ch? t?ch UBCKNN làm ch? t?ch H?i d?ng nghi?m thu, dánh giá hoàn thành ? m?c d? xu?t s?c. Trong bài vi?t nh? này chúng tôi ch? xin gi?i thi?u m?t ph?n c?a công trình nghiên c?u khoa h?c trên, dó là các phuong pháp tính ch? s? giá c? phi?u và vi?c v?n d?ng nó ? nu?c ta hi?n nay, nh?t là trong giai do?n d?u c?a s? phát tri?n th? tru?ng ch?ng khoán.

M?c tiêu co b?n c?a vi?c xây d?ng ch? s? giá nói chung là xây d?ng h? th?ng ch? tiêu ph?n ánh s? bi?n d?ng c?a giá theo th?i gian. Ch? s? giá c? phi?u cung v?y nó là ch? tiêu ph?n ánh s? thay d?i c?a giá c? phi?u theo th?i gian.

Ý tu?ng xuyên su?t trong quá trình xây d?ng ch? s? giá là ph?i c? d?nh ph?n lu?ng, lo?i b? m?i y?u t? ?nh hu?ng v? giá tr? d? kh?o sát s? thay d?i c?a riêng giá. Có nhu v?y ch? s? giá m?i ph?n ánh dúng s? bi?n d?ng v? giá. M?i công th?c, phuong pháp không th?c hi?n du?c ý tu?ng này d?u sai v?i lý lu?n và ch?c ch?n ch? s? giá không ph?n ánh dúng s? bi?n d?ng c?a giá.

Ð? th?c hi?n du?c m?c tiêu và ý tu?ng trên, có 3 v?n d? c?n gi?i quy?t trong quá trình xây d?ng ch? s? giá c? phi?u, dó là:

- Ch?n phuong pháp

- Ch?n r? d?i di?n

- Tìm bi?n pháp tr? kh? các y?u t? v? giá tr? d? d?m b?o ch? s? giá ch? ph?n ánh s? bi?n d?ng c?a riêng giá.

1- Phuong pháp tính

Hi?n nay các nu?c trên th? gi?i dùng 5 phuong pháp d? tính ch? s? giá c? phi?u, dó là:

Phuong pháp Passcher:

Ðây là lo?i ch? s? giá c? phi?u thông d?ng nh?t và nó là ch? s? giá bình quân gia quy?n giá tr? v?i quy?n s? là s? lu?ng ch?ng khoán niêm y?t th?i k? tính toán. K?t qu? tính s? ph? thu?c vào co c?u quy?n s? th?i k? tính toán:

Ngu?i ta dùng công th?c sau d? tính.

å qt pt

I p = -------------

å qt po

Trong dó: I p : Là ch? s? giá Passcher

p t : Là giá th?i k? t

p o : Là giá th?i k? g?c

qt : Là kh?i lu?ng (quy?n s?) th?i di?m tính toán ( t )

ho?c co c?u c?a kh?i lu?ng th?i di?m tính toán.

i Là c? phi?u i tham gia tính ch? s? giá

n là s? lu?ng c? phi?u dua vào tính ch? s?

Ch? s? giá bình quân Passcher là ch? s? giá bình quân gia quy?n giá tr? l?y quy?n s? là quy?n s? th?i k? tính toán, vì v?y k?t qu? tính s? ph? thu?c vào co c?u quy?n s? (co c?u ch?ng khoán niêm y?t) th?i tính toán.

Các ch? s? KOSPI (Hàn qu?c); S&P500(M?); FT-SE 100 (Anh) ; TOPIX (Nh?t) ; CAC (Pháp); TSE (Ðài loan); Hangseng (H?ng công); các ch? s? c?a Thu? S?,.. và VnIndex c?a Vi?t Nam áp d?ng phuong pháp này.

Phuong pháp Laspeyres.

Ch? s? giá bình quân Laspeyres là ch? s? giá bình quân gia quy?n giá tr?, l?y quy?n s? là s? c? phi?u niêm y?t th?i k? g?c. Nhu v?y k?t qu? tính s? ph? thu?c vào co c?u quy?n s? th?i k? g?c:

å qo pt

I l = -------------

å qo po

Trong dó: I L : Là ch? s? giá bình quân Laspeyres

pt : Là giá th?i k? báo cáo

p o : Là giá th?i k? g?c

qo : Là kh?i lu?ng (quy?n s?) th?i k? g?c ho?c co c?u

c?a kh?i lu?ng c (s? lu?ng c? phi?u niêm y?t) th?i k? g?c

i Là c? phi?u i tham gia tính ch? s? giá

n là s? lu?ng c? phi?u dua vào tính ch? s?

Có ít nu?c áp d?ng phuong pháp này, dó là ch? s? FAZ, DAX c?a Ð?c

Ch? s? giá bình quân Fisher

Ch? s? giá bình quân Fisher là ch? s? giá bình quân nhân gi?a ch? s? giá Passcher và ch? s? giá Laspayres: Phuong pháp này trung hoà du?c y?u di?m c?a hai phuong pháp trên, t?c là giá tr? ch? s? tính toán ra ph? thu?c vào quy?n s? c?a c? 2 th?i k?: K? g?c và k? tính toán

I F = Ö IP x I L

Trong dó: I F : Là ch? s? giá Fisher

IP : Là ch? s? giá Passche

I L : Là ch? s? giá bình quân Laspeyres

V? m?t lý lu?n có phuong pháp này, nhung trong th?ng kê chúng tôi không th?y nó áp d?ng ? b?t k? m?t qu?c giá nào.

Phuong pháp s? bình quân gi?n don:

Ngoài các phuong pháp trên, phuong pháp tính giá bình quân gi?n don cung thu?ng du?c áp d?ng. Công th?c don gi?n là l?y t?ng th? giá c?a ch?ng khoán chia cho s? ch?ng khoán tham gia tính toán:

å pi

Ip = -------------

Trong dó: I p là giá bình quân;

Pi là giá Ch?ng khoán i;

n là s? lu?ng ch?ng khoán dua vào tính toán.

Các ch? s? h? Dow Jone c?a M?; Nikkei 225 c?a Nh?t; MBI c?a Ý áp d?ng phuong pháp này. Phuong pháp này s? t?t khi m?c giá c?a các c? phi?u tham gia niêm y?t khá d?ng d?u, hay d? l?ch chu?n (s ) c?a nó th?p.

Phuong pháp bình quân nhân gi?n don

I p = Ö P Pi

Chúng ta ch? nên dùng lo?i ch? s? này khi d? l?ch chu?n khá cao, ( s) cao. Các ch? s?: Value line (M?); FT-30 (Anh) áp d?ng phuong pháp bình quân nhân gi?n don này.

Tuy nhiên v? m?t lý lu?n, chúng ta có th? tính theo phuong pháp bình quân c?ng ho?c bình quân nhân gia quy?n v?i quy?n s? là s? ch?ng khoán niêm y?t.

Quy?n s? thu?ng du?c dùng trong tính toán ch? s? giá c? phi?u là s? ch?ng khoán niêm y?t. Riêng ? Ðài Loan thì h? dùng s? ch?ng khoán trong luu thông làm quy?n s?, b?i vì t? l? d?u tu c?a công chúng r?t cao ? dây (80 .. 90%).

2. Ch?n r? d?i di?n.

M?t nhi?m v? th? hai quan tr?ng trong vi?c xây d?ng ch? s? giá ch?ng khoán là vi?c ch?n r? d?i di?n. ? S? giao d?ch ch?ng khoán New york có trên 3000 c? phi?u niêm y?t, nhung ch? s? t?ng h?p Dow Jone ch? bao g?m 65 c? phi?u. Trong dó ch? s? Dow Jones công nghi?p (DJIA) ch? bao g?m 30 c? phi?u, Dow Jones v?n t?i (DJTA) bao g?m 20 c? phi?u và Dow Jones d?ch v? (DJUA) bao g?m ch? 15 c? phi?u. Tuy ch? bao g?m m?t s? lu?ng c? phi?u niêm y?t r?t nh? nhu v?y trong t?ng th? nhung các ch? s? Dow Jones v?n tru?ng t?n qua nam tháng, vì nó ph?n ánh du?c xu th?, d?ng thái c?a quá trình v?n d?ng c?a giá c?. R? d?i di?n này là tiêu bi?u, d?i di?n du?c cho t?ng th? vì h? thu?ng xuyên thay nh?ng c? phi?u không còn tiêu bi?u n?a b?ng c? phi?u tiêu bi?u hon. Ví d? tháng 11/1999 h? dã thay 4 c? phi?u trong r? d?i di?n, công ty IBM cung có lúc ph?i lo?i kh?i r? d?i di?n khi th? tru?ng PC nói chung phát tri?n và l?n át.

Ba tiêu th?c quan tr?ng d? xác d?nh s? tiêu bi?u c?a c? phi?u d? ch?n vào r? d?i di?n là s? lu?ng c? phi?u niêm y?t, giá tr? niêm y?t và t? l? giao d?ch, mua bán ch?ng khoán dó trên th? tru?ng (kh?i lu?ng và giá tr? giao d?ch).

Ð?i v?i Vi?t Nam, hay b?t k? th? tru?ng nào khi m?i ra d?i, s? lu?ng các c? phi?u niêm y?t chua nhi?u, thì r? d?i di?n nên bao g?m t?t c? các c? phi?u. Tuy nhiên cung nên chú ý d?n kh?i lu?ng và giá tr? giao d?ch. N?u m?t c? phi?u nào dó trong m?t th?i gian dài không có giao d?ch ho?c giao d?ch không dáng k? thì nên t?m lo?i kh?i ph?m vi tính toán. Có nhu v?y ch? s? chúng ta tính ra m?i ph?n ánh du?c d?ng thái v?n d?ng th?c s? c?a giá c? th? tru?ng.

3. V?n d? tr? kh? ?nh hu?ng c?a các y?u t? thay d?i v? kh?i lu?ng và giá tr? trong quá trình tính toán ch? s? giá c? phi?u

Trong quá trình tính toán m?t s? nhân t? làm thay d?i v? kh?i lu?ng và giá tr? c?a các c? phi?u trong r? d?i di?n s? ?nh hu?ng d?n tính liên t?c c?a ch? s?. Ví d? nhu ph?m vi, n?i dung tính toán c?a ngày báo cáo không d?ng nh?t v?i ngày tru?c dó và làm cho vi?c so sánh b? kh?p khi?ng, ch? s? giá tính ra không ph?n ánh dúng s? bi?n d?ng c?a riêng giá. Các y?u t? dó là: Thêm, b?t c? phi?u kh?i r? d?i di?n, thay c? phi?u trong r? d?i di?n; nh?p, tách c? phi?u; thu?ng c? ph?n, thu?ng ti?n, tang v?n b?ng cách phát hành c? phi?u m?i; bán ch?ng quy?n; c? phi?u trong r? d?i di?n b? gi?m giá trong nh?ng ngày giao d?ch không có c? t?c...

Ð? tr? kh? ?nh hu?ng c?a các y?u t? thay d?i v? kh?i lu?ng và giá tr? trong quá trình tính toán ch? s? giá c? phi?u, làm cho ch? s? giá c? phi?u th?c s? ph?n ánh dúng s? bi?n d?ng c?a riêng giá c? phi?u mà thôi ngu?i ta dùng k? thu?t di?u ch?nh h? s? chia. Ðây là m?t d?c thù riêng c?a vi?c xây d?ng ch? s? giá ch?ng khoán.

Ð? hi?u b?n ch?t c?a k? thu?t này, chúng ta hãy xem xét m?t ví d? don gi?n sau: Ch? s? tính theo phuong pháp bình quân gi?n don (phuong pháp Dow Jones). Giá 3 c? phi?u hình thành nhu sau:

C? phi?u Giá ngày giao d?ch 1 Giá ngày giao d?ch 2 Giá ngày giao d?ch 3

A

B

C

17

13

15

19

13

16

19

13

8

T?ng giá 45 48 30

DJA ngày 1 là 45/3 =15 (ngàn d?ng, hay di?m)

DJA ngày 2 là 48/3 = 16 (ngàn d?ng, hay di?m), tang 1 di?m hay 6.7%

Ngày th? 3 c? phi?u C tách làm hai và giá coi nhu không có gì thay d?i (c? phi?u C gi?m còn 8 không coi là gi?m giá, mà ch? vì c? phi?u tách dôi).

V? nguyên t?c n?u giá không có gì thay d?i, thì ch? s? v?n gi? nguyên. Ta không th? l?y t?ng m?i chia cho 3: 30/3=10 d? k?t lu?n ch? s? giá dã gi?m 5 ngàn (di?m) du?c. Vì th?c ch?t giá không h? thay d?i . B?i v?y ch? s? giá m?i tính ra ph?i b?ng 15 nhu ngày 2. Ðây là c?t lõi c?a k? thu?t tính toán l?i h? s? chia. K? thu?t h?t s?c don gi?n: áp d?ng quy t?c tam su?t mà chúng ta dã h?c t? l?p 4

C? th? là:

48 == ====> H? s? chia là 3 (Do)

30 =======> H? s? chia là D1

T? dây suy ra D1 =(30 x 3)/48 = 1.875 và DJA ngày th? 3 là 30/1.875 = 16 không có gì thay d?i. Ch? s? này ph?n ánh dúng d?ng thái c?a giá (không d?i). Trong th?c t? giá thu?ng có thay d?i nên ch? s? s? có giao d?ng. Nhung khi tính l?i h? s? chia ngu?i ta luôn gi? d?nh giá không d?i. T?c là h? s? chia c?a ngày giao d?ch du?c xác d?nh tru?c khi x?y ra giao d?ch.

Chúng ta cung có th? tham kh?o thêm ví d? sau v? phuong pháp tính ch? s? giá gia quy?n giá tr? Passcher mà nu?c ta dang áp d?ng, công th?c tính nhu sau:

å qt pt å qt pt

I p = ------------- => --------------

å qt po Dt

Ch?ng khoán Kh?i lu?ng niêm y?t Giá dóng c?a 21/7 Giá dóng c?a ngày 31/7 Giá dóng c?a ngày 2/8

A

B

C

1000

2000

5000

10

15

12

16

18

13

17

20

- Ch? s? giá ngày giao d?ch d?u tiên là 100% (di?m)

= 100x(1000x10+2000x15)/(1000x10+2000x15) = SQoPo/Do =100

Ph?i nhân v?i 100 b?i vì chúng ta quy u?c ngày d?u là 100 di?m

Do = 1000x10+2000x15 = 40000

- Ch? s? giá ngày 31/7 là 110 % (di?m) tang 10% hay 10 di?m

= 100x (1000x12 + 2000x16)/ (1000x10+2000x15) = SP1 Q1/D1 =110

Trong tru?ng h?p này Do =D1 = 40000 và ngày này c? phi?u C chua du?c tham gia vào vi?c tính ch? s? giá (vì m?i có giá ban d?u chua có thay d?i). Do dó ch? s? giá c?a ngày 31/7 ch? là ch? s? gi? t?ng h?p c?a 2 c? phi?u A và B mà thôi.

- Ch? s? giá ngày 2/8 là 120,67 di?m tang 10,67 di?m, phuong pháp tính nhu sau:

= 100x(13x1000+17x2000+20x5000)/ D2 = SP2Q2/D2 = 120,67 tang 10,67 di?m

Tính D2 nhu sau:

( 12x1000 + 16x2000) ==> H? s? chia là (10x1000+ 15x2000)

( 12x1000 + 16x2000 +18x5000) ==> H? s? chia là D2

T? dó:

(10x1000+ 15x2000)x( 12x1000 + 16x2000 +18x5000)

D2 = --------------------------------------------------------------------= 121818,1818

( 12x1000 + 16x2000)

H? s? chia dã thay d?i t? 40 000 (Do và D1) thành 121 818,1818 (D2)

Trong 2 phiên giao d?ch ngày 21 và 31 h? s? chia không có gì thay d?i và d?u chia cho g?c, vì v?y ch? s? th?c s? là tính theo % so v?i g?c và vì th? ? hai ngày này chúng ta có th? g?i là di?m hay % cung dúng. Ð?n phiên giao d?ch 2/8 thì di?u này không dúng n?a, b?i vì ta dã d?i h? s? chia và vì v?y k?t qu? tính toán l?n này ch? có th? g?i là di?m.

S? d?ng ch? s? nào ?

Ch? s? và ch? s? trung bình : ch? s? trung bình th? hi?n nh?ng ch?ng khoán du?c l?a ch?n và s? d?ng, ch? ra toàn b? th? tru?ng ch?ng khoán dang ho?t d?ng nhu th? nào. Ch? s? trung bình ph? bi?n nh?t là ch? s? DowJones. Ch? s? là m?c trung bình th? hi?n s? thay d?i ? nh?ng c? phi?u dã có uy tín.

Ch? s? trung bình có th? giúp du?c gì ?

· Chúng có th? du?c tìm th?y m?t cách d? dàng; d?u có trên các ?n ph?m tài chính.

· Khuynh hu?ng: cùng v?i các ch? s?, các bi?u d? khuynh hu?ng du?c dua ra d? ch? ra hu?ng di c?a ch? s? trong m?t giai do?n nh?t d?nh.

· Cung c?p cho b?n cách d? u?c lu?ng qu? danh m?c v?n d?u tu c?a b?n ho?t d?ng nhu th? nào.

Ð? giúp b?n hi?u du?c s? khác nhau gi?a các ch? s?, du?i dây là nh?ng miêu t? v? nh?ng ch? s? du?c s? d?ng r?ng rãi nh?t t?i th? tru?ng ch?ng khoán.

· Ch? s? Dow Jones ( Dow Jones Industrial Average- DJIA): t?ng h?p 30 công ty công nghi?p hàng d?u c?a M?. Ch? s? này luôn du?c dang vào cu?i các ngày giao d?ch

· Ch? s? trung bình DJ Giao thông v?n t?i: g?m 20 c? phi?u c?a ngành giao thông v?n t?i, g?m hàng không, du?ng s?t và các công ty v?n t?i.

· Ch? s? DJ v? các ngành ph?c v? : g?m 15 công ty v? di?n, nang lu?ng và khí d?t.

· Standard& Poor 500: G?m 500 công ty, trong dó 400 công ty thu?c ngành công nghi?p, 20 thu?c giao thông v?n t?i, 40 thu?c các ngành ph?c v?, 40 công ty tài chính.

· NASDAQ : Có 2 lo?i NASDAQ th? tru?ng qu?c gia và NASDAQ c? phi?u công ty nh?. NASDAQ qu?c gia g?m nh?ng công ty buôn bán tích c?c l?n nh?t d?a trên NASDAQ. Ð? tr? thành m?t thành ph?n c?a danh sách này, m?t công ty c?n d?m b?o nh?ng yêu c?u v? giá c?, giá th? tru?ng và s? lu?ng. NASDAQ c? phi?u công ty nh? dua ra các ch? s? v? nh?ng công ty nh? hon nhung cung c?n dáp ?ng nh?ng yêu c?u nh?t d?nh c?a NASDAQ nhu c?n ph?i có ít nh?t 2 nhà ki?n t?o th? tru?ng.

· Russell: Theo công ty Frank Russell t?i Tacoma, Washinton có r?t nhi?u ch? s? Russell. Nh?ng ch? s? ph? bi?n nh?t là:

o Russell 3000, 3000 c? phi?u l?n nh?t c?a M?. Nh?ng c? phi?u này có dao d?ng t? 9 tri?u d?n 85 t? USD

o Russell 1000, tuong t? nhu ch? s? S&P 500, ch? s? này g?m 1000 c? phi?u hàng d?u có v?n trung bình kho?ng 4 t? USD

o Russell 2000 g?m 2000 c? phi?u khác dao d?ng trong kho?ng 255USD. Ch? s? này r?t t?t d? tính toán ho?t d?ng c?a các c? phi?u dao d?ng nh?.

· Wilshire 5000. Là ch? s? l?n nh?t c?a th? tru?ng ch?ng khoán g?m hon 5000 c? phi?u thông thu?ng du?c mua bán t?i các th? tru?ng NYSE, AMEX, OTC.

· EAFE: ( Ch? s? Morgan Stanley c?a châu Âu, Autralia và Vi?n Ðông ) , th? hi?n th? tru?ng ch?ng khoán t?i 3 khu v?c trên. Ch? s? này d? theo dõi ho?t d?ng c?a các c? phi?u da qu?c gia

· Qu? c? ph?n Lipper. Ch? s? này du?c l?p ra b?i công ty phân tích ch?ng khoán Lipper. S? d?ng g?n 2300 l?i t?c c? ph?n c?a qu? tuong h?, là t?ng s? lãi trung bình cho các qu? t?i các th?i di?m du?c l?a ch?n.

Hãy trông ch?ng các ch? s? : B?n nên ch?n m?t ch? s? ph?n ánh g?n nh?t lo?i ch?ng khoán b?n s? h?u. Sau dó, b?n có th? theo dõi ho?t d?ng c?a m?i ch?ng khoán b?ng nh?ng nguyên t?c co b?n : So sánh % tang lên hay gi?m xu?ng trong t?ng giai do?n nh?t d?nh. Ghi l?i s? ph?n tram d?ch chuy?n bên c?nh nh?ng ch? s? c?a b?n vào nh?ng th?i di?m nh?t d?nh.

Th? tru?ng ch?ng khoán - co ch? v?n hành

Th? tru?ng ch?ng khoán (TTCK) làm trung gian gi?a công chúng (vòng 4) v?i công ty (vòng 1) . Hai vòng này lúc l?c trái chi?u nhau ; vì công chúng có ít ti?n, mu?n ki?m lãi cao, l?i còn mu?n rút v?n ra b?t c? lúc nào ; trong khi ?y công ty mu?n v?n vào nhi?u mà ? l?i lâu. ? bài d?u chúng ta dã nói dây là hai dòi h?i c?c doan.

Vai trò c?a TTCK là hoá gi?i hai cái c?c doan ?y ; nghia là nó làm cho hai vòng kia v?n g?n v?i nhau dù lúc l?c trái chi?u nhau. Xin quý v? tu?ng tu?ng ra m?t cái b?c d?n (vòng bi). Nó có hai vòng l?n nh? ph?i không ? Nhung các viên bi ? gi?a du?c thay b?ng m?t l?p keo dày, d?o gi?ng nhu k?o cao su (chewing gum) dã nhai lâu. L?p keo dó là TTCK.

Chúng ta s? nói v? ch?t keo kia, t?c TTCK v?n hành th? nào, trong ph?n hai c?a lo?t bài này. Tuy nhiên c?n ph?i nh?n m?nh r?ng, ch?t keo không th? làm hai vòng kia dính mãi n?u b?n thân hai cái vòng không có m?t cái gì chung làm di?m n?i k?t. Ði?m chung dó là ti?n l?i hay lãi mà ngu?i d?u tu dòi h?i thì công ty ph?i dáp ?ng cho du?c qua vi?c kinh doanh c?a mình. Ti?n cung gi?ng nhu nu?c, nó ch?y vào ch? trung. Công ty ph?i là ch? trung thì nu?c m?i ch?y vào. Ðó là di?u ki?n tiên quy?t cho s? t?n t?i c?a m?t TTCK.

V? m?t vi mô, TTCK không có v?n d? cung c?p cho công ty. Nó ch? h? tr? công ty theo tinh th?n "anh hãy t? giúp tru?c, r?i tr?i s? giúp sau". Sau khi ngu?i d?u tiên (là công ty b?o lãnh phát hành ch?ng khoán) dã tr? h?t ti?n mua ch?ng khoán mà công ty bán ra thì TTCK làm xong vi?c giao v?n dài h?n cho công ty. Nó không làm gì khác cho công ty n?a. Công ty cung không ph?i tr? lãi, tr? v?n cho TTCK, nhu ph?i làm v?i ngân hàng. Vi?c dang ký và niêm y?t ch?ng khoán công ty làm v?i co quan chính quy?n qu?n lý s? giao d?ch ch?ng khoán và v?i S? Giao d?ch ch?ng khoán là noi qu?n lý cái ch?, ch? không ph?i v?i TTCK. Vì v?y, công ty ph?i t? làm an mà tr? l?i, tr? lãi cho nh?ng ngu?i dã hay s? mua ch?ng khoán c?a h?. Trong s? công vi?c c?a mình, TTCK ph?c v? công ty kho?ng 10 %, còn ph?c v? nh?ng ngu?i mua ch?ng khoán d?n 90 %. Vi?c ph?c v? sau g?m hai công tác chính : (1) làm sao cho h? có th? ki?m l?i t? vi?c mua bán ch?ng khoán trên th? tru?ng ; và (2) cho h? rút ti?n ra lúc nào cung du?c. Cách duy nh?t mà TTCK làm d? th?c hi?n t?t hai công tác kia, là làm sao cho có th?t nhi?u ngu?i tham gia vào nó, càng dông càng t?t. Ðông ngu?i mua ?t s? bán d?, v?y là có s? mua bán d? ki?m l?i. Nhi?u ngu?i m?i s?n sàng vào thì ngu?i cu bán ch?ng khoán cho h?, nhu v?y là rút ra lúc nào cung du?c. TTCK cung không b?o d?m cho ngu?i d?u tu là c? mua bán ch?ng khoán s? có l?i, hay cho vay ? TTCK là có lãi cao. Nh?ng th? này tu? thu?c vào các công ty dã bán ch?ng khoán và ho?t d?ng c?a h?, và tu? cách ngu?i d?u tu dã d?t mua bán nhu th? nào.

Cách làm c?a TTCK là s? d?ng m?t s? công ngh? d? :

Giá mua bán s? là m?t giá công b?ng (fair), m?t bên không th? b?t ch?t bên kia vì n?m nhi?u thông tin hon ;

Có s?n thanh kho?n, t?c là lúc nào cung có ti?n m?t d? thanh toán hay là ngu?i bán hay mua ch?ng khoán dù nhi?u hay ít thì cung không b? dìm giá hay tang giá vì không có s?n ti?n m?t ;

Chi phí cho vi?c mua bán th?p ;

Vi?c thanh toán ti?n nong gi?a m?t s? r?t dông ngu?i di?n ra nhanh chóng và thu?n ti?n và

M?i giao d?ch di?n ra trong s? thanh liêm và trong sáng. B?n y?u t? d?u có tính thuong m?i hay v?t ch?t, còn y?u t? cu?i là tinh th?n ; và t?t c? d?u nh?m ph?c v? ngu?i d?u tu.

Tu cách c?a ngu?i mua bán ch?ng khoán

Khi phát hành ch?ng khoán, công ty s? ?n d?nh m?t giá bán ban d?u du?c ghi trên ch?ng khoán, g?i là m?nh giá. M?nh giá s? lên hay xu?ng d? thành giá th?c t? lúc mua hay bán g?i là th?c giá. Th?c giá thay d?i tu? theo ngu?i mu?n mua hay bán ch?ng khoán th?y công ty tr? c? t?c hay ti?n lãi ra sao (nam tru?c tr? bao nhiêu, nam nay có th? s? tr? bao nhiêu) và tu? vào s? dánh giá c?a h? v? tri?n v?ng kinh doanh c?a công ty (s?n ph?m s? bán ch?y không). Hai y?u t? này t? l? thu?n v?i nhau nhung l?i t?o ra hai lo?i ngu?i mua bán khác nhau. Ngu?i nào mua hay bán ch?ng khoán mà d?a trên tri?n v?ng kinh doanh tuong lai c?a công ty thì ngu?i dó mong ki?m l?i t? chính vi?c mua bán ; và h? là ngu?i d?u co (speculator) hay ngu?i kinh doanh ch?ng khoán. Ngu?i d?u co ? TTCK khác h?n ngu?i d?u co ? th? tru?ng hàng hoá, h? c?n thi?t cho TTCK, chúng ta s? xem v? h? ? bài 18. Còn ngu?i nào ch? mua ch?ng khoán d? mong hu?ng c? t?c hay ti?n lãi d?u d?n, thì ngu?i dó là ngu?i d?u tu b?o th? hay ngu?i nuôi ch?ng khoán.

Dù là ngu?i d?u co hay ngu?i b?o th? thì c? hai d?u là ngu?i d?u tu. N?u ngu?i b?o th? không bán ch?ng khoán di thì h? ng?i ? vòng 1, còn ngu?i d?u co thì luôn luôn ? vòng 4. V? trí c?a h? có th? thay d?i t? vòng n? sang vòng kia, tu? theo cách h? ra l?nh cho công ty môi gi?i mua bán ch?ng khoán c?a m?t công ty nhu th? nào

T?ng quan v? Th? tru?ng Ch?ng khoán

Th? tru?ng ch?ng khoán trong di?u ki?n c?a n?n kinh t? hi?n d?i, du?c quan ni?m là noi di?n ra các ho?t d?ng giao d?ch mua bán ch?ng khoán trung và dài h?n. Vi?c mua bán này du?c ti?n hành ? th? tru?ng so c?p khi ngu?i mua mua du?c ch?ng khoán l?n d?u t? nh?ng ngu?i phát hành, và ? nh?ng th? tru?ng th? c?p khi có s? mua di bán l?i các ch?ng khoán dã du?c phát hành ? th? tru?ng so c?p.

Nhu v?y, xét v? m?t hình th?c, th? tru?ng ch?ng khoán ch? là noi di?n ra các ho?t d?ng trao d?i, mua bán, chuy?n nhu?ng các lo?i ch?ng khoán, qua dó thay d?i ch? th? n?m gi? ch?ng khoán. Th? tru?ng ch?ng khoán có nh?ng ch?c nang co b?n sau:

1. Ch?c nang co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

- Huy d?ng v?n d?u tu cho n?n kinh t?

- Cung c?p môi tru?ng d?u tu cho công chúng

- T?o tính thanh kho?n cho các ch?ng khoán

- Ðánh giá ho?t d?ng c?a doanh nghi?p

- T?o môi tru?ng giúp Chính ph? th?c hi?n các chính sách vi mô

2. Các ch? th? tham gia th? tru?ng ch?ng khoán

Các t? ch?c và cá nhân tham gia th? tru?ng ch?ng khoán có th? du?c chia thành các nhóm sau: nhà phát hành, nhà d?u tu và các t? ch?c có liên quan d?n ch?ng khoán.

a) Nhà phát hành

Nhà phát hành là các t? ch?c th?c hi?n huy d?ng v?n thông qua th? tru?ng ch?ng khoán. Nhà phát hành là ngu?i cung c?p các ch?ng khoán - hàng hoá c?a th? tru?ng ch?ng khoán.

- Chính ph? và chính quy?n d?a phuong là nhà phát hành các trái phi?u Chính ph? và trái phi?u d?a phuong.

- Công ty là nhà phát hành các c? phi?u và trái phi?u công ty.

- Các t? ch?c tài chính là nhà phát hành các công c? tài chính nhu các trái phi?u, ch?ng ch? th? hu?ng... ph?c v? cho ho?t d?ng c?a h?.

b) Nhà d?u tu

Nhà d?u tu là nh?ng ngu?i th?c s? mua và bán ch?ng khoán trên th? tru?ng ch?ng khoán. Nhà d?u tu có th? du?c chia thành 2 lo?i: nhà d?u tu cá nhân và nhà d?u tu có t? ch?c.

- Các nhà d?u tu cá nhân

- Các nhà d?u tu có t? ch?c

c) Các t? ch?c kinh doanh trên th? tru?ng ch?ng khoán

- Công ty ch?ng khoán

- Qu? d?u tu ch?ng khoán

- Các trung gian tài chính

d) Các t? ch?c có liên quan d?n th? tru?ng ch?ng khoán

- Co quan qu?n lý Nhà nu?c

- S? giao d?ch ch?ng khoán

- Hi?p h?i các nhà kinh doanh ch?ng khoán

- T? ch?c luu ký và thanh toán bù tr? ch?ng khoán

- Công ty d?ch v? máy tính ch?ng khoán

- Các t? ch?c tài tr? ch?ng khoán

- Công ty dánh giá h? s? tín nhi?m...

3. Các nguyên t?c ho?t d?ng co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

Th? tru?ng ch?ng khoán ho?t d?ng theo các nguyên t?c co b?n sau:

- Nguyên t?c công khai

- Nguyên t?c trung gian

- Nguyên t?c d?u giá

4. C?u trúc và phân lo?i co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

Th? tru?ng ch?ng khoán là noi di?n ra các giao d?ch, mua bán nh?ng s?n ph?m tài chính (c? phi?u, trái phi?u, các kho?n vay ngân hàng... có k? h?n trên 1 nam). Sau dây là m?t s? cách phân lo?i TTCK co b?n:

a) Can c? vào s? luân chuy?n các ngu?n v?n

Th? tru?ng ch?ng khoán du?c chia thành th? tru?ng so c?p và th? tru?ng th? c?p.T

· Th? tru?ng so c?p

Th? tru?ng so c?p là th? tru?ng mua bán các ch?ng khoán m?i phát hành. Trên th? tru?ng này, v?n t? nhà d?u tu s? du?c chuy?n sang nhà phát hành thông qua vi?c nhà d?u tu mua các ch?ng khoán m?i phát hành.

· Th? tru?ng th? c?p

Th? tru?ng th? c?p là noi giao d?ch các ch?ng khoán dã du?c phát hành trên th? tru?ng so c?p, d?m b?o tính thanh kho?n cho các ch?ng khoán dã phát hành.

b) Can c? vào phuong th?c ho?t d?ng c?a th? tru?ng

Th? tru?ng ch?ng khoán du?c phân thành th? tru?ng t?p trung (S? giao d?ch ch?ng khoán) và phi t?p trung (th? tru?ng OTC).

c) Can c? vào hàng hoá trên th? tru?ng

Th? tru?ng ch?ng khoán cung có th? du?c phân thành các th? tru?ng: th? tru?ng c? phi?u, th? tru?ng trái phi?u, th? tru?ng các công c? ch?ng khoán phái sinh.

· Th? tru?ng c? phi?u: th? tru?ng c? phi?u là th? tru?ng giao d?ch và mua bán các lo?i c? phi?u, bao g?m c? phi?u thu?ng, c? phi?u uu dãi.

· Th? tru?ng trái phi?u: th? tru?ng trái phi?u là th? tru?ng giao d?ch và mua bán các trái phi?u dã du?c phát hành, các trái phi?u này bao g?m các trái phi?u công ty, trái phi?u dô th? và trái phi?u chính ph?.

· Th? tru?ng các công c? ch?ng khoán phái sinh

Th? tru?ng các ch?ng khoán phái sinh là th? tru?ng phát hành và mua di bán l?i các ch?ng t? tài chính khác nhu: quy?n mua c? phi?u, ch?ng quy?n, h?p d?ng quy?n ch?n.

T?ng quan v? th? tru?ng ch?ng khoán( Ph?n 1)

Vào kho?ng gi?a th? k? th? 15 ? t?i thành ph? trung tâm buôn bán c?a phuong Tây, các thuong gia thu?ng t? t?p t?i m?t s? khu nhu quán cà phê d? trao d?i mua bán các lo?i hàng hoá nhu nông s?n, khoáng s?n, ti?n t? và các ch?ng t? có giá. Ði?m d?c bi?t ? dây là các thuong gia ch? giao d?ch v?i nhau b?ng l?i nói, không có hàng hoá th?t. Nh?ng cu?c thuong lu?ng này nh?m th?ng nh?t v?i nhau các h?p d?ng trao d?i mua bán ngay ho?c cho tuong lai.

Nh?ng cu?c trao d?i này ban d?u ch? là m?t nhóm ngu?i và sau dó dông d?n cho d?n khi nó th?c s? thành m?t khu ch? riêng. Th?i gian h?p ch? lúc d?u là hàng tháng, sau dó hàng tu?n r?i rút ng?n còn hàng ngày. Trong các phiên h?p ch? t?i dây các thuong gia th?ng nh?t v?i nhau các quy u?c cho vi?c thuong lu?ng và sau này tr? thành nh?ng quy t?c có giá tr? b?t bu?c d?i v?i nh?ng ai mu?n tham gia th? tru?ng và th? tru?ng ch?ng khoán hình thành t? dó.

Nhu v?y, th? tru?ng ch?ng khoán xu?t hi?n t? th? k? th? 15. S? hình thành th? tru?ng ch?ng khoán cung d?ng th?i v?i th? tru?ng h?i doán và m?t s? th? tru?ng khác.

Quá trình hình thành và phát tri?n c?a th? tu?ng ch?ng khoán th? gi?i dã tr?i qua nh?ng giai do?n thang tr?m. Th?i k? huy hoàng nh?t là vào nh?ng nam 1875 d?n 1913, th? tru?ng ch?ng khoán trong th?i k? này phát tri?n m?nh cùng v?i s? tang tru?ng c?a n?n kinh t?. Nhung d?n "ngày th? sáu den t?i" vào ngày 29-10-1929 là ngày m? d?u cu?c kh?ng ho?ng c?a th? tru?ng ch?ng khoán New York, t? dó cu?c kh?ng ho?ng kéo sang các th? tru?ng ch?ng khoán Tây Âu, B?c Âu và Nh?t B?n. Sau th? chi?n th? hai, th? tru?ng ch?ng khoán ph?c h?i và phát tri?n m?nh. Nhung r?i cu?c kh?ng ho?ng tài chính nam 1987 m?t l?n n?a dã làm cho th? tru?ng ch?ng khoán th? gi?i suy s?p n?ng n?. Cu?c kh?ng ho?ng ho?ng này d? l?i h?u qu? nghiêm tr?ng hon cu?c kh?ng ho?ng nam 1929. Nhung ch? sau hai nam, th? tru?ng ch?ng khoán th? gi?i ti?p t?c di vào ho?t d?ng ?n d?nh, phát tri?n và tr? thành m?t d?nh ch? không th? thi?u trong d?i s?ng kinh t? c?a nh?ng qu?c gia có n?n kinh t? phát tri?n theo d?nh hu?ng th? tru?ng.

M?t cái ch? có t? ch?c

Th? tru?ng là m?t "cái ch?". ? m?c phát tri?n th?p, ch? là m?t noi t?p trung hàng hoá các lo?i, và k? bán ngu?i mua g?p nhau. ? m?c phát tri?n cao hon, nhu các siêu th? "mart", ch? không có ngu?i bán. ? m?c cao hon n?a ch? là noi di?n ra s? trao d?i. ? dó ngu?i mua hay bán không xu?t hi?n mà giao d?ch v?i nhau qua nh?ng ngu?i môi gi?i. Ch? bán ch?ng khoán thu?c lo?i này. Noi dây, hàng là các ch?ng khoán du?c trao d?i ; nhung chúng th?c s? l?i ch? là nh?ng con s? di kèm v?i tên công ty. Ði?u này giúp ngu?i mua k? bán, vào b?t c? lúc nào, cung có th? thay d?i v? trí, khi mua ch?ng khoán, khi bán nó di. Và ngu?i này là nh?ng nhà d?u tu hay công chúng nhu ta dã bi?t. Ngu?i d?u tu mua và bán hàng, nhung hàng c?a h? là hàng mua l?i. Ngu?i bán th?c s? là các công ty c? ph?n. Nhung nh?ng công ty này ch?ng còn dính dáng gì vào vi?c buôn bán. Ch? bán ch?ng khoán có r?t dông ngu?i mua, k? bán, b?i th?, nó du?c t? ch?c r?t quy c? và du?c g?i là "m?t cái ch? có t? ch?c cao" (highly organized market).

Các lo?i ch?

Bình thu?ng, ? ch? hàng hoá, ta có ch? d?u m?i và ch? bán l? là nh?ng ch? phân lo?i theo s? lu?ng hàng bán (bán buôn, bán l?) ; có ch? trong nhà l?ng, ch? bên ngoài nhà l?ng là nh?ng ch? phân chia theo ph?m ch?t hàng bán ; r?i có ch? bán luong th?c, ch? bán cây c?nh là nh?ng ch? phân theo m?t hàng. TTCK cung có nh?ng lo?i ch? gi?ng nhu th? ch? khác là nó có t? ch?c cao.

Ch? bán theo s? lu?ng hàng bán

Ch?ng khoán tho?t d?u do công ty dua ra ; khi dã dang ký v?i u? ban giao d?ch ch?ng khoán thì h? du?c phép bán. Công ty s? bán cho m?t noi mua s? d? cho ti?n khi dua bán cung nhu lúc l?y ti?n v?. Công ty "mua s?" là công ty b?o lãnh phát hành ch?ng khoán. S? mua bán gi?a hai noi này t?o nên th? tru?ng so c?p, gi?ng nhu ch? d?u m?i.

Khi công ty "mua s?" dem bán l? ch?ng khoán cho công chúng, thì hai ngu?i này t?o ra m?t th? tru?ng th? hai, g?i là th? tru?ng th? c?p, gi?ng nhu ch? bán l?.

Hai th? tru?ng này an thông v?i nhau m?i t?o nên TTCK. N?u ch? có ch? so c?p không thôi, nhu ? ta hi?n nay, thì chua có TTCK.

Ch? bán theo ph?m ch?t hàng hoá

Công ty bán ch?ng khoán có cái to, cái nh? ; cho nên ch?ng khoán c?a h? cung du?c phân lo?i theo s?c m?nh c?a công ty. Ch?ng khoán c?a các công ty l?n, h?i d? m?t s? di?u ki?n nào dó, s? du?c bán ? m?t khu v?c r?ng rãi, ph? xá dông ngu?i, g?i là các sàn giao d?ch, nhu mô t? ? bài 8. D? th?o Pháp l?nh ch?ng khoán c?a ta g?i là "th? tru?ng giao d?ch t?p trung" ; cho ng?n g?n và tu? m?ch van, chúng ta s? d?ch là ch? bán trên sàn hay sàn giao d?ch. Các t? này d?u ch? chung m?t ch? là "trading floor".

Ch?ng khoán c?a các công ty không h?i d? nh?ng di?u ki?n dòi h?i kia s? du?c bán ? m?t noi khác g?i là bán "qua các qu?y" (over-the-counter trading - OTC) ; có th? tên chính th?c c?a nó ? ta s? là "th? tru?ng giao d?ch không t?p trung", ? dây chúng ta d?ch là "ch? bán trên bàn" hay "bàn giao d?ch" ta không g?i là qu?y d? không b? l?n v?i qu?y ? ch? trên sàn. Ch? trên bàn, không có ngu?i qua k? l?i, mà ch? là các van phòng c?a các ngu?i môi gi?i d?t t?i nhi?u noi trong nu?c. H? cung nhu khách hàng giao d?ch v?i nhau qua di?n tho?i.

Phân lo?i theo tính ch?t món hàng

Huy d?ng v?n thì không ch? công ty m?i làm, mà c? chính quy?n các c?p cung làm n?a. So v?i công ty, kh? nang tr? n? c?a chính quy?n ch?c ch?n hon, do dó các ràng bu?c v? tr? n? dành cho công ty không du?c áp d?ng cho chính quy?n. Vì th?, công trái c?a chính quy?n du?c bán ? m?t ch? khác, thu?ng là các ngân hàng thuong m?i. S? vi?c này t?o ra m?t ch? riêng bán công trái do chính quy?n phát hành.

S? phân lo?i các ch? nhu ? trên c?t cho d? hi?u. Trên th?c t?, các lo?i ch? kia ho?t d?ng dan xen v?i nhau t?o nên m?t TTCK. Vì c?t tu? c?a m?t cái ch? là s? trao d?i, nên ? dâu có trao d?i là có ch? mà không nh?t thi?t ph?i có m?t d?a di?m chung cho k? mua ngu?i bán ; b?i th? "cái bàn" cung là m?t "cái ch?".

Nguyên t?c ho?t d?ng c?a ch?

Th? tru?ng so c?p ph?i gi?i quy?t t?t c? các v?n d? c?a vi?c vay n? và hùn v?n ; là nh?ng th? luôn luôn có r?i ro. Mu?n tránh r?i ro, ngu?i ta ph?i thu th?p tin t?c, ký h?p d?ng v?i các con n?, và ki?m soát s? th?c hi?n h?p d?ng dó. Vi?c này s? do m?t công ty hay ngu?i b?o lãnh phát hành ch?ng khoán (underwriter) làm. H? s? th?o lu?n v?i các công ty mu?n bán ch?ng khoán v? các di?u ki?n c?a h?p d?ng. Khi h?p d?ng du?c th?c hi?n thì các công ty du?c u? nhi?m (trustee) ki?m soát vi?c con n? th?c hi?n h?p d?ng.

Ch? th? c?p bán ch?ng khoán là noi công ty b?o lãnh phát hành bán l?i ch?ng khoán cho công chúng. Ch? này - nhu dã bi?t - do các ngu?i môi gi?i l?p. (V? nh?ng ngu?i này chúng ta s? d? c?p ? bài XIII).

Ch? th? c?p ph?i th?c hi?n ba ch?c nang. M?t là, khai m?, hay xác d?nh m?t giá công b?ng (fair) cho vi?c mua hay bán ch?ng khoán. Hai là, giúp cho vi?c mua bán theo các giá kia du?c di?n ra nhanh chóng d? dàng ; t?c là t?o ra thanh kho?n. Ba là, giúp cho vi?c giao d?ch ít t?n kém.

Xác d?nh m?t giá công b?ng

Ch?ng khoán tiêu bi?u cho l?i h?a c?a công ty phát hành là h? s? tr? l?i s? ti?n dã nh?n cùng v?i l?i lãi sau này. Giá tr? c?a l?i h?a dó tu? thu?c vào s? mong d?i c?a ngu?i dã b? ti?n ra và vào s? dánh giá các r?i ro liên quan d?n s? tr? n?. Hai cái này l?i b? chi ph?i b?i các thông tin có s?n ? nh?ng ch? nh?t d?nh (báo chí, co s?, noi mua bán) và b?i k?t lu?n mà ngu?i b? ti?n rút ra t? các thông tin ?y. Cùng m?t thông tin, nhung nh?ng ngu?i khác nhau s? có nh?ng k?t lu?n cho mình khác nhau.

M?t giá c? công b?ng cho ch?ng khoán là m?t phí t?n th?p nh?t mà nh?ng ngu?i hi?u bi?t thông tin s?n sàng tr? khi mua bán ch?ng khoán. M?t phí t?n th?p nh?t cho ngu?i bán là s? ti?n cao nh?t h? dòi du?c. Còn phí t?n th?p nh?t cho ngu?i mua l?i là s? ti?n nh? nh?t mà h? s? ph?i tr?.

Khai m? cái giá kia là m?t di?n trình làm giá hay t?o giá. ? m?i lo?i th? tru?ng di?n trình dó khác nhau.

T?o ra hay có s?n thanh kho?n

T? "thanh kho?n" nghe khó hi?u. ? dây, cho d? nh?, có th? nói m?t th? tru?ng có kh? nang t?o thanh kho?n là noi mà ? dó b?t c? ai cung có th? mua bán nhanh chóng mà không b? thua thi?t. Thí d?, khi b?n mu?n bán ch?ng khoán c?a m?t công ty, ? m?t noi nào, vào b?t c? lúc nào, theo cái giá công b?ng, mà noi dó có th? mua r?i tr? ti?n cho b?n ngay thì dó là m?t th? tru?ng có thanh kho?n cao. N?u ph?i lâu b?n m?i bán du?c hay ph?i "lót tay" m?i bán du?c thì noi dó không có thanh kho?n hay thanh kho?n th?p.

Ð? có thanh kho?n, TTCK s? áp d?ng công ngh? bù qua s?t l?i (thanh toán bù tr?). S? ti?n nh?n t? ngu?i mua s? du?c l?y ra tr? cho ngu?i bán. N?u s? ngu?i bán cao hon s? ngu?i mua khi?n có s? m?t thang b?ng v? thanh kho?n, thì TTCK cung ph?i có kh? nang gi?ng nhu ngân hàng d? bù d?p s? chênh l?ch kia. Các công ngh? c?a ngân hàng, mà chúng ta dã bi?t qua bài V, cung du?c dùng trong TTCK.

Gi?m chi phí giao d?ch

C?t lõi c?a TTCK là s? trao d?i. Mu?n trao d?i ph?i có s? d?ng ý v? di?u ki?n mua bán. V? s? th?c hi?n cái dã d?ng ý (t?c là s? th?c hi?n) và r?i thanh toán. Khi làm hai vi?c sau thì cung có t?n kém và r?i ro (thí d?, ngu?i bán nh?n bán nhung không giao hàng khi?n ngu?i mua ph?i di tìm hàng thay th? ; ngu?i mua không tr? ti?n làm ngu?i bán k?t v?n...). Chi phí th?c hi?n ph?i th?p thì buôn bán m?i d? dàng ; nh? dó TTCK m?i th?c hi?n du?c các ch?c nang c?a nó. Mu?n th?, th? tru?ng ph?i có t? ch?c nghia là có b?n d?c tính sau :

1. H?n ch? gia nh?p và có n?i quy ho?t d?ng

Ngu?i mua bán ch?ng khoán có th? lên d?n hàng tram hàng ngàn m?i ngày. M?t s? dông nhu th? giao d?ch v?i nhau thì ph?i bi?t nhau và ph?i tin r?ng nh?ng ngu?i mà h? giao d?ch là nh?ng ngu?i dáng tin c?y. N?u không, thì ai cung s? b? "suu tra lý l?ch" tru?c khi tham gia. N?u vi?c dó x?y ra, ta s? th?y ngay là không có mua bán n?a.

M?t cách d? tránh tình tr?ng này là ch?n l?c d? gi?i h?n s? gia nh?p. Trong TTCK, ch? có nh?ng ngu?i du?c phép m?i du?c vào ch? trên sàn. Ðó là nh?ng ngu?i môi gi?i. T?t c? nh?ng ngu?i khác ch? có th? mua bán v?i nhau qua nh?ng ngu?i này. Ð? tr? thành ngu?i môi gi?i, duong s? ph?i h?i d? m?t s? di?u ki?n v? v?n li?ng, tiêu chu?n k? toán chuyên môn và d?o d?c. Và d? cho ch?t ch? hon, các h?i viên ph?i d?t ra n?i quy hành ngh? ; d? nh?ng ai vi ph?m s? b? ph?t ti?n hay b? sa th?i.

Nh? nh?ng bi?n pháp trên, nên khi ngu?i d?u tu ra l?nh mua bán, h? m?i dám tin tu?ng ngu?i mình giao d?ch và di?u này làm cho chi phí gi?m nhi?u. Ni?m tin làm gi?m b?t gi?y t? và t?n kém.

2. Tiêu chu?n hoá

Vi?c giao d?ch ? ch? ph?i du?c tiêu chu?n hoá và don gi?n hoá. Thí d?, các ch?ng khoán du?c x?p theo t?ng l? 100 hay 1.000 c? ph?n ; r?i có nh?ng th? t?c th?ng nh?t v? chuy?n giao hàng và thanh toán ti?n.

S? tiêu chu?n hoá làm cho vi?c mua bán du?c don gi?n. Ngu?i mua và bán ch? c?n d?ng ý v?i nhau v? giá hàng và s? lu?ng ; t?t c? các v?n d? khác c?a vi?c mua bán thì hai bên dã bi?t, không c?n ph?i bàn b?c n?a. Tiêu chu?n hoá còn làm gi?m các tru?ng h?p hai bên hi?u khác nhau v? tính ch?t c?a s? giao d?ch.

3. Gi?i quy?t tranh ch?p

Dù dã t?o ra nh?ng t?p t?c trên thì tranh ch?p cung v?n x?y ra. Gi?i quy?t chuy?n dó s? m?t th?i gi? và ti?n b?c. Ch? có t? ch?c s? gi?m chi phí kia b?ng cách d? ra m?t khuôn kh? cho vi?c gi?i quy?t tranh ch?p. Gi?i quy?t riêng tu v?i nhau s? r? hon nhi?u so v?i vi?c dua nhau ra toà.

4. B?o d?m thi hành

Giao d?ch cách nào thì cung có nh?ng r?c r?i không lu?ng tru?c du?c ; dó là r?i ro, và chúng r?t khác nhau. Mua bán thì bao gi? cung có hai ngu?i, n?u ch? dua ra các bi?n pháp d? b?o v? m?t ngu?i thì vi?c mua bán tr? nên t?n kém vì ngu?i kia cung ph?i tìm cách ch?ng d?. Ð? gi?m b?t chi phí dó, th? tru?ng có t? ch?c s? b?o d?m r?ng các s? giao d?ch dã du?c d?ng ý thì cung s? du?c th?c hi?n. Làm du?c nhu th? thì khi hai bên mua bán dã d?ng ý v? m?t v? vi?c r?i thì c? hai d?u bi?t ch?c vi?c ?y s? du?c th?c hi?n.

Ðó là nh?ng nguyên t?c chung mà các th? tru?ng có t? ch?c áp d?ng. Th?c hi?n chúng cách nào thì m?i th? tru?ng s? làm khác nhau.

T?ng quan v? th? tru?ng ch?ng khoán( Ph?n 2)

Th? tru?ng ch?ng khoán trong di?u ki?n c?a n?n kinh t? hi?n d?i, du?c quan ni?m là noi di?n ra các ho?t d?ng giao d?ch mua bán ch?ng khoán trung và dài h?n. Vi?c mua bán này du?c ti?n hành ? th? tru?ng so c?p khi ngu?i mua mua du?c ch?ng khoán l?n d?u t? nh?ng ngu?i phát hành, và ? nh?ng th? tru?ng th? c?p khi có s? mua di bán l?i các ch?ng khoán dã du?c phát hành ? th? tru?ng so c?p.

Nhu v?y, xét v? m?t hình th?c, th? tru?ng ch?ng khoán ch? là noi di?n ra các ho?t d?ng trao d?i, mua bán, chuy?n nhu?ng các lo?i ch?ng khoán, qua dó thay d?i ch? th? n?m gi? ch?ng khoán. Th? tru?ng ch?ng khoán có nh?ng ch?c nang co b?n sau:

1. Ch?c nang co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

- Huy d?ng v?n d?u tu cho n?n kinh t?

- Cung c?p môi tru?ng d?u tu cho công chúng

- T?o tính thanh kho?n cho các ch?ng khoán

- Ðánh giá ho?t d?ng c?a doanh nghi?p

- T?o môi tru?ng giúp Chính ph? th?c hi?n các chính sách vi mô

2. Các ch? th? tham gia th? tru?ng ch?ng khoán

Các t? ch?c và cá nhân tham gia th? tru?ng ch?ng khoán có th? du?c chia thành các nhóm sau: nhà phát hành, nhà d?u tu và các t? ch?c có liên quan d?n ch?ng khoán.

a) Nhà phát hành

Nhà phát hành là các t? ch?c th?c hi?n huy d?ng v?n thông qua th? tru?ng ch?ng khoán. Nhà phát hành là ngu?i cung c?p các ch?ng khoán - hàng hoá c?a th? tru?ng ch?ng khoán.

- Chính ph? và chính quy?n d?a phuong là nhà phát hành các trái phi?u Chính ph? và trái phi?u d?a phuong.

- Công ty là nhà phát hành các c? phi?u và trái phi?u công ty.

- Các t? ch?c tài chính là nhà phát hành các công c? tài chính nhu các trái phi?u, ch?ng ch? th? hu?ng... ph?c v? cho ho?t d?ng c?a h?.

b) Nhà d?u tu

Nhà d?u tu là nh?ng ngu?i th?c s? mua và bán ch?ng khoán trên th? tru?ng ch?ng khoán. Nhà d?u tu có th? du?c chia thành 2 lo?i: nhà d?u tu cá nhân và nhà d?u tu có t? ch?c.

- Các nhà d?u tu cá nhân

- Các nhà d?u tu có t? ch?c

c) Các t? ch?c kinh doanh trên th? tru?ng ch?ng khoán

- Công ty ch?ng khoán

- Qu? d?u tu ch?ng khoán

- Các trung gian tài chính

d) Các t? ch?c có liên quan d?n th? tru?ng ch?ng khoán

- Co quan qu?n lý Nhà nu?c

- S? giao d?ch ch?ng khoán

- Hi?p h?i các nhà kinh doanh ch?ng khoán

- T? ch?c luu ký và thanh toán bù tr? ch?ng khoán

- Công ty d?ch v? máy tính ch?ng khoán

- Các t? ch?c tài tr? ch?ng khoán

- Công ty dánh giá h? s? tín nhi?m...

3. Các nguyên t?c ho?t d?ng co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

Th? tru?ng ch?ng khoán ho?t d?ng theo các nguyên t?c co b?n sau:

- Nguyên t?c công khai

- Nguyên t?c trung gian

- Nguyên t?c d?u giá

4. C?u trúc và phân lo?i co b?n c?a th? tru?ng ch?ng khoán

Th? tru?ng ch?ng khoán là noi di?n ra các giao d?ch, mua bán nh?ng s?n ph?m tài chính (c? phi?u, trái phi?u, các kho?n vay ngân hàng... có k? h?n trên 1 nam). Sau dây là m?t s? cách phân lo?i TTCK co b?n:

a) Can c? vào s? luân chuy?n các ngu?n v?n

Th? tru?ng ch?ng khoán du?c chia thành th? tru?ng so c?p và th? tru?ng th? c?p.T

· Th? tru?ng so c?p

Th? tru?ng so c?p là th? tru?ng mua bán các ch?ng khoán m?i phát hành. Trên th? tru?ng này, v?n t? nhà d?u tu s? du?c chuy?n sang nhà phát hành thông qua vi?c nhà d?u tu mua các ch?ng khoán m?i phát hành.

· Th? tru?ng th? c?p

Th? tru?ng th? c?p là noi giao d?ch các ch?ng khoán dã du?c phát hành trên th? tru?ng so c?p, d?m b?o tính thanh kho?n cho các ch?ng khoán dã phát hành.

b) Can c? vào phuong th?c ho?t d?ng c?a th? tru?ng

Th? tru?ng ch?ng khoán du?c phân thành th? tru?ng t?p trung (S? giao d?ch ch?ng khoán) và phi t?p trung (th? tru?ng OTC).

c) Can c? vào hàng hoá trên th? tru?ng

Th? tru?ng ch?ng khoán cung có th? du?c phân thành các th? tru?ng: th? tru?ng c? phi?u, th? tru?ng trái phi?u, th? tru?ng các công c? ch?ng khoán phái sinh.

· Th? tru?ng c? phi?u: th? tru?ng c? phi?u là th? tru?ng giao d?ch và mua bán các lo?i c? phi?u, bao g?m c? phi?u thu?ng, c? phi?u uu dãi.

· Th? tru?ng trái phi?u: th? tru?ng trái phi?u là th? tru?ng giao d?ch và mua bán các trái phi?u dã du?c phát hành, các trái phi?u này bao g?m các trái phi?u công ty, trái phi?u dô th? và trái phi?u chính ph?.

· Th? tru?ng các công c? ch?ng khoán phái sinh

Th? tru?ng các ch?ng khoán phái sinh là th? tru?ng phát hành và mua di bán l?i các ch?ng t? tài chính khác nhu: quy?n mua c? phi?u, ch?ng quy?n, h?p d?ng quy?n ch?n

Vai trò c?a các chuyên gia và nhà t?o l?p th? tru?ng trên th? tru?ng ch?ng khoán

Khi d? c?p d?n các hình th?c t? ch?c th? tru?ng không th? không nh?c d?n vai trò c?a các chuyên gia và các nhà t?o t?p th? tru?ng trong vi?c t?o l?p s? công b?ng, hi?u qu? và tr?t t? trên m?i th? tru?ng này.

Tr?i qua hàng tram nam l?ch s? hình thành, th? tru?ng ch?ng khoán (TTCK) d?n nay v?n không ng?ng phát tri?n và ngày càng kh?ng d?nh là m?t kênh huy d?ng v?n h?u hi?u c?a n?n kinh t?. Cùng v?i nh?ng ti?n b? c?a khoa h?c k? thu?t và yêu c?u v? s? da d?ng trong các ho?t d?ng d?u tu, d?n nay nhi?u lo?i th? tru?ng dã ra d?i v?i các hình th?c t? ch?c th? tru?ng t? don gi?n (th? tru?ng ch?ng khoán phi t?p trung) d?n hi?n d?i và h?t s?c ch?t ch? (th? tru?ng ch?ng khoán t?p trung). Khi d? c?p d?n các hình th?c t? ch?c th? tru?ng nói trên không th? không nh?c d?n vai trò c?a các chuyên gia và các nhà t?o t?p th? tru?ng trong vi?c t?o l?p s? công b?ng, hi?u qu? và tr?t t? trên m?i th? tru?ng này.

1. Vai trò c?a chuyên gia ch?ng khoán trên TTCK giao d?ch t?p trung

M?c tiêu c?a các S? giao d?ch là t?o l?p m?t môi tru?ng giao d?ch ch?ng khoán (CK) an toàn và hi?u qu?, trong dó các nhà d?u tu ph?i du?c d?i x? công b?ng, du?c cung c?p thông tin tuong x?ng nh?m h? tr? k?p th?i cho các quy?t d?nh d?u tu.

Trên TTCK giao d?ch t?p trung, chuyên gia CK là nh?ng ngu?i ho?t d?ng chuyên môn nh?m duy trì s? công b?ng, c?nh tranh và hi?u qu? v? m?t lo?i CK dã niêm y?t. Ngoài ra, các chuyên gia còn là s? k?t n?i gi?a các nhà môi gi?i v?i các l?nh d?t mua và bán trên TTCK, h? tr? cho các giao d?ch du?c th?c hi?n an toàn và hi?u qu?.

M?t giao d?ch du?c th?c hi?n khi giá c? dã h?p lý, d? d?t du?c m?c giá h?p lý thì các l?nh d?u ph?i chuy?n qua các chuyên gia ph? trách. Vai trò c?a các chuyên gia du?c th? hi?n qua các ho?t d?ng sau:

- Vai trò là d?i lý c?a các nhà môi gi?i: Công vi?c c?a chuyên gia là th?c hi?n l?nh cho các nhà môi gi?i d?i v?i lo?i CK mà h? ph? trách. N?u m?t khách hàng ti?n hành d?t l?nh thông qua nhà môi gi?i, trong tru?ng h?p l?nh gi?i h?n không th? th?c hi?n du?c, nhà môi gi?i s? chuy?n l?nh này sang các chuyên gia, các chuyên gia s? tr? thành ngu?i d?i di?n cho nhà môi gi?i d?i v?i l?nh dó t?i sàn giao d?ch.

- Vai trò là nhà d?u giá: Trong toàn b? phiên giao d?ch, các chuyên gia s? dua ra m?t m?c giá chào mua - chào bán t?t nh?t, trên co s? dó d?n d?u m?i phiên giao d?ch h? thi?t l?p m?t m?c giá giao d?ch h?p lý d?i v?i t?ng lo?i CK trên co s? cung - c?u v? lo?i CK dó. Ho?t d?ng này nh?m b?o d?m tr?t t? th? tru?ng d?i v?i t?ng lo?i CK mà h? ph? trách, d?ng th?i h?n ch? s? dao d?ng v? giá c? c?a CK dó.

- Vai trò là nhà kinh doanh: Các chuyên gia th?c hi?n giao d?ch t?i m?t m?c giá n?m trong kho?ng giá chào mua cao nh?t và giá chào bán th?p nh?t. H? là ngu?i ch?u trách nhi?m gi?m thi?u s? chênh l?ch gi?a l?nh mua và l?nh bán. Vi?c mua và bán này du?c th?c hi?n theo hu?ng c?a th? tru?ng cho d?n khi s? chênh l?ch du?c cân b?ng tr? l?i.

Trong tru?ng h?p x?y ra bi?n c? v? l?nh, v? giá c?... t?i th? tru?ng giao d?ch t?p trung, vai trò c?a các chuyên gia tr? nên r?t quan tr?ng trong vi?c ch? d?ng di?u ch?nh các bi?n c? v? tr?ng thái cân b?ng và ?n d?nh.

2. Vai trò c?a các nhà t?o l?p th? tru?ng trên th? tru?ng phi t?p trung

Nhà t?o l?p th? tru?ng là ngu?i th?c hi?n ch?c nang duy trì th? tru?ng cho m?t lo?i CK. Ch?ng h?n, d?i v?i CK A là CK không niêm y?t và du?c mua bán trên th? tru?ng phi t?p trung (OTC). Nhà t?o l?p th? tru?ng là ngu?i d?t ra m?c giá bán CK A cho bên mua v?i s? thách giá trên co s? tuong ?ng v?i m?c giá mà bên bán (khách hàng c?a h?) yêu c?u.

Sau khi nhà d?u tu d?t l?nh mua bán CK A trên th? tru?ng OTC, nhà môi gi?i s? chuy?n l?nh này t?i nhà kinh doanh (thu?c b? ph?n kinh doanh c?a công ty môi gi?i). Nhà kinh doanh s? tìm ki?m ngu?i có th? bán s? CK A (nhà môi gi?i bên bán). Lúc này, nhà môi gi?i bên bán dóng vai trò là ngu?i t?o l?p th? tru?ng cho CK A.

Th?c t? là có nhi?u nhà môi gi?i s?n sàng bán CK A và nhu v?y s? có r?t nhi?u nhà t?o l?p th? tru?ng d?i v?i CK A tuong duong v?i các m?c "thách giá" khác nhau. Nhà kinh doanh b?t d?u ti?n hành thuong lu?ng v? giá c? c?a CK A v?i các nhà t?o l?p th? tru?ng d? có th? d?t du?c m?c giá t?i uu. Giao d?ch s? du?c th?c hi?n khi nhà kinh doanh tìm du?c nhà t?o l?p th? tru?ng bán s? CK A v?i m?c giá th?p nh?t.

Thông thu?ng các nhà t?o l?p th? tru?ng là nh?ng nhà môi gi?i dã du?c dang ký. Tuy nhiên, không ph?i t?t c? các nhà môi gi?i dã dang ký d?u là nh?ng nhà t?o l?p th? tru?ng. Ð? có th? tr? thành m?t nhà t?o l?p th? tru?ng thì ngu?i môi gi?i ph?i th?c s? quan tâm d?n vi?c t?o d?ng th? tru?ng cho m?t lo?i CK.

Vai trò c?a các nhà t?o l?p th? tru?ng du?c th? hi?n thông qua các ho?t d?ng sau:

- Duy trì tính linh ho?t c?a th? tru?ng d?i v?i m?t lo?i CK khi CK dó du?c phát hành ra th? tru?ng.

- Tang kh? nang th?c hi?n giao d?ch m?t lo?i CK có th? sinh l?i do s? c?nh tranh v? giá c? d?t ra gi?a các nhà t?o l?p th? tru?ng khác nhau d?i v?i cùng lo?i CK dó.

- Thu hút s? quan tâm c?a các nhà d?u tu t?i m?t lo?i CK không niêm y?t trên th? tru?ng.

- Tang tính linh ho?t c?a th? tru?ng d?i v?i m?t lo?i CK khi tang s? lu?ng các nhà t?o l?p th? tru?ng.

Các chuyên gia cung có th? tr? thành "nhà t?o l?p th? tru?ng" d?i v?i m?t lo?i CK c? th? trong di?u ki?n ph?i ch?u s? ki?m soát ch?t ch?. S? ki?m soát này s? h?n ch? du?c các sai ph?m n?u h? l?m d?ng quy?n hành d?c quy?n c?a mình t?i S? giao d?ch.

Bên c?nh dó, các nhà t?o l?p th? tru?ng có xu hu?ng c?nh tranh v?i nhau do luôn có nhi?u nhà t?o l?p th? tru?ng d?i v?i m?t CK, do dó th? tru?ng OTC du?c dánh giá là có kh? nang t? di?u ch?nh t?t hon th? tru?ng giao d?ch CK t?p trung.

C? chuyên gia CK và nhà t?o l?p th? tru?ng d?u du?c ti?p c?n v?i các thông tin d?c bi?t do h? thu?ng xuyên ti?p c?n tr?c ti?p v?i các thông tin trên s? l?nh, vì v?y h? có nhi?u kh? nang b? "rò r?" thông tin khi có s? bi?n d?ng th? tru?ng. N?u không b? c?m, các chuyên gia và các nhà t?o l?p th? tru?ng có th? s? d?ng các thông tin này (bao g?m các thông tin n?i b?) d? th?c hi?n kinh doanh cho chính h? nh?m thu l?i nhu?n. Ðó cung chính là lý do t?i sao nh?ng d?i tu?ng này b? ki?m soát ch?t ch?. M?t yêu c?u khác n?a là h? ph?i công b?ng v?i t?t c? các nhà d?u tu, không du?c phép thiên v? b?t c? bên nào.

Ngày nay, trên th? gi?i có nhi?u lo?i th? tru?ng m?i ra d?i nhu th? tru?ng c? phi?u, th? tru?ng trái phi?u, th? tru?ng tuong lai, th? tru?ng quy?n ch?n... cùng v?i s? h? tr? c?a các phuong th?c giao d?ch da d?ng dã không ng?ng thúc d?y s? phát tri?n c?a h? th?ng TTCK, góp ph?n vào s? công b?ng, hi?u qu? và tr?t t? d?i v?i các giao d?ch t?i các th? tru?ng này... Vì v?y vai trò c?a các chuyên gia và các nhà t?o l?p th? tru?ng là luôn du?c kh?ng d?nh. Trong tuong lai không xa, d? TTCK Vi?t Nam nói chung di vào v?n hành ?n d?nh nên c?n s?m tính d?n vi?c xây d?ng m?t d?i ngu các chuyên gia và nhà t?o l?p th? tru?ng d? nang l?c tác nghi?p trên th? tru?ng.

Vai trò c?a nhà môi gi?i, nhà kinh doanh ch?ng khoán

Nhà môi gi?i

M?t trong nh?ng nguyên t?c can b?n v?n hành th? tru?ng ch?ng khoán là nguyên t?c trung gian, th? hi?n rõ nét nh?t v?i vai trò và ho?t d?ng c?a các nhà môi gi?i và kinh doanh ch?ng khoán.

Th? tru?ng ch?ng khoán ho?t d?ng hi?u qu? m?t ph?n là nh? vào s? th? vai t?t c?a các nhà môi gi?i và kinh doanh ch?ng khoán. Dù ho?t d?ng ? th? tru?ng nào thì nh?ng nhà chuyên nghi?p du?c ch?n l?c này cung ph?i dang ký và du?c c?p phép hành ngh?. H?u h?t các công ty ch?ng khoán d?u v?a có ho?t d?ng môi gi?i v?a có ho?t d?ng kinh doanh ch?ng khoán. Tuy nhiên trong giao d?ch, d? d?m b?o tính trung th?c, công bình và uy tín c?a ngành, hai ho?t d?ng này du?c d?c bi?t luu ý t? ch?c và giám sát tách b?ch.

Nhà môi gi?i không mua bán CK cho mình

Các nhà môi gi?i là nh?ng d?i di?n thu x?p giao d?ch cho khách hàng và hu?ng hoa h?ng. Ngu?i môi gi?i không mua bán ch?ng khoán cho mình, h? ch? là ngu?i n?i k?t và giúp th?c hi?n yêu c?u c?a ngu?i mua, k? bán. Tài s?n (ch?ng khoán) và ti?n du?c chuy?n d?ch qua l?i t? khách bán sang khách mua. Trong quá trình dó nhà môi gi?i không d?ng tên tài s?n, g?i là không có v? th? (position). Trong ti?ng Anh, nhà môi gi?i (broker) thu?ng du?c dùng d? ch? m?t công ty ch?ng khoán hon là d? ch? m?t nhân viên môi gi?i. Nhân viên môi gi?i c?a m?t công ty ch?ng khoán còn du?c dùng ph? bi?n b?ng t? "registered representative" (d?i di?n giao d?ch) ho?c "account executive" (AE) tu? theo h? n?m dâu trong m?i quan h? công t?c. Qu?n chúng d?u tu thì g?i h? b?ng "customer?s man" hay "stockbroker".

Môi gi?i du?c u? nhi?m hay th?a hành

Trong ti?ng Anh g?i là commission broker, dó là nhân viên c?a m?t công ty ch?ng khoán thành viên c?a m?t s? giao d?ch. H? làm vi?c hu?ng luong c?a công ty ch?ng khoán và du?c b? trí d? th?c hi?n các l?nh mua bán cho các công ty ch?ng khoán, hay khách hàng c?a công ty, trên sàn giao d?ch. Vì th? nên h? cung du?c g?i theo m?t tên chung khác là môi gi?i trên sàn (floor broker). Các l?nh mua bán du?c chuy?n d?n cho các môi gi?i th?a hành này có th? là t? van phòng công ty hay cung có th? t? các môi gi?i d?i di?n (registered representatives).

Nhân dây, xin luu ý v?i ngu?i d?c m?t di?m r?t quan tr?ng, r?t d? nh?m l?n, và dã t?ng b? nh?m l?n r?t ph? bi?n, k? c? trong các tài li?u luu hành r?ng rãi và truy?n d?t gi?ng d?y, theo dó nhi?u ngu?i thu?ng di?n d?t thu?t ng? "commission brokers" là các "môi gi?i an hoa h?ng". T? dó mà có cách hi?u sai l?ch v? tu cách làm vi?c và quan h? v? quy?n l?i d?i v?i v? trí này. Th?t ra t? "commission" ? dây không có nghia là "hoa h?ng" mà là "nhi?m v?". Lo?i "môi gi?i an hoa h?ng" th? thi?t là nh?ng ngu?i mà ta s? tìm hi?u du?i dây.

Môi gi?i d?c l?p hay "hai dô la"

Môi gi?i hai dô la "two-dollar broker) hay còn g?i là các nhà môi gi?i d?c l?p (independent broker) chính là các nhà môi gi?i làm vi?c cho chính h? và hu?ng hoa h?ng (thù lao) theo d?ch v?. H? là m?t thành viên t? b? ti?n ra thuê ch? t?i s? giao d?ch (sàn giao d?ch) - gi?ng nhu các công ty ch?ng khoán thành viên. H? chuyên th?c thi các l?nh cho các công ty thành viên khác c?a s? giao d?ch. S? di có di?u này là vì t?i các s? giao d?ch nh?n nh?p, lu?ng l?nh ph?i gi?i quy?t cho khách hàng c?a m?t công ty ch?ng khoán g?i t?i l?m khi quá nhi?u, mà các nhân viên môi gi?i co h?u c?a các công ty này (các commission brokers) không th? làm xu?, ho?c vì lý do nào dó h? v?ng m?t. Lúc dó các công ty ch?ng khoán s? "h?p d?ng" v?i các nhà môi gi?i d?c l?p d? th?c hi?n l?nh cho khách hàng c?a mình, và tr? cho lo?i môi gi?i này m?t kho?n ti?n nh?t d?nh.

Kh?i thu?, các nhà môi gi?i d?c l?p du?c tr? c? hai dô la cho m?t lô tròn ch?ng khoán (100 c? ph?n), nên ngu?i ta g?i quen thành "môi gi?i hai dô la". Môi gi?i d?c l?p cung du?c g?i chung là môi gi?i trên sàn (floor broker). H? dóng vai trò không khác gì ch?c nang c?a m?t môi gi?i th?a hành, ngo?i tr? tu cách d?c l?p c?a h?, có nghia h? không ph?i là nhân viên d?i di?n cho b?t k? m?t công ty ch?ng khoán nào c?.

Nhà kinh doanh ch?ng khoán.

S? nang d?ng c?a TTCK, kh? nang duy trì tính liên t?c thông qua ho?t d?ng mà ? ta g?i là t? doanh, c? ph?n dóng góp tích c?c c?a các công ty kinh doanh ch?ng khoán.

Các nhà kinh doanh (nhà buôn) CK

M?t công ty CK hành ngh? kinh doanh khi h? dóng vai trò là ch? nhân (principal) c?a lu?ng CK giao d?ch, t?c h? mua hay bán b?ng chính tài kho?n (hay t?n kho) c?a h?. Danh t? chuyên môn g?i ho?t d?ng kinh doanh CK này là "giao d?ch có v? th?" hay có s? h?u (position trading). Giao d?ch có v? th? c?a m?t công ty CK có th? du?c hi?u là công ty dang trong "tu th? ki?m soát" lu?ng CK dang giao d?ch. Nh?m m?c dích duy trì m?t th? tru?ng trung th?c và ?n d?nh, các công ty thành viên có ch?c nang kinh doanh không du?c giao d?ch vu?t giá tr? tru?ng m?c (tài kho?n) mà h? dang s? h?u. Trong TTCK di?u t?i k? là th? thu?t giao d?ch d? làm giá (manipulation) hay các d?ng tác nh?m dánh l?a qu?n chúng d?u tu. Lu?t l? CK luôn d?t v?n d? này thành uu tiên hàng d?u c?n du?c cham sóc.

M?t khi các nhà kinh doanh bán CK t?n kho c?a mình, h? s? thu c?a khách d?u tu mua CK dó m?t kho?n kê giá (markup), ch? không ph?i kho?n hoa h?ng.

M?t kho?n "ph?t ph?y" (thu?t ng? mark) giá lên nhu v?y là kho?n chênh l?ch gi?a giá chào bán (offer) t?i th?i di?m, du?c tham kh?o trong h? th?ng chào giá th? tru?ng liên công ty (interdealer market), và giá th?c hi?n cho khách hàng; Giá bao g?m kho?n ph?t ph?y d? th?c hi?n dó g?i là giá th?c (net price). Nhà kinh doanh tuy?t d?i không du?c phát bi?u là h? ch? thu x?p giao d?ch n?u th?c t? h? dem chính CK t?n kho c?a mình ra d? bán cho khách.

Th?c thi l?nh cho khách hàng

M?t công ty CK, tu? theo ch?c nang và di?u ki?n cho phép, có th? tho? mãn m?t l?nh c?a khách hàng theo phuong th?c sau dây:

Làm trung gian thu x?p mua bán, v?i tu cách là d?i di?n c?a khách hàng, mua bán cho tài kho?n c?a khách hàng.

Làm nhà buôn CK, b?ng cách di mua l?i c?a nhà t?o giá, kê giá lên thành giá th?c bán, và bán l?i cho khách hàng.

N?u công ty kinh doanh CK dang có CK t?n kho thì có th? bán l?i cho khách hàng m?t lu?ng CK t?n kho dó theo l?nh d?t c?a khách.

Nghi?p v? ho?t d?ng môi gi?i và kinh doanh CK

Trong cùng m?t giao d?ch, công ty CK ho?c ch? dóng vai trò trung gian ho?c ch? dóng vai trò buôn l?i CK, nhung tuy?t d?i không du?c l?p l? vai trò - nghia là v?a làm giá v?a tính m?t kho?n hoa h?ng cho cùng m?t th?c thi l?nh cho khách d?u tu. Ð? so sánh, ta hãy xem vai trò c?a m?t lo?i ho?t d?ng và cách hành x? ph?i tuân th?.