Có thể trong cuộc sống hằng ngày, có những thời điểm mà tâm trí con người hoàn toàn không Tư Duy, nhưng nếu cả một cuộc đời thiếu vắng Tư Duy hẳn sẽ không thể được coi là con người.

Tư duy là khả năng đặc biệt giúp chúng ta hình dung về những gì vượt ngoài tầm tri giác. Trong khi tri giác chỉ hoạt động khi ta tiếp xúc trực tiếp với môi trường qua các giác quan, thì Tư Duy lại cho phép ta tạo ra hình ảnh về thế giới mà không cần “chứng kiến” hay “cảm nhận” một cách trực tiếp. Nhờ đó, con người có thể tưởng tượng về những điều chưa xảy ra, dự đoán các sự kiện trong tương lai, và đưa ra hành động phù hợp để đạt được kết quả tích cực và tránh những hậu quả tiêu cực.

Tư Duy vượt lên giới hạn không gian và thời gian, mở ra một thế giới không giới hạn trong tâm trí. Nếu như tri giác bị bó hẹp bởi khả năng nhận thức vật lý của cơ thể thì Tư Duy cho phép ta mô phỏng về những điều thậm chí không thể tri giác. Chỉ cần có một khái niệm hay mô tả, ta có thể Tư Duy về bất kỳ điều gì, bất kể nó có thật hay chỉ là hư cấu.

Điểm đặc biệt của Tư Duy là khả năng hệ thống hóa và kết nối các ý tưởng. Tư Duy không chỉ dừng lại ở việc phản ánh thực tại, mà còn cho phép con người hiểu sâu hơn về những quy luật và bản chất ẩn sau các hiện tượng. Điều đó là nền tảng cho những yếu tố giúp con người phát triển vượt bậc so với các loài khác như sự suy xét, sáng tạo, và thấu hiểu.

Tư duy có hai chiều kích chính. Chiều kích thứ nhất là Tư Duy theo hướng khách quan, là Tư Duy về bản chất, đặc điểm, trạng thái và mối quan hệ của sự vật hiện tượng. Chiều kích thứ hai là Tư Duy theo hướng chủ quan, là Tư Duy dựa trên những quan niệm, niềm tin, và Cảm Xúc của cá nhân người Tư Duy.

Niềm tin và quan niệm cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc định hình Tư Duy, nhưng chúng cũng có thể gây méo mó nhận thức. Niềm tin mạnh mẽ đôi khi khiến ta thiên lệch, chỉ chú ý đến những thông tin phù hợp với cá nhân mình, đồng thời phớt lờ hoặc đánh giá thấp những quan điểm trái ngược. Tương tự, Cảm Xúc cũng tác động mạnh mẽ đến Tư Duy. Cảm Xúc tích cực khơi nguồn sáng tạo, còn Cảm Xúc tiêu cực dễ dẫn đến lo âu và hạn chế khả năng suy nghĩ.

Tư Duy không chỉ là quá trình hình thành ý tưởng mà còn bao gồm cả lý luận. Lý luận là công cụ giúp ta tổ chức và kết nối các ý tưởng thành một chuỗi liên tưởng mạch lạc. Lý luận có hai dạng chính là trực giác và hệ thống. Lý luận trực giác diễn ra nhanh ,thường trong Vô thức và mang tính tổng hợp. Còn lý luận hệ thống thì chậm rãi, được kiểm soát bởi Ý thức và mang tính phân tích. Cả hai dạng lý luận này bổ sung cho nhau, tạo nên sự phong phú và hiệu quả trong quá trình Tư Duy.

Tuy nhiên, điểm đặc biệt của con người không chỉ nằm ở khả năng Tư Duy hay lý luận, mà ở năng lực "Tư Duy về Tư Duy", đó là khả năng phản tỉnh và cải tiến cách chúng ta suy nghĩ. Bằng việc Phản Quán, con người có thể nhận thức được giới hạn của Tư Duy cá nhân và tìm cách vượt qua chúng, từ đó sáng tạo ra những phương pháp Tư Duy mới, phù hợp và hiệu quả hơn.

Ta cần nhìn nhận cả những yếu tố khách quan từ môi trường lẫn năng lực nhận thức chủ quan của chính mình. Trong thực tế, con người thường phải lý luận dưới sức ép của thời gian và trong khuôn khổ giới hạn về khả năng tính toán. Chính vì vậy, khi nghiên cứu về quá trình Tư Duy không thể chỉ dựa trên các cấu trúc lý thuyết thuần túy như logic hay xác suất, mà các đánh giá cần được điều chỉnh sao cho phù hợp với năng lực và giới hạn của con người, những sinh thể không hoàn hảo. Nói cách khác, một phương pháp Tư Duy toàn diện không chỉ cần chỉ ra cách ta nên Tư Duy như thế nào mà còn phải phù hợp với cách ta có thể Tư Duy trong thực tế.

Do đó, phẩm giá của con người nằm ở khả năng Tư Duy. Chính Tư Duy giúp ta vươn lên và Hoàn Hiện chứ không phải không gian, thời gian hay những thứ mà ta không thể đong đầy. Việc cố gắng Tư Duy sáng suốt là nguyên tắc đạo đức quan trọng mà ta cần hướng tới.