Niềm tin về một cái “tôi” (Chấp Ngã) là nguồn gốc sinh ra Nghiệp, mà Nghiệp là đầu mối của Sinh Tử Luân Hồi và Khổ của con người. 

Quan niệm về một cái “tôi” (Ngã Kiến) trường cửu là một quan niệm sai lầm và phiến diện. Chính nó là nguyên nhân duy nhất phát sinh những thứ tình cảm và tư tưởng vị kỷ, những tham dục vô bờ bến, những quyến luyến đam mê, những oán thù bất tận. Chính nó là nguyên nhân dẫn đến các cuộc tranh đấu ác liệt không một phút nào nguôi. Tóm lại, ta có thể kết luận rằng: tất cả mọi đau khổ trên đời đều do thấy có “tôi” mà ra cả. 

Vô Ngã là một khái niệm phản ánh sự không tồn tại của một cái “tôi” độc lập và bất biến. Vô Ngã là đối tượng của Tư Duy. Đây không phải là một quan niệm bi quan, mà là một sự thức tỉnh về bản chất thực sự của sự tồn tại và sự giải thoát khỏi những ràng buộc của cái “tôi”.

Vô Ngã chỉ ra rằng mọi hiện hữu đều không có Ngã riêng biệt, không có thực thể cố định nào tồn tại mà không phụ thuộc vào những yếu tố khác. Mọi hiện hữu đều do Pháp Tắc mà có mặt, tức là chúng phát sinh và biến mất dựa trên các nguyên nhân (Nhân) và điều kiện (Duyên) nhất định, không phải do ý muốn hay quyền lực nào kiểm soát.

Nói đến Luân Hồi người ta thường quan niệm có một cái “tôi” đặc biệt chuyển từ kiếp này qua kiếp khác để chịu đau chịu khổ, hoặc để được hưởng thụ phúc lành. Thật ra, sự tái sinh không phải là sự chuyển giao của một cái “tôi” từ kiếp này sang kiếp khác, mà là sự liên tục của quá trình Khí Vận. Con người và mọi hiện hữu đều là kết quả do sự kết hợp tạm thời của các thành tố cộng hưởng với Nghiệp đã tạo tác, không phải là những thực thể riêng biệt.

Các hiện hữu không phải là những đặc tính cố định, mà là những sự kiện tạm thời, liên tục biến đổi và tạo ra những hiện hữu mới. Chúng giống như các nốt nhạc trong một giai điệu, không nốt nào tồn tại độc lập mà chúng phải liên kết với nhau thì mới tạo nên được giai điệu.

Vô Ngã cũng được hiểu qua hai quá trình: bên trong và bên ngoài. Quá trình bên trong liên quan đến sự nhận thức về Tính Không, trong khi quá trình bên ngoài giải thích qua sự tái sinh không chủ thể, dựa trên sự cộng hưởng của Nghiệp dẫn đến sự kết hợp của các hiện hữu.

Nhận thức về Vô Ngã giúp ta nhìn nhận lại mối liên kết giữa bản thân và thế giới xung quanh, giải thoát khỏi những ràng buộc của cái “tôi” và mở ra con đường hòa nhập với Chân Lý, nơi mọi sự phân biệt giữa “tôi” và “khác” đều không còn. Đây là bước đầu tiên trên con đường giải thoát.

Ban đầu, ta cần phải trải qua một quá trình tự nhận thức sâu sắc về bản thân, nhận ra rằng mình khác biệt so với thế giới xung quanh. Ban đầu, con người sống mà không nhận thức được sự toàn vẹn của mình, không nhận thức được sự liên kết với vạn hữu. Để đạt được sự giải thoát, ta phải vượt qua giai đoạn tập trung vào Ngã, phá vỡ sự phân biệt và trở về với trạng thái tự nhiên, không vướng bận của Chân Lý.

Ngã giúp ta nhận ra sự toàn vẹn ngay trong chính sự bất toàn của mình. Vũ Trụ vận hành theo quy luật không ngừng biến đổi: từ lúc vạn vật bị cuốn theo những lực lượng ngẫu nhiên một cách không tự chủ, đến khi con người thức tỉnh, nhận diện sức mạnh nội tại, tạo dựng một Ngã riêng biệt, và cuối cùng, hiểu được tính giả tạo của Ngã để trở về với Chân Lý tối thượng.

Khi đã giải thoát, con người không còn bị ràng buộc bởi Ngã, mà nhận ra bản thân là một phần không thể tách rời của Vũ Trụ, sống trong sự hòa hợp với toàn thể. Ngã giống như một lớp vỏ bảo vệ, cần thiết để con người trưởng thành. Nhưng nếu bám víu quá lâu, nó sẽ trở thành rào cản, ngăn ta đạt tới sự tự do đích thực.

Krishnamurti từng nhấn mạnh rằng, để trở nên toàn vẹn, ta cần trước hết nhận diện Ngã và những giới hạn của mình. Chỉ khi ấy, ta mới có thể vượt qua và đạt đến trạng thái giải thoát thực sự. Đây không phải là lý thuyết trừu tượng, mà là một quy luật tự nhiên mà mọi sinh mệnh đều phải đối mặt.

Quan trọng hơn, hãy nhớ rằng Ngã và Chân Lý không hề đối lập, mà như hai mặt của cùng một đồng xu. Chân Lý vừa là tuyệt đối, vừa là tương đối, tùy thuộc vào góc nhìn của mỗi người. Trong tĩnh có động, trong động có tĩnh, những mâu thuẫn này chính là bản chất của các quy luật tự nhiên. Diệt Ngã không có nghĩa là hủy diệt bản thân, mà là phá vỡ ảo tưởng rằng ta tách biệt khỏi Vũ Trụ, để từ đó hòa mình vào tiến trình hiện hữu.