Na poniższym zdjęciu widzicie niejakiego Johna MacLeana, urodzonego 24 sierpnia 1879 roku w Pollokshaws (obecnie dzielnica Glasgow).

Był on szkockim nauczycielem i zagorzałym socjalistą, który przeszedł do historii jako pasjonujący mówca oraz pierwszy „oficjalny" przedstawiciel Rosji Radzieckiej na Wyspach.

Jedna z czołowych postaci okresu tak zwanego „Czerwonego Clydeside" (Red Clydeside era)*.

* * *

Nasz dzisiejszy bohater to dla jednych ikona swojego ruchu, dla innych postać raczej kontrowersyjna. Wyraźnie dawał wyraz antywojennym poglądom. I wojnę światową postrzegał jako katastrofę oraz bezsensowne marnotrawstwo sił i środków państwa.

Za swoją postawę John został aresztowany zgodnie z zapisami Defence of the Realm Act (Ustawy o Obronności Państwa). Po kolejnym ciosie, jakim była utrata posady nauczyciela, MacLean całkowicie poświęcił się ideologii marksistowskiej.

W styczniu 1918 został honorowym członkiem władz III Wszechrosyjskiego Kongresu Sowietów, z kolei miesiąc później Moskwa mianowała go pierwszym radzieckim konsulem w Szkocji, z siedzibą w Glasgow przy South Portland Street nr 12. Nie został jednak nigdy uznany przez rząd w Londynie.

W kwietniu MacLean trafił za kratki pod zarzutem podżegania do buntu przeciwko władzy.

Podczas rozprawy sądowej, wygłosił płomienne, trwające 75 minut przemówienie, które dla szkockiej lewicy stało się na lata tekstem kultowym.

Pierwotnie skazany na pięć lat katorgi, wyszedł na wolność już w listopadzie tego samego roku, kiedy wojna dobiegła końca.

* * *

Odnośnie sytuacji w Irlandii, John MacLean był orędownikiem Rządów Krajowych, chociaż początkowo niepokoiła go wizja niepodległego kraju z katolicką większością u steru.

Jakiś czas później zaangażował się w walkę o wolność Zielonej Wyspy, uważając ją za część ogólnoświatowego boju przeciw imperializmowi.

Jego broszura zatytułowana: „Irlandzka tragedia hańbą Szkocji" sprzedała się w liczbie 20,000 kopii.

Latem 1907 roku, John udał się w podróż po całej Irlandii z cyklem wykładów ekonomicznych. W trakcie tych objazdów, MacLean poznał i zaprzyjaźnił się z irlandzkim socjalistą i przywódcą związków zawodowych: Jimem Larkinem.

MacLean potępił Powstanie Wielkanocne z 1916. Jego zdaniem, była to demokratyczna rebelia, której przewodziła burżuazja – a to nie zgadzało się z jego pacyfistycznymi poglądami.

Po upadku Powstania nawiązał kontakt z członkami szkockiej sekcji Irlandzkiego Bractwa Republikańskiego.

* * *

W lipcu 1919 roku, MacLean po raz pierwszy zawitał do Dublina i wygłosił tam parę przemówień.

Pod koniec życia Johna, jego poglądy na sytuację w Irlandii uległy dalszej radykalizacji – do tego stopnia, że zaczął nawet popierać tak zwany „siłowy republikanizm irlandzki" (chociaż dotąd sprzeciwiał się przemocy).

Irlandzką Wojnę o Niepodległość nazywał „walką o wolność" i bronił tych, którzy mordowali „szumowiny i zdrajców własnej rasy".

Zdaniem MacLeana, walki na Éire jedynie umacniały rewolucję bolszewicką w Rosji: „Członkowie Sinn Féin, nie będący ani socjalistami ani komunistami, robią więcej dla Rosji i dla sprawy rewolucji, niż wszyscy zdeklarowani marksiści oraz komuniści w Wielkiej Brytanii".

Ze szkockiego punktu widzenia, niepodległość Irlandii była rzeczą pozytywną i pożądaną. MacLean był przekonany, że „Brytyjczycy chcą głodem wyplenić [irlandzką] młodzież z ich własnego kraju". Ukrócenie brytyjskich wpływów w Irlandii zmniejszyłoby napływ Irlandczyków do Szkocji, a to z kolei oznaczałoby więcej miejsc pracy dla Szkotów.

Kiedy w czasie irlandzkiej Wojny Domowej rząd Wolnego Państwa Irlandzkiego zaczął zabijać przeciwników, John MacLean napisał list protestacyjny do przewodniczącego WPI, W.T. Cosgrave'a, w którym wyraził swoje „rozczarowanie".

* * *

Nasz bohater wierzył, iż szkoccy robotnicy i chłopi są szczególnie predysponowani do przewodzenia rewolucji. Propagował ideę „celtyckiej" odmiany komunizmu, przesyconego duchem starożytnych klanów. Był zdania, iż niepodległość Szkocji jest naturalnym krokiem na drodze stopniowego rozkładu imperialnej potęgi Anglii, jak też walnie przyczynia się do ostatecznego zwycięstwa światowej rewolucji robotniczej.

Zaangażował się politycznie, próbując założyć Szkocką Republikańską Partię Robotniczą (SWRP), jak też Szkocką Partię Komunistyczną (SCP), ale nie osiągnął na tym polu jakichś większych sukcesów.

Chociaż MacLean pełnił funkcję bolszewickiego konsula w Szkocji, nie zgadzał się z przywódcami Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii (CPGB), mimo iż ta wchłonęła ugrupowanie socjalistów, do którego John należał.

Podczas pobytu w więzieniu podjął strajk głodowy. Konieczność przymusowego odżywiania trwale odbiła się na jego zdrowiu. 30 listopada 1923 roku zemdlał nagle w czasie jednego ze swoich przemówień i w wieku zaledwie 44 lat zmarł na zapalenie płuc.

Na poniższym zdjęciu widzicie „ostatnią drogę" Johna MacLeana.

Ten „celtycki komunista" cieszył się taką sławą, że na ulicach Glasgow żegnały go wielotysięczne tłumy. Był to największy pogrzeb w historii miasta.

* * *

Bohater mojego wpisu byłby dzisiaj postacią zupełnie zapomnianą, gdyby nie niezmordowana praca jego córki. Pani Nan Milton była współzałożycielką i pierwszym sekretarzem John MacLean Society.

Zebrała ponadto wszystkie wypowiedzi oraz teksty swojego ojca z różnych publikacji znajdujących się w szkockiej Bibliotece Narodowej i przepisała je na nowo. Zarówno ona, jak i jej pierwszy mąż oboje napisali też kilka biografii MacLeana.

Nazwała ojca „szkockim Leninem". Z kolei prawdziwy Lenin określił MacLeana jako „najlepszego spośród tych cichych bohaterów, którzy przyjęli na siebie trudną rolę przodowników ogólnoświatowej rewolucji".

Gorliwość Milton w zachowywaniu pamięci o ojcu wydaje się niesamowita, jeśli wziąć pod uwagę fakt, że ona prawie go nie znała. Z powodu swojego pracoholizmu, John MacLean oddalił się od rodziny wkrótce po narodzinach córki...

Współcześnie, za kontynuatorów dziedzictwa Johna MacLeana uważają się zarówno szkoccy nacjonaliści, jak i tamtejszy ruch robotniczy. Jest to rzadki przypadek wśród szkockich postaci historycznych.

Założona w 1998 Szkocka Partia Socjalistyczna (SSP) wręcz szczyci się tym, że jej program jest najbliższy wartościom, jakie wyznawał MacLean.

Wszystkie cytaty w tym tekście są w moim tłumaczeniu.

* Red Clydeside era - Okres radykalizmu politycznego w Glasgow i okolicach, trwający mniej więcej od 1910 roku do końca lat 30-tych. Charakteryzował się masowymi rozruchami robotniczymi i strajkami. Istotna karta w historii wyspiarskiego ruchu labourzystowskiego.