Câu 10: Kỹ năng tham vấn là gì? Kể tên các kỹ năng tham vấn? phân tích các kỹ năng: kỹ năng lắng nghe tích cực, kỹ năng đặt câu hỏi khéo léo, kỹ năng thấu hiểu, kỹ năng đương đầu.

Trả lời:

*Khái niệm: Kỹ năng tham vấn là sự vận dụng các kiến thức về tham vấn và các kiến thức có liên quan để giải quyết các nan đề cho thân chủ. Từ đó hình thành các thao tác tương đối thành thạo trong quá trình tham vấn.

* Các kỹ năng tham vấn

- Kỹ năng lắng nghe tích cực.

- Kỹ năng quan tâm

- Kỹ năng thấu hiểu.

- Kỹ năng thông đạt.

- Kỹ năng phản hồi.

- Kỹ năng đặt câu hỏi.

- Kỹ năng chỉ dẫn.

-Kỹ năng đương đầu, thách thức.

- Kỹ năng làm sáng tỏ.

-Kỹ năng trấn an

- Kỹ năng tự bộc lộ.

- Kỹ năng giải thích.

- Kỹ năng giao tiếp không lờ.

- Kỹ năng xác định thế mạnh thân chủ.

- Kỹ năng thăm dò

- Kỹ năng xây dựng lòng tin.

- Kỹ năng đưa ra lời khuyên, cung cấp thông tin.

- Kỹ năng tóm lược, tóm tắt.

- Kỹ năng khuyến khích, động viên.

- Kỹ năng xử lý im lặng.

- Kỹ năng thảo luận vấn đề nhạy cảm.

- Kỹ năng khen thưởng.

- Kỹ năng tập trung, chú ý vào 1 điểm.

- Kỹ năng khái quát hóa.

- Kỹ năng diễn đạt lại.

- Kỹ năng cao cấp và chuyên biệt.

- Kỹ năng làm mẫu.

* Phân tích một số kỹ năng.

1. Kỹ năng lắng nghe tích cực.

- Lắng nghe tích cực là cách lắng nghe và đáp trả phù hợp, thể hiện sự lắng nghe, chú ý, quan tâm, thấu hiểu của nhà tham vấn đến thân chủ.

- Lắng nghe tích cực giúp nhà tham vấn hiểu được thông điệp, cảm xúc của thân chủ, quan điểm của thân chủ, tăng khả năng hiểu biết và tin tưởng lẫn nhau.

- Tầm quan trọng của lắng nghe tích cực:

+ Người nói được giải tỏa cảm xúc

+ Giảm căng thẳng

+ Xây dựng sự tin tươgr và tôn trọng lẫn nhau.

+ Tạo môi trường an toàn hỗ trợ cho giải quyết vấn đề

+ Khuyến khích khai thác sâu thông tin

-Cách thức lắng nghe tích cực

+ Đối diện với thân chủ: ngồi thẳng hoặc nghiêng người ra phía trước để thể hiện sự chú tâm.

+ Duy trì giao tiếp mắt, thể hiện chúng ta đang quan tâm đến điều họ nói

+ Cố gắng thấu hiêu cảm xúc của thân chủ( như gật đâu, nhíu long mày..) và có lời để khuyến khích thân chủ nói tiếp.

Với đáp trả có lời, tập trung vào vấn đề then chốt giúp nhà tham vấn theo dõi được dòng câu chuyện.

-Các kỹ thuật để có thể lắng nghe tích cực

+ Nhắc lại: Chú ý đến nội dung mà thân chủ nối mà theo nhà tham vấn đánh gái là quan trọng và then chốt với thân chủ và nhắc lại nguyên văn điều thân chủ nói.

+ Diễn đạt lại: thể hiện lại những gì người khác đã nói. Diễn đạt lại chỉ tập trung vào nội dung vừa kể mà không đưa ra một sự giải thích nào.

+ Tóm  lược: tóm gọn lại những điều được nói sau khi nói một chuyện dài. Cô đọng và sắp xếp lại những ý chính mà thân chủ kể.

+ Phản hồi: nhắc lại những điều quan trọng mà thân chủ đã nói để giúp thân chủ nhìn nhận sâu hơn về điều đó. Nhà tham vấn giống như một cái gương để thân chủ soi lại những suy nghĩ, cảm xúc, niềm tin, giá trị của bản thân mình.

VD: lắng nghe học sinh trình bày về tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của mình….vè hoàn cảnh éo le của bản thân học sinh

2.Kỹ năng đặt câu hỏi khéo léo

*Kỹ năng đặt câu hỏi là một trong những kỹ năng quan trọng nhất của nhà tham vấn. Câu hỏi đặt ra phải ngắn gọn, dễ hiểu, rõ ràng.

*Có 2 dạng câu hỏi:

+ Câu hỏi mở

+ Câu hỏi đóng

*Những lưu ý khi sử dụng câu hỏi

- Không nên hỏi tới tấp,tra hỏi: Quá nhiều câu hỏi sẽ đấy người ta vào tư thế tự vệ, đồng thời làm ngừi phỏng vấn quá nhiều sự kiểm soát.

- Không hỏi nhiều câu vào một lúc.

- Nên đặt câu hỏi có chức năng khẳng định

VD: “Cháu không nghĩ là học hành siêng năng hơn sẽ giúp ích cho cháu rất nhiều hay sao?”

“Em bỏ qua tất cả lỗi lầm cho bạn thì cả em và bạn sẽ thoải mái hơn nhiều phải không nào?

*Những lưu ý khi đặt câu hỏi

- Hạn chế hỏi “tại sao”

- Có khi dung các câu hỏi mang tính kiểm soát.

- Luôn đặt những câu hỏi mở để tư vấn.

- Khéo léo đặt câu hỏi để thân chủ thoải mái, hài lòng.

VD: 2 cách đặt câu hỏi về 1 nội dung:

+ Cuộc sống gia đình em bây giờ thoải mái chứ hả? (nên)

+ Ba mẹ em còn giận nhau không? (không nên)

3. Kỹ năng đương đầu

- Kỹ năng đương đầu là nhà tham vấn chỉ ra những mâu thuẫn, sự không đồng nhất giữa lời nói, cảm xúc, thái độ, hành vi của thân chủ giúp cho thân chủ đương đầu với những mâu thuẫn mà thay đổi nhận thức,hành vi của bản thân họ.

Để thực hiện kỹ năng đương đầu có hiệu quả thì nhà tham vấn cấn sử dụng tốt cá kỹ năng: lắng nghe, thấu cảm, đặt câu hỏi, diễn giải, phản hồi…

VD: khi bố mẹ bắt đầu lao động sớm, học  sinh A dành thời gian cho việc học tập quá ít và dẫn đến kết quả học tập giảm sút. Bố mẹ có quan điểm:A là con gái vô tích sự, không cần học hành quá nhiều… nhà tham vấn giúp học sinh A chấp nhận thực tế xảy  ra trong gia đình, đương đầu với những khó khăn trên và giúp em tìm ra biện pháp tháo gỡ những khó khăn đó, tìm cách thuyết phục bố mẹ.

Hoặc những học sinh có nguy cơ tự tử vì những lý do khác nhau, cần giúp cho các em đương đầu với những khó khăn tâm lý mà các em gặp phải để vượt qua.