Câu 8. Nêu các phẩm chất đạo đức của con người Việt Nam trong giai đoạn mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Phân tích các phẩm chất đạo đức: "Trung với nước, hiếu với dân" và "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư".

14

1.Các phẩm chất đạo đức của con người Việt Nam trong giai đoạn mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh:

- Trung với nước, hiếu với dân

- Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư.

- Yêu thương con người.

- Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung.

2. Phân tích các phẩm chất đạo đức:

2.1. Trung với nước, hiếu với dân.

- Trong mối quan hệ đạo đức, thì mối quan hệ giữa mỗi người với đất nước, với nhân dân, với dân tộc mình là mối quan hệ lớn nhất. Trung và hiếu là phẩm chất quan trọng hàng đầu.

- Theo Hồ Chí Minh, trung với nước là trung thành với sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc. Nước là nước của dân và dân là chủ nhân của đất nước. Vì vậy, "trung với nước, hiếu với dân" là thể hiện trách nhiệm với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, với con đường đi lên và phát triển của đất nước.

- Nội dung chủ yếu của trung với nước:

+ Trong mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng và xã hội, phải biết đặt lợi ích của Đảng, của tổ quốc, của cách mạng lên trên hết.

+ Quyết tâm phấn đấu thực hiện mục tiêu cách mạng.

+ Thực hiện tốt mọi chủ chương chính sách của Đảng và Nhà nước.

- Nội dung chủ yếu của hiếu với dân:

+ Khẳng định vai trò, sức mạnh thật sự của nhân dân

+ Tin dân, học dân, lắng nghe ý kiến của dân, gắn bó mật thiết với nhân dân, tổ chức, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

+ Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.

Tóm lại: Trung với nước, hiếu với dân vừa là lời kêu gọi hành động, vừa là định hướng chính trị- đạo đức cho mỗi người dân Việt Nam.

2.2. Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư.

- Đây là phẩm chất đạo đức được Người nhắc đến nhiều nhất, thường xuyên nhất. Đây là phẩm chất quan trọng nhất gắn liền với sinh hoạt hàng ngày của mỗi cán

15

bộ, Đảng viên.

- Theo HCM :

+ Cần: tức là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng, không ỷ lại, không dựa dẫm.

+ Kiệm: tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của nhân dân, của nước, của bản thân mình; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ, nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; "không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi", không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù.

+ Liêm: tức là "luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân"; "không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân". Phải "trong sạch, không tham lam". "Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hoá.

+ Chính: "nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn".

Đối với mình - không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát huy điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình.

Đối với người - không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới; luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết thật thà; không dối trá, lừa lọc.

Đối với việc :để công việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà. Đã phụ trách việc gì thì quyết làm cho kỳ được, cho đến nơi đến chốn, không sợ khó khăn, nguy hiểm.

+ Chí công vô tư: Hồ Chí Minh nói: "Đem lòng chí công vô tư mà đối với người, với công việc", "Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau". Chí công vô tư, về thực chất là nối tiếp Cần, Kiêm, Liêm, Chính. Người giải thích: "Trước hết là cán bộ các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp, thì quyền nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp "dĩ công vi tư".

2.3. Yêu thương con người.

Hồ Chí Minh đã xác định tình yêu thương con người là một trong những phẩm chất cao đẹp nhất. Tình yêu thương đó là tình cảm rộng lớn:

16

- Trước hết, dành cho những người cùng khổ, những người lao động bị áp bức bóc lột. Tình yêu thương được thể hiện trong Người bằng ham muốn tột bậc là: "làm cho nước nhà được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành".

- Tình yêu thương con người còn được thể hiện trong mối quan hệ bạn bè, đồng chí, với mọi người bình thường trong quan hệ hàng ngày. Nó đòi hỏi mọi người phải luôn chặt chẽ, nghiêm khắc với bản thân mình, độ lượng với người khác. Nó đòi hỏi thái độ tôn trọng con người, nâng con người lên chứ không phải hạ thấp, vùi dập con người. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với những người ở cương vị lãnh đạo ở bất cứ cấp độ nào.

2.4. Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung.

- Đó là tinh thần "Bốn phương vô sản đều là anh em", là tinh thần đoàn kết các dân tộc bị áp bức với nhân dân lao động ở các nước. Đó là tinh thần đoàn kết của nhân dân Việt Nam với tất cả những người tiến bộ trên thế giới. Sự đoàn kết là nhằm vào 4 mục tiêu lớn của thời đại: hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

- Tư tưởng Hồ Chí Minh đã góp phần to lớn, có hiệu quả xây đắp tình đoàn kết quốc tế, tạo ra một kiểu quan hệ quốc tế mới: Đối thoại thay cho đối đầu, kiến tạo một nền văn hoá vì hoà bình trên thế giới.

Câu 9. Nêu các chức năng của văn hóa, các lĩnh vực chính của văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh? Phân tích nội dung văn hóa giáo dục và văn hóa đời sống.

1. Chức năng của văn hoá:

Một là, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm đúng đắn và tình cảm cao đẹp cho con người. Người thường xuyên quan tâm đến việc giáo dục lý tưởng cho cán bộ, Đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Đó là chức năng cao quý của văn hoá.

Hai là, nâng cao dân trí: "mọi người phải hiểu biết quyền lợi của mình... phải có kiến thức để tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết là phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ".

Ba là, bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, những phong cách lành mạnh, luôn hướng con người tới chân - thiện - mỹ để không ngừng hoàn thiện bản thân mình.

17

2. các lĩnh vực chính của văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

2.1. Văn hoá giáo dục:

Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hoá giáo dục tập trung ở những điểm sau:

- Mục tiêu của văn hoá giáo dục: là thực hiện cả ba chức năng của văn hoá bằng giáo dục, có nghĩa là bằng dạy và học. Dạy và học để mở mang dân trí, nâng cao kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp, những phẩm chất đạo đức; Phải đào tạo những con người mới vừa có đức vừa có tài "Học để làm việc, làm người, làm cán bộ...".

- Phải tiến hành cải cách giáo dục: để xây dựng một hệ thống trường lớp với chương trình và nội dung dạy và học thật khoa học phù hợp với những bước phát triển của ta.

- Phải không ngừng nâng cao dân trí.

Như vậy, những quan điểm của Người về văn hoá giáo dục là một hệ thống quan điểm rất phong phú và hoàn chỉnh.

2.2. Văn hoá văn nghệ

- Văn nghệ là biểu hiện tập trung nhất của nền văn hoá, là đỉnh cao của đời sống tinh thần, là hình ảnh của tâm hồn dân tộc.

- Hồ Chí Minh cho rằng: "Văn nghệ là mặt trận, nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy, tác phẩm văn nghệ là vũ khí sắc bén trong đấu tranh cách mạng, trong xây dựng xã hội mới, con người mới". Để làm tròn nhiệm vụ, "chiến sĩ nghệ thuật cần có lập trường vững, tư tưởng đúng... đặt lợi ích của kháng chiến, của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết".

- Văn nghệ phải gắn với thực tiễn của đời sống nhân dân.

- Phải có những tác phẩm xứng đáng với dân tộc và thời đại

2.2.3. Văn hoá đời sống

Quan điểm xây dựng đời sống mới là quan điểm rất độc đáo của Hồ Chí Minh về văn hoá. Khái niệm Đời sống mới được Hồ Chí Minh nêu ra bao gồm: đạo đức mới, lối sống mới và nếp sống mới. Các nội dung đó có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó đạo đức đóng vai trò chủ yếu.

- Đạo đức mới: thực hành đời sống mới trước hết là thực hành đạo đức cách mạng. Người viết: " thực hành đời sống mới là Cần, Kiệm, Liêm, Chính".

- Lối sống mới: Là xây dựng lối sống có lý tưởng, có đạo đức,

18

đó là lối sống văn minh, tiên tiến, kết hợp hài hoà truyền thống tốt đẹp của dân tộc và văn hoá của nhân loại.

- Nếp sống mới: là xây dựng nếp sống mới văn minh; xây dựng những thói quen và phong tục, tập quán tốt đẹp, kế thừa và phát triển được những thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc, "phải cấm hẳn say sưa, cờ bạc, hút xách, bợm bãi, trộm cắp. Phải tìm cách làm cho không có đánh chửi nhau, kiện cáo nhau, làm cho làng mình thành một làng phong thuần tục mỹ".

Câu 10. Vận dụng (liên hệ) tư tưởng đạo đức, văn hóa Hồ Chí Minh trong việc xây dựng đạo đức mới, lối sống mới trong sinh viên của trường Đại học Bách khoa Hà Nội.

1. Học tập và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, lối sống.

Theo HCM, cái khó khăn của cuộc chiến đấu mới không phải chỉ ở tầm vóc quy mô của sự nghiệp xây dựng, mà còn ở chỗ mỗi người phải khắc phục những yếu kém của mình, chiến thắng "giặc ở trong lòng mình", "giặc nội xâm" ở trong các tổ chức của mình. Nâng cao phẩm chất đạo đức trong tình hình mới, đòi hỏi mỗi chúng ta phải:

- Bồi dưỡng thế giới quan, phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, có ý chí vươn lên trong lao động, học tập, bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

- Biết giữ gìn đạo đức, nhân phẩm, lương tâm và danh dự. Nếp sống giản dị, ít lòng ham muốn về vật chất.

2. Vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá.

- Xây dựng thói quen tự học

- Tự vươn lên chiếm lĩnh những thành tựu hiện đại của thế giới về văn hoá, khoa học và công nghệ.

- Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình giao lưu, hội nhập với thế giới.