* Hoàn cảnh lịch sử:

Chiến thắng lịch sử ĐBP (9/5/1954), đánh dấu thắng lợi của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ. Hiệp định Giơnevo về Đông Dương được kí kết, tuy nhiên tình hình CMVN vẫn đang đứng trước những khó khăn, thách thức vô cùng to lớn. Đất nước ta tạm thời bị chia cắt thành hai miền Nam – Bắc.

- Ở miền Bắc: mặc dù thực dân Pháp rất ngoan cố, nhưng với tinh thần đấu tranh kiên quyết của nhân dân ta. Ngày 10/10/1954 tên lính Pháp cuối cùng đã phải rút khỏi Hà Nội, ngày 15/5/1955 toàn bộ quân đội viễn chinh Pháp đã phải rút khỏi miền Bắc. Miền Bắc nước ta hoàn toàn được giải phóng.

               + Ngay sau khi hòa bình lập lại nhân dân miền Bắc đã nhanh chóng khẩn trương bắt tay công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh tiến hành thực hiện các nhiệm vụ còn lại của cuộc CM DTDC nhằm tạo tiền đề đưa miền Bắc từng bước quá độ đi lên CNXH.

- Ở miền Nam: lợi dụng sự thất bại và khó khăn của thực dân Pháp đế quốc Mỹ đã nhảy vào hất cẳng thực dân Pháo nhằm biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của chúng, lập phòng tuyến ngăn chặn chủ nghĩa XH lan xuống Đông Nam – Châu Á. Đồng thời biến miền Nam thành căn cứ để tiến công miền Bắc.

               + Để thực hiện âm mưu nói trên ngay trước ngày ký kết hiệp định Gionevo, Mỹ phế truất Bửu Lộc đưa Ngô Đình Diệm lên làm thủ tướng chính phủ bù nhìn miền Nam. Diệm tuyên bố không công nhận Hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất đất nước và ngày 23/10/1955 chúng tổ chức cái gọi là “trưng cầu dân ý” để phế truất Bảo Đại đưa Ngô Đình Diệm lên làm tổng thống. Sau đó Mỹ - Diệm đã liên tục mở các cuộc hành quân càn quét để bình định miền Nam.

- Trước những biến đổi phức tạp nói trên, lịch sử đặt ra cho Đảng ta một yêu cầu bức thiết là phải vạch ra đường lối chiến lược đúng đắn để đưa CMVN tiến lên phù hợp với tình hình mới của đất nước và xu thế phát triển chung của thời đại. Xuất phát từ nhận thức sâu sắc tình hình thế giới và đặc điểm tình hình đất nước ta sau 7/1954 trải qua nhiều hội nghị của BCH TW Đảng và Bộ Chính trị. Nhất là sau Hội nghị TW Đảng lần thứ 13 (12/1957) và Hội nghị TW Đảng lần thứ 15 (1/1959), chủ trương chiến lược CMVN trong giai đoạn mới đã được hình thành, đó là: Đưa miền Bắc quá độ lên CNXH và thực hiện CM DTDC ở miền Nam.

Đây chính là bối cảnh lịch sử trong nước, Nó phản ánh sự khó khăn của  nhân dân Việt Nam, của đảng cộng sản Việt Nam trên con đường phía trước, con đường thống nhất tổ quốc, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. 

- Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III (9-1960) tại Hà Nội đã xác định:

+ Nhiệm vụ chung: "Tăng cường đoàn kết toàn dân, kiên quyết đấu tranh giữ vững hoà bình, đẩy mạnh cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, đồng thời đẩy mạnh cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, thực hiện thống nhất nước nhà trên cơ sở độc lập và dân chủ, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, thiết thực góp phần tăng cường phe xã hội chủ nghĩa và bảo vệ hoà bình ở Đông Nam Á và thế giới".

+ Nhiệm vụ chiến lược: Cách mạng Việt Nam trong giai đoạn hiện tại có hai nhiệm vụ chiến lược:

•Một là, tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc.

•Hai là, giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc Mỹ và bọn tay sai, thực hiện thống nhất nước nhà, hoàn thành độc lập và dân chủ trong cả nước.

+ Mục tiêu chiến lược: "Nhiệm vụ cách mạng ở miền Bắc và nhiệm vụ cách mạng ở miền Nam thuộc hai chiến lược khác nhau, mỗi nhiệm vụ nhằm giải quyết yêu cầu cụ thể của mỗi miền trong hoàn cảnh nước nhà tạm bị chia cắt. Hai nhiệm vụ đó lại nhằm giải quyết mâu thuẫn chung của cả nước giữa nhân dân ta với đế quốc Mỹ và bọn tay sai của chúng, thực hiện mục tiêu chung trước mắt là hoà bình thống nhất Tổ quốc".

+ Mối quan hệ của cách mạng hai miền: Do cùng thực hiện một mục tiêu chung nên "Hai nhiệm vụ chiến lược ấy có quan hệ mật thiết với nhau và có tác dụng thúc đẩy lẫn nhau".

+ Vị trí, tác dụng:

•Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc có nhiệm vụ xây dựng tiềm lực và bảo vệ căn cứ địa của cả nước, hậu thuẫn cho cách mạng miền Nam, chuẩn bị cho cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội về sau, nên giữ vai trò quyết định nhất đối với sự phát triển của toàn bộ cách mạng Việt Nam và đối với sự nghiệp thống nhất cả nước.

•Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam giữ vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, thực hiện hoà bình thống nhất nước nhà, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước.

+ Con đường thống nhất đất nước: Trong khi tiến hành đồng thời hai chiến lược cách mạng, Đảng kiên trì con đường hoà bình thống nhất theo tinh thần Hiệp nghị Giơnevơ, sẵn sàng thực hiện hiệp thương tổng tuyển cử hoà bình thống nhất Việt Nam, vì đó là con đường tránh được sự hao tổn xương máu cho dân tộc ta và phù hợp với xu hướng chung của thế giới. "Nhưng chúng ta phải luôn luôn nâng cao cảnh giác, sẵn sàng đối phó với mọi tình thế. Nếu đế quốc Mỹ và bọn tay sai của chúng liều lĩnh gây ra chiến tranh hòng xâm lược miền Bắc, thì nhân dân cả nước ta sẽ kiên quyết đứng dậy đánh bại chúng, hoàn thành độc lập và thống nhất Tổ quốc".

+ Triển vọng của cách mạng Việt Nam: Cuộc đấu tranh nhằm thực hiện thống nhất nước nhà là một quá trình đấu tranh cách mạng gay go, gian khổ, phức tạp và lâu dài chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai của chúng ở miền Nam. Thắng lợi cuối cùng nhất định thuộc về nhân dân ta, Nam Bắc nhất định sum họp một nhà, cả nước sẽ đi lên chủ nghĩa xã hội.

b2. Ý nghĩa của đường lối

Đường lối tiến hành đồng thời và kết hợp chặt chẽ hai chiến lược cách mạng do Đại hội lần thứ III của Đảng đề ra có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết sức to lớn.

- Đường lối đó thể hiện tư tưởng chiến lược của Đảng: giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vừa phù hợp với miền Bắc vừa phù hợp với miền Nam, vừa phù hợp với cả nước Việt Nam và phù hợp với tình hình quốc tế, nên đã huy động và kết hợp được sức mạnh của hậu phương và tiền tuyến, sức mạnh cả nước và sức mạnh của ba dòng thác cách mạng trên thế giới, tranh thủ được sự đồng tình giúp đỡ của cả Liên Xô và Trung Quốc. Do đó đã tạo ra được sức mạnh tổng hợp để dân tộc ta đủ sức đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

- Đặt trong bối cảnh Việt Nam và quốc tế lúc bấy giờ, đường lối chung của cách mạng Việt Nam đã thể hiện tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo của Đảng ta trong việc giải quyết những vấn đề không có tiền lệ lịch sử, vừa đúng với thực tiễn Việt Nam, vừa phù hợp với lợi ích của nhân loại và xu thế của thời đại.

- Đường lối chiến lược chung cho cả nước và đường lối cách mạng ở mỗi miền là cơ sở để Đảng chỉ đạo quân dân ta phấn đấu giành được những thành tựu to lớn trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thắng lợi chống các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ và tay sai ở miền Nam