Câu 26: các hormon thuùy sau tuyến yên: bản chất, tác dụng, điều hòa bài tiết và ƯDLS

Hai hormon đc bài tiết từ thùy sau tuyến yên có nguồn gốc từ vùng dưới đồi. Chúng đc bài tiết từ các nơron mà thân khu trú ở nhân cạnh não thất và nhân trên thị. Sau khi đc tổng hợp chúng đc vc dọc theo sợi trục đến chứa ở các bọc nhỏ nằm trong tận cùng TK khu trú ở thùy sau tuyến yên. hai hormon đó là hormon oxytocin và ADH

*) Hormon ADH

- bản chất hóa học: ADH hay còn gọi là vasopressin là 1 peptid có 9 acid amin

- tác dụng:

+ với 1 lg nhỏ chỉ 2ng ADH khi tiêm cho người sẽ làm giảm bài tiết nc tiểu do ADH có td làm tăng táI hấp thu nc ở ống lượn xa và ống góp. Nừu ko có ADH, ống góp và ống lượn xa hầu như ko táI hấp thu nc làm cho 1 lg lớn nc mất đI qua đg nc tiểu. Ngc lại, với sự có mặt của ADH tính thấm nc của ống lượn xa và ống góp tăng lên nhiều lân, nc đc táI hấp thu trở lại cơ thể làm cho nc tiểu đc cô đặc

+ với Cm cao, ADH có td làm co mạch các tiểu ĐM ở toàn cơ thể do đó làm tăng huyết áp. chính vì lý do này mà ADH còn có tên thứ 2 là vasopressin

- Điều hòa bài tiết:

+ điều hòa = áp suất thẩm thấu: khi dịch thể đậm đặc (áp suất thẩm thấu tăng), nhân trên thị bị kick thick, các tín hiệu kick thick sẽ chuyển đến thùy sau tuyến yên và gây bài tiết ADH. ADH đc máu đưa đến TB làm tăng tính thấm đvới nc của TB ống thận đb ống góp do vậy hầu hết nc táI hấp thu trong khi các chất điện giảI vẫn tiếp tục đưa ra nc tiểu do đó nc tiểu đc co đặc.

+ điều hòa = thể tick máu: thể tick máu giảm là 1 tác nhân mạnh gây bài tiết ADH. Tác dụng này đb mạnh khi thể tick máu giảm từ 15 – 25%, khi đó nồng độ ADH có thể tăng tới 50 lần cao hơn bình thg.

*) Oxytocin

- bản chất hóa học: oxytocin cũng là 1 peptid có 9 acid amin, chỉ có a.a thứ 8 khác với ptử ADH

- tác dụng:

+ tác dụng tử cung: Oxytocin có td co tử cung mạnh khi đang mang thai đb càng gần cuối thời kỳ có thai, td co tử cung của Oxytocin càng mạnh. Vì tác dụng này mà nhiều ng cho rằng Oxytocin có lquan tới cơ chế đẻ. Trên 1 số loài đvật nếu ko có Oxytocin đv này ko đẻ đc. ở người nồng độ Oxytocin tăng trong khi đẻ đb tăng trong gđ cuối. ở những ng đẻ khó cơn co tử cung yếu ta thg tiêm truyền Oxytocin để làm tăng cơn co tử cung

+ tác dụng bài xuất sữa: Oxytocin có td co các TB biểu mô cơ là những TB nằm thàh hàng rào bao quah nang tuyến sữa. những TB này co lại sẽ ép vào nang tuyến với áp lực 10 – 20 mmHg và đẩy sữa ra ống tuyến, khi đứa trẻ bú thì nhân đc sữa. tác dụng này của Oxytocin đgl bài xuất sữa, khác với td gây bài xuất sữa của PRL

- điều hòa bài tiết:

Bình thường Cm Oxytocin huyết tg là 1 – 4 pmol/l. Oxytocin đc bài xuất do kick thick sinh học và tâm lý.

+ kick thick trực tiếp vào núm vú: chính đtác mút vú của đứa trẻ là những tín hiệu kick thick đc truyền về tủy sống rồi vùng dưới đồi làm kick thick các nơron ở nhân cạnh não thất và nhân trên thị. Những tín hiệu này đc truyền xuống thùy sau tuyến yên để gây bài tiết Oxytocin.

+ kick thick tâm lý or kick thik hệ giao cảm: vùng dưới đồi luôn nhận đc các tín hiệu từ hệ limbic do vậy tất cả những kick thick tâm lý or hệ giao cảm có liên quan đến cảm xúc đều có ảnh hưởng đến vùng dưới đồi làm tăng bài tiết Oxytocin và do vậy tăng bài xuất sữa. tuy nhiên nếu những kick thick này quá mạnh or kéo dài thì có thể ức chế bài tiết Oxytocin và làm mất sữa ở các bà mẹ đang nuôI con.