Câu 16: Phân tích sự khác biệt giữa ngân hàng thương mại với các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng. ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu.

Đáp án:

1- Khái quát chung về các loại hình trung gian tài chính:

• Hệ thống tài chính trong các nền KTTT: Các trung gian tài chính

• Các ngân hàng thương mại

• Các trung gian tài chính phi ngân hàng

2- Phân biệt về nguồn vốn giữa các NHTM và các TGTC phi ngân hàng:

• Nguồn vốn của ngân hàng thương mại: đặc điểm và nguồn hình thành

• Nguồn vốn của các TGTC phi ngân hàng

3- Phân biệt về hoạt động:

• Hoạt động cơ bản của các ngân hàng thương mại

• Hoạt động của một số TGTC phi ngân hàng điển hình

4- Về khả năng tạo tiền:

• Các ngân hàng thương mại có khả năng tạo tiền gửi

• Các TGTC phi ngân hàng không thể.

5- ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu

• Sự phát triển của hệ thống tài chính ở Việt Nam: các TGTC phi ngân hàng ra đời và bước đầu phát triển.

• Những hạn chế của hệ thống ngân hàng.

• Sự chồng chéo các chức năng của hai loại hình TGTC này.

• Hệ thống pháp lý điều tiết.

Câu 17: Phân tích các chức năng của ngân hàng Trung ương. Liên hệ với hoạt động của ngân hàng nhà nước Việt Nam với tư cách là ngân hàng Trung ương.

Đáp án:

1- Sơ lược về sự ra đời và khái niệm ngân hàng Trung ương

2- Các chức năng của ngân hàngTrung ương:

• Phát hành và quản lý lưu thông tiền tệ trong cả nước

 Phát hành tiền mặt- tiền theo nghĩa hẹp phục vụ lưu thông tiền mặt và làm cơ sở cho quá trình cung ứng tiền tệ.

 ấn định mức cung tiền tệ (MS) thông qua các công cụ chính sách giúp cho hệ thống các NHTM tạo ra tiền mở rộng đáp ứng nhu cầu về vốn cho nền kinh tế

 Quản lý toàn bộ quá trình lưu thông tiền tệ, giống như một chiếc bơm- "bơm" hay "hút" lượng tiền đối với nền kinh tế sao cho đảm bảo mối quan hệ cân bằng giữa MS và Md cũng như đảm bảo những yêu cầu và mục tiêu phát triển khác của nền kinh tế - xã hội (qua CSTTQG).

• Là ngân hàng của các ngân hàng- Người cho vay cuối cùng của nền kinh tế và là bạn hàng của các ngân hàng thương mại:

 Ngân hàng Trung ương nhận tiền gửi của các ngân hàng thương mại dưới các hình thức khác nhau: Dự trữ bắt buộc; Tiền gửi thanh toán...Nhằm mục đích đảm bảo sự an toàn và khả năng thanh toán của các ngân hàng thương mại.

 Tổ chức điều chuyển vốn (dàn xếp các nhu cầu về vốn) giữa các ngân hàng thương mại- hoạt động cơ bản của thị trường tiền tệ liên ngân hàng.

 Ngân hàng trung ương cho vay đối với các ngân hàng thương mại dưới các hình thức (hạn mức, tái chiết khấu ...) nhằm mục đích đảm bảo khả năng thanh toán cho các ngân hàng thương mại và thông qua ngân hàng thương mại để cung cấp vốn cho nền kinh tế, mở rộng lượng tiền cung ứng (MS) tuỳ theo những thời kỳ khác nhau.

 Ngân hàng trung ương thực hiện thanh toán bù trừ cho các ngân hàng thương mại: Trong hệ thống của ngân hàng trung ương gồm nhiều chi nhánh hoặc phòng đại diện có thể bố trí theo khu vực (Mỹ và các nước khác) hoặc theo địa giới hành chính (Việt Nam ), mỗi chi nhánh hoặc phòng đại diện là một trung tâm thanh toán bù trừ và thực hiện các chức năng của ngân hàng trung ương tại địa phương hay khu vực đó.

• Ngân hàng trung ương là ngân hàng nhà nước, không phải chỉ với nghĩa thuộc sở hữu nhà nước mà nhấn mạnh vào các nội dung:

 Nhận tiền gửi và cho ngân sách nhà nước vay tiền dưới hình thức làm đại lý phá hành công trái quốc gia và tín phiếu kho bạc.

 Thanh toán không dùng tiền mặt cho hệ thống kho bạc

 Quản lý chi tiêu của chính phủ, đặc biệt ở những nước chưa có hệ thống kho bạc phát triển.

 Thay mặt nhà nước thực hiện quản lý vĩ mô đối với toàn bộ hệ thống tài chính, các TCTD, các hoạt động về tiền tệ, tín dụng, lãi suất đối với toàn bộ các TCTD, và các loại hình tổ chức kinh doanh tiền tệ, tín dụng khác trong nền kinh tế.

 Xây dựng các dự án vay vốn nước ngoài, quản lý sử dụng theo dõi hoàn trả nợ nước ngoài, thực hiện các nghĩa vụ tài chính tiền tệ quốc tế.

3- Liên hệ với thực tiễn hoạt động của ngân hàng nhà nước Việt Nam

• Ngân hàng nhà nước Việt Nam thực sự đóng vai trò là ngân hàng thương mại từ năm 1988 và nhất là từ khi có pháp lệnh ngân hàng 1990. Đã thực hiện các chức năng:

 Phát hành và quản lý lưu thông tiền tệ trong cả nước

 Là ngân hàng của các ngân hàng Việt Nam

 Là ngân hàng của Nhà nước

• Tồn tại:

 Hoạt động điều hành và quản lý LTTT chưa có quy chế thống nhất và hoàn chỉnh nên chưa thực sự chủ động và hiệu quả.

 Bị lệ thuộc nặng nề vào Chính phủ

 Năng lực tài chính còn hạn chế

 Quản lý đối với các ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng tiền tệ khác chưa theo qui định thống nhất (lúc lỏng, lúc chặt quá) gây khó khăn cho hoạt động của các tổ chức này.

 Mối quan hệ giữa ngân hàng nhà nước với các ngân hàng thương mại chưa rõ ràng, mức độ can thiệp lại quá sâu: bản chất hệ thống một cấp.

• Giải pháp khắc phục:

 Xây dựng qui chế hoạt động nhằm xác định rõ mối quan hệ giữa: Ngân hàng Trung ương và Chính phủ; Ngân hàng Trung ương và Bộ Tài chính; Ngân hàng Trung ương với các ngân hàng thương mại.

 Củng cố vị trí tài chính của ngân hàng trung ương

 Xây dựng qui chế điều tiết lưu thông tiền tệ, tỷ giá, hoạt động của các ngân hàng thương mại, các tổ chức kinh doanh tiền tệ và tài chính và với thị trường tài chính nói chung. Kể cả chính sách lãi suất, dự trữ bắt buộc v.v...

 Cơ cấu lại hoạt động các vụ chức năng.

Câu 18: Vai trò của ngân hàng Trung ương đối với sự phát triển kinh tế. Liên hệ với hoạt động của ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Đáp án:

1- Khái quát về ngân hàng Trung ương

• Hiểu về Ngân hàng Trung ương

• Các chức năng của Ngân hàng Trung ương

2- Khái quát các hoạt động cơ bản của Ngân hàng Trung ương:

• Phát hành và đảm bảo lượng tiền cho lưu thông.

• Cho vay các Ngân hàng thương mại.

• Can thiệp vào thị trường tài chính.

• Thanh tra và kiểm soát hoạt động ngân hàng thương mại và các TCTD khác.

• Tổ chức hoạt động thị trường Mở.

3- Vai trò của ngân hàng Trung ương:

• ổn định nền kinh tế:

 ổn định tiền tệ: Chính sách tiền tệ quốc gia và sự ổn định tiền tệ

 ổn định tỷ giá: Quỹ bình ổn hối đoái và sự can thiệp ngoại hối

 ổn định thị trường tài chính: Cung, cầu tiền tệ, sự biến động của lãi suất, tỷ giá và thị giá chứng khoán.

• Điều chỉnh cơ cấu kinh tế

 Điều chỉnh quy mô và cơ cấu vốn để điều chỉnh khối lượng và cơ cấu đầu tư làm thay đổi nhịp độ tăng trưởng và cơ cấu nền kinh tế.

 Điều tiết, định hướng hoạt động của thị trường chứng khoán và hoạt động của các ngân hàng thương mại.

• Tăng trưởng kinh tế:

 Tạo vốn đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế và sự gia tăng của GDP.

 Kích thích sự tăng trưởng kinh tế thông qua điều tiết mức cung tiền tệ (MS) và chính sách lãi suất.

 Tăng cường đầu tư của Nhà nước thông qua các hoạt động cung cấp tín dụng cho Chính phủ (làm đại lý phát hành trái phiếu, tín phiếu) nhằm tăng chi tiêu của chính phủ, thu hút đầu tư tư nhân, tăng tổng cầu và thu nhập quốc dân.

 Nâng cao hiệu quả đầu tư theo dự án: Xây dựng phân tích lựa chọn và khuyến khích đầu tư vào các dự án phát triển có triển vọng hiệu quả.

 Các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài.

4- Hoạt động của ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc phát huy những vai trò này:

• Chống lạm phát, kiểm soát lạm phát

• Can thiệp nhằm ổn định thị trường ngoại tệ và vàng giữ vững tỷ giá và giá vàng trong thị trường có tính chất làm cơ sở ổn định thị trường tự do của tư nhân

• Cung cấp vốn và điều tiết vốn tín dụng cho nền kinh tế thông qua điều tiết lãi suất, hạn mức tín dụng của các ngân hàng thương mại: kể cả cho vay trực tiếp thường xuyên và cho vay tái chiết khấu

• Phát hành và quản lý phương tiện thanh toán mới

• Cung cấp vốn cho chính phủ thông qua việc làm đại lý phát hành về tổ chức lưu thông tín phiếu kho bạc Nhà nước.

Tuy vậy:

• Qui chế điều tiết chưa được xác định thống nhất dẫn đến việc điều hành và can thiệp vào thị trường còn chưa chủ động kịp thời sự ổn định thiếu chắc chắn

• Tiềm lực tài chính hạn chế nên phụ thuộc vào chính phủ và Bộ Tài chính ở mức độ lớn hơn sự cần thiết.

• Các công cụ lưu thông tín dụng và công cụ tài chính còn nghèo nàn, đơn điệu cho nên chưa thu hút được tiềm lực tài chính có sẵn trong nước, đặc biệt trong dân cư và sự phát triển của thị trường tài chính quá chậm trong khi nhu cầu vốn rất lớn và cấp bách.

Câu 19: Phân biệt ngân hàng Trung ương và ngân hàng thương mại, từ đó nêu lên ý nghĩa của công cuộc đổi mới Hệ thống Ngân hàng ở Việt Nam từ năm 1988.

Đáp án:

1- Khái quát mô hình ngân hàng hai cấp:

• Ngân hàng Trung ương

• Ngân hàng thương mại

• Hệ thống ngân hàng hai cấp (từ đầu thế kỷ 20 - nay)

2- Sự khác nhau:

• Khác nhau về chức năng và nghiệp vụ

• Khác nhau về mục đích hoạt động

• Khác nhau về vị trí và vai trò trong nền kinh tế: Ngân hàng trung ương là một cơ quan điều tiết ở tầm vĩ mô. Lấy cơ sở ổn định kinh tế vĩ mô để điều tiết của các Ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng. Trong khi, các ngân hàng thương mại là một loại hình doanh nghiệp có ý nghĩa hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế.

3- Quan hệ giữa Ngân hàng Trung ương và ngân hàng thương mại:

• Ngân hàng Trung ương là người quản lý về mặt Nhà nước đối với các ngân hàng thương mại.

• Ngân hàng Trung ương đồng thời cũng là "bạn hàng" của các ngân ngân hàng thương mại.

4- ý nghĩa của việc đổi mới hệ thống ngân hàng Việt Nam từ năm 1988:

• Hệ thống ngân hàng trước năm 1988 (trước đổi mới): Là hệ thống ngân hàng một cấp (hình vẽ). Như vậy thực chất cả nước chỉ có một ngân hàng duy nhất, không có sự phân biệt giữa Ngân hàng Trung ương và ngân hàng thương mại. Một ngân hàng vừa thực hiện chức năng của ngân hàng Trung ương vừa thực hiện chức năng của ngân hàng thương mại; không có sự phân biệt giữa người quản lý và người thực hiện kinh doanh tiền tệ; không có sự phân biệt giữa nguồn vốn quản lý (phát hành) và nguồn vốn kinh doanh (tiền gửi, tạo tiền ghi sổ...) Do vậy, Hoạt động của ngân hàng không có hiệu quả không thể phát huy được vai trò và chức năng của ngân hàng đối với nền kinh tế. Không có khả năng chống lạm phát và ổn định tiền tệ và tỷ giá hối đoái do không thể xây dựng chính sách tài chính quốc gia. Hệ thống ngân hàng, cấp trước đổi mới đơn giản chỉ là quỹ tiền tệ của Nhà nước phục vụ cho cơ chế bao cấp nặng nề về vốn đối với các doanh nghiệp quốc doanh nhằm thực hiện các chỉ tiêu pháp lệnh của Nhà nước.

• Hệ thống ngân hàng Việt Nam sau đổi mới 1988 (Hình vẽ). Có sự phân biệt giữa ngân hàng thương mại và ngân hàng Trung ương; trong các ngân hàng thương mại có nhiều loại hình sở hữu khác nhau kể các ngân hàng nước ngoài. Có sự phân định trách nhiệm, quyền hạn, phạm vi và đối tượng hoạt động giữa ngân hàng thương mại và ngân hàng Trung ương. Có sự phân biệt về mục đích và các nghiệp vụ. Có thể xây dựng và vận hành chính sách tiền tệ quốc gia.

• Những ưu thế của Hệ thống Ngân hàng Việt Nam sau đổi mới:

 Hoạt động ngân hàng có hiệu quả kinh tế cao hơn và thúc đẩy các doanh nghiệp hạch toán kinh tế đạt hiệu quả kinh tế cao hơn.

 Có thể kiểm soát được lạm phát và điều hoà lưu thông tiền tệ, ổn định tiền tệ và tỷ giá hối đoái.

 Hệ thống Ngân hàng đã bước đầu được hoàn thiện và thực hiện các chức năng, phát huy vai trò là công cụ để ổn định và phát triển kinh tế.

 Thị trường tài chính đã được hình thành và phát triển đặc biệt là thị trường tiền tệ liên ngân hàng và trung tâm giao dịch ngoại tệ.

• Tiếp tục đổi mới:

 Tăng cường tính độc lập tương đối trong hoạt động kinh doanh tiền tệ và áp dụng lãi suất cho các ngân hàng thương mại, giảm hết sự lệ thuộc vào ngân hàng thương mại.

 Xác định rõ mối quan hệ ngân hàng thương mại và ngân hàng Trung ương.

 Xây dựng quy chế điều tiết và can thiệp đúng mức.

Câu 20: Vai trò của Ngân sách Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế. Liên hệ với thực tiễn ở Việt Nam.

Đáp án:

1- Khái niệm về Ngân sách Nhà nước - cơ sở hình thành

2- Thu nhập của ngân sách Nhà nước

3- Chỉ tiêu của ngân sách Nhà nước

4- Vai trò của ngân sách Nhà nước

• Đối với Nhà nước và sự tồn tại bộ máy Nhà nước: Chi mua của Nhà nước.

• Đối với sự ổn định của nền kinh tế:

 Điều tiết chi tiêu để kiểm chế lạm phát

 ổn định công ăn việc làm, khắc phục chu kỳ kinh doanh

 Thực hiện công bằng xã hội

• Điều chỉnh cơ chế kinh tế: Thông qua điều chỉnh cơ cấu và tỷ trong các khoản thu và chi của ngân sách Nhà nước

• Phát triển kinh tế

 Tạo vốn đầu tư:

 Đầu tư của chính phủ

 Thu hút đầu tư tư nhân

• Tạo sự phát triển về mặt xã hội:

 Văn hoá giáo dục

 Y tế và chăm sóc sức khoẻ

 Phúc lợi công cộng

5- Hoạt động của ngân sách Nhà nước ở Việt Nam

• Vai trò:

 Đầu tư phát triển kinh tế quốc doanh: CSVC và KT

 Bảo vệ nền độc lập chủ quyền

 Giữ gìn an ninh chính trị và trật tự an ninh xã hội

 Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

 Củng cố tăng cường quan hệ đối ngoại

• Tồn tại:

 Chi tiêu của ngân sách chưa hiệu quả, lãng phí và chưa hợp lý giữa cơ cấu, tỷ lệ cho các ngành các lĩnh vực của đời sống xã hội và kinh tế.

 Còn nhiều biểu hiện tiêu cực trong chi tiêu, thất thoát tài sản, thể hiện quản lý kém hiệu quả; cắt giảm tuỳ tiện.

 Chi tiêu chưa công bằng, chưa thể hiện bản tính ưu việt và do vậy mà công chúng chưa thấy thiết thực, có ấn tượng mạnh trong nhận thức

 Thu ngân sách bị thất thu quá lớn và kém hiệu quả

 Thu ngân sách vẫn chưa có chính sách và qui tắc điều chỉnh (mức, tỷ lệ thu nhập và trợ cấp).

• Khắc phục:

 Giáo dục nâng cao trình độ cán bộ tài chính, nâng cao nhận thức của cán bộ Tài chính và các tầng lớp công chúng.

 Kế hoạch hoá và lựa chọn mục tiêu các hoạt động tài chính một cách hiệu quả, áp dụng mô hình quản lý tiên tiến.

 Nâng cao chất lượng thẩm định đánh giá dự án đầu tư cũng như những chương trình chi tiêu tài chính.

 Cải tiến chính sách thu nhập và phân phối. Xây dựng cơ chế điều tiết thống nhất và khoa học. đáp ứng các nhu cầu điều tiết (tăng giảm) một cách đúng đắn công bằng và hợp lý.

 Chú trọng các chương trình giáo dục, y tế và phúc lợi

 Hoàn thiện hệ thống luật pháp nhằm loại trừ tiêu cực trong các hoạt động thu nhập và chi tiêu ngân sách Nhà nước.