Câu 15: Lômônôxôp và những thành tựu

Trả Lời:

Lômônôxôp (1711 - 1765): được sinh ra ở gần Khônmôgôra thuộc tỉnh Ackhăngen, con trai một người nông dân ven biển vừa làm ruộng, vừa đánh cá vùng biển phía Bắc ở Nga - một vùng trù phú có trình độ văn hóa phát triển cao, đó là quê hương của những người dũng cảm và những nhà sáng chế.

Lômônôxôp học đọc, học viết và học tính ở làng. Theo truyền thuyết để lại, chẳng bao lâu sau khi bắt đầu học cậu bé Lômônôxôp đã học hết mọi cuốn sách của một nhà nông dân phong lưu làng và người mục dạy ông đành phải thú nhận rằng không còn gì để dạy thêm cho người học trò thông minh của mình nữa.

Năm 1730 ông được nhận vào viện Hàn lâm Slavơ - Hi Lạp - La Tinh và trở thành học sinh xuất sắc nhất của trường này.

Năm 1736 ông được gửi đến trường Đại học của viện Hàn lâm khoa học Pêtecbua và sau vài tháng thì được cử sang Đức học tập. Sau 5 năm ông trở về nước, năm 1742 Lômônôxôp được cử làm trợ giáo vật lý học, năm 1745 ông được cử làm giáo sư hóa học.

Suốt 10 năm (1748 - 1757) hoạt động chủ yếu của Lômônôxôp là nghiên cứu hóa học lý thuyết và thực nghiệm.

Lômônôxôp (L) thuộc loại các nhà bác học bách khoa, ông vừa là nhà hóa học xuất sắc lại vừa nổi tiếng như một nhà vật lý học, địa chất học, khoáng vật học và tinh thể học, địa lý, khí tượng học, thiên văn học, luyện kim, quang học, lịch sử, thi sĩ, nghệ sĩ...

Thành tựu: Trong các luận văn khoa học (L) xuất phát từ 3 quan điểm mà ông luôn luôn coi là cơ sở, đó là: Thuyết nguyên tử - phân tử về cấu tạo chất, thuyết động học phân tử và nguyên lý bảo toàn vật chất và vận động.

Về thuyết nguyên tử - phân tử (thuyết hạt) theo (L) tất cả mọi chất đều có cấu tạo từ những hạt phân tử, là tập hợp gồm các nguyên tố hay nguyên tử.

(L) đã dùng thuyết hạt của mình để giải thích các hiện tượng vật lý và hóa học, đặc biệt là sự chuyển từ trạng thái rắn sang trạng thái lỏng, sự tan lẫn vào nhau của các chất lỏng và nhiều tính chất của vật thể. Về sau ông còn dùng thuyết hạt làm cơ sở xây dựng lý thuyết cơ học vì nhiệt... Các "nguyên tố" và "hạt" của (L) là những vi thể có kích thước, hình dạng xác định (hình cầu), có trọng lượng và chuyển động liên tục.

Một cống hiến đặc biệt quan trọng của (L) cho khoa học là lý thuyết cơ học về nhiệt hay thuyết nguyên tử - phân tử về nhiệt cho rằng "Nhiệt thể hiện ở chuyển động của các hạt vật chất" - là nội dung cơ bản của nguyên lý thứ 2 của nhiệt động lực học được khám phá vào nửa sau thế kỷ XIX. Ông cho rằng "các hạt không khí liên tục chảy trên vật thể nung nóng đã kết hợp vào vật thể làm tăng trọng lượng của nó lên."

Cùng với đó, (L) còn đề ra quan niệm về sự bảo toàn vật chất và chuyển động. Có thể nói (L) là người đầu tiên phát triển nguyên lý bảo toàn vật chất và chuyển động dưới hình thức rõ ràng, chặt chẽ. Ông viết " khi một vật thể truyền chuyển động cho một vật thể khác làm cho vật này chuyển động nhanh hơn thì nó chỉ truyền một phần chuyển động bằng đúng phần chuyển động mà nó mất"...

Ngoài những hoạt động lý thuyết, (L) còn tiến hành nhiều công trình nghiên cứu thực nghiệm. Nhiều công trình nghiên cứu đã dẫn ông đến kết luật về quá trình hòa tan kim loại trong axít và quá trình hòa tan muối trong nước có cơ chế khác nhau. Ông đã đề ra công thức chế tạo thủy tinh màu để khảm những bức tranh có trình độ nghệ thuật cao và đã xây dựng một số phương pháp chế chất màu vô cơ, (L) cũng đã tiến hành một số thí nghiệm phục vụ sự phát triển lý thuyết, đã hoàn thành nhiều công trình nghiên cứu quặng và khoáng vật, đã chế tạo nhiều dụng cụ nghiên cứu "đá mài" để xác định độ cứng của các vật thể và nhớt kế để đo độ nhớt...

(L) đã xem hóa học không phải như một nghệ thuật chế tạo các chất mà ông gọi hóa học là "khoa học về những biến đổi xảy ra trong vật thể hỗn hợp". Ông là người đầu tiên sáng lập ra môn Hóa Lý, gọi đó là triết học hóa học nhưng với những ý nghĩa hoàn toàn khác với thứ triết học thần bí. Khác với những người đi trước mình, (L) coi nhiệm vụ chính của hóa học là giải thích các hiện tượng và Hóa Lý chính là hóa học lý thuyết - một cách hiểu gần giống như cách hiểu ngày nay.

-> Có thể coi (L) đã vượt trước thời đại của mình hàng chục năm; đã hình dung rõ con đường phát triển của hóa học trong tương lai và nêu ra những nhiệm vụ quan trọng nhất mà hóa học phải giải quyết.