Nếu bạn đang muốn điều gì đó kích thích suy nghĩ của mình, chắc bạn sẽ thích cuốn The Overstory

Tôi lớn lên (và hiện vẫn đang sinh sống) tại một nơi nổi tiếng với những khu rừng tuyệt đẹp. Hầu hết mọi chỗ bạn thấy ở đây ngay tiểu bang Washington này - ít nhất là phần phía tây bang - là vô số những cây linh sam to lớn và tuyết tùng đỏ cao chót vót. Nếu dành phần lớn cuộc đời mình ở đây, bạn sẽ dễ cho chúng là thứ hiển nhiên tầm thường lắm. Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra nếu một ngày bạn tỉnh dậy và mấy cái cây này biến mất?

Trong cuốn The Overstory của Richard Powers, nhân vật Mimi Ma đến chỗ làm vào một sáng rồi nhận ra đám rừng cô nhìn thấy từ bàn làm việc bỗng dưng bị chặt mất. Powers miêu tả khoảnh khắc này là "một cơn lũ phẫn nộ dâng tràn trong cô, sự lén lút của đám người kia, cùng cảm giác bất công khủng khiếp hơn cả cuộc đời cô, sự mất mát xưa cũ sẽ không bao giờ có thể bù đắp lại được." Phản ứng này là lý do cô đặt chân lên con đường trở thành một nhà hoạt động cấp tiến sẵn sàng dùng cả đời mình bảo vệ cây cối. 

Mimi chỉ là một trong số chín nhân vật mà Powers kể đến trong The Overstory, cuốn sách này đã thắng giải Pulitzer hai năm trước. Mỗi nhân vật trong sách đều có sự kết nối nào đó với cây cối, bao gồm một cựu chiến binh của cuộc chiến tranh Việt Nam làm nghề ươm trồng cây và một họa sĩ với gia đình có truyền thống chụp hình chỉ một cây hạt dẻ đã một trăm năm nay. Tôi nghĩ phần thú vị nhất là nhân vật Olivia Vandergriff, một sinh viên cao đẳng tự đặt bí danh của mình là Maidenhair (cây Tóc thần vệ nữ) sau khi suýt bị điện giật chết. 

Một người bạn của tôi đã đúng khi cho rằng tôi sẽ thích đọc hết các câu chuyện khác nhau. Đây không phải là cuốn sách thắt nút liên kết mọi chi tiết lại với nhau. Trong truyện, một số nhân vật gặp nhau, còn số khác lại có câu chuyện biệt lập. Cuối cùng, bạn sẽ không biết rõ rằng mình nên cho hành động của các nhân vật này là đúng với đạo đức hay là điên rồ. (bạn còn chẳng thể biết được liệu một trong các nhân vật chính còn sống hay chết.)

Bản thân tôi không ngại tình tiết không rõ ràng, nhưng có thể những độc giả khác thì có.  Nếu bạn đang muốn gì đó kích thích suy nghĩ thay vì đưa ra câu trả lời, chắc bạn sẽ thích cuốn The Overstory này. Sách viết hay và chèn vào những tình tiết mà bạn không thể đoán trước được. 

Cuốn sách khiến tôi muốn tìm hiểu nhiều về cây cối. Bạn không cần bất cứ kiến thức đặc biệt nào để hiểu được câu chuyện, nhưng nó làm tôi cực tò mò về chủ đề này. Cây cối hòa mình vào hệ sinh thái với sự duyên dáng nhất định. Thật tuyệt vời khi chúng có thể sống thật lâu - hơn 4.800 năm tuổi! - mặc dù chỉ đứng yên một chỗ. 

Powers quan tâm tới những thiệt hại mà con người gây ra với loài thực thể phải chịu đựng hàng trăm năm thay đổi này. Đây là một ý tưởng hấp dẫn để viết sách, mặc dù tôi không thích suy nghĩ của ông khi cho rằng thế giới khởi sinh ở trạng thái tích cực và bắt đầu đi xuống kể từ khi con người có mặt trên trái đất. Tôi nghĩ rằng mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên hơi phức tạp hơn những gì The Overstory mang lại. (Tôi có viết về vấn đề này trong phần đánh giá về cuốn Under the White Sky - Dưới bầu trời mây trắng.)

Quyển sách có cái nhìn khá tiêu cực về nhân loại. Dù vậy, việc này không khiến tôi ác cảm với nó chút nào. Ngược lại, tôi thích theo chân các nhân vật của Powers trên hành trình ngày một say mê hơn với tình yêu cây cối. Có gì đó thật thuần túy trong việc họ bỏ qua nhu cầu cá nhân mình cho một mục đích lớn lao hơn, kể cả khi vài người trong số họ ra các quyết định mà tôi hoàn toàn không đồng tình - bao gồm cả việc thực hiện hành vi khủng bố sinh thái.

Gần cuối quyển sách, Powers có viết "đứa con kỳ diệu của bốn tỷ năm sự sống đang cần sự giúp đỡ." The Overstory có thể không thuyết phục được tôi chuyển nhà lên vùng rừng núi xa xôi và sống trong túp lều có mái che, nhưng sách thật đã khiến tôi nghĩ khác đi về mối quan hệ giữa bản thân và đám cây ngay bên ngoài cửa sổ nhà mình. 

**

Ngày 14/06/2021

Người viết: Bill Gates 

Link nguồn: https://www.gatesnotes.com/Books/The-Overstory