15.Hệ thống dẫn nước thời La Mã cổ đại

16.Chữ viết của người Maya

17.Truyền thuyết về thành Rome

18.Tục giết người hiến tế của bộ lạc Aztec và Maya

19.Đế quốc Cival

20.Giải mã Kim Tự Tháp mặt trời

21.Nguyên nhân sụp đổ của đế quốc Maya

22.Thành cổ Caral

23.Nền văn minh Tambora ở Indonesia

24.Văn minh Maya

Khám phá hệ thống dẫn nước thời La Mã cổ đại

Một mô hình máy tính đang vén mở bức màn bí mật về kỹ nghệ thuỷ lợi của người La Mã cổ đại.Những bức tường rào nhiều lỗ bí ẩn còn lại cho đến ngày nay có thể là một phần trong hệ thống dẫn nước đồ sộ thời đó, có tác dụng làm lưu thông các dòng chảy.

Vào thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên, những kỹ sư La Mã đã xây dựng một hệ thống cống hầm và bể chứa để đưa nước tới thành phố Aspendos (thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay). Aspendos là một trung tâm thương mại quan trọng của người La Mã ở Tiểu Á (Asia Minor), nằm ở giao điểm giữa các tuyến đường quan trọng bên bờ sông đổ ra Địa Trung Hải.

Học giả Vitruvius thời đó đã có một bản miêu tả chi tiết hệ thống dẫn nước này mà ngày nay không còn nhiều dấu vết. Nhưng một vài khía cạnh trong bản viết của ông vẫn là điều khó hiểu với người đọc, bởi nhiều thuật ngữ Latin đến nay đã bị mất nghĩa và còn nhiều đặc điểm của công trình thuỷ lợi thời La Mã này không được ghi chép lại.

Vì vậy các nhà khoa học tại công ty CTC ở Santa Clara, California (Mỹ), đã lập một mô hình máy tính để tìm hiểu quy trình vận chuyển nước của hệ thống cống hầm ở Aspendos.

Nước theo đường ống được dẫn từ chân một con đập (aqueduct) ở sườn phía bắc một thung lũng, chảy ngang qua thung lũng rộng 1,5 km, rồi đổ vào một bồn chứa nước ở sườn phía nam. Đường ống này được tạo bởi một chuỗi những khối đá lớn, có khoét lỗ đường kính 30 cm, gắn kết với nhau bằng một chất keo đặc biệt. Đập ở sườn phía bắc được đặt cao hơn bể chứa ở sườn phía nam, tạo ra độ chênh cần thiết để dẫn nước chảy theo ống dẫn.

Người ta còn dựng nên hai 2 tháp đá hình vòm trên đường qua thung lũng, dẫn nước lên cao rồi lại chảy xuống thấp.

Tại sao các kỹ sư La Mã lại xây dựng những chướng ngại vật như vậy? Các nhà khoa học cho rằng các bức tường vòng đó chia đường dẫn nước thành 3 đoạn ngắn, có tác dụng như những "hố ga" giữ lại bùn loãng có thể làm tắc dòng chảy hoặc làm hư hại đường dẫn nước.

Cũng từ nghiên cứu, các nhà khoa học đã tìm ra đầu mối cho một bí ẩn khác. Trong bài viết của mình, Vitruvius nói rằng chìa khoá thành công của hệ thống dẫn hút nước chính là colliquiaria - một thuật ngữ Latin không còn được biết nghĩa tới ngày nay. Nhóm chuyên gia tin rằng colliquiara có thể là những lỗ nhỏ, đường kính khoảng 3 cm, chạy xuyên qua các khối đá của đường dẫn nước. Họ đã tiến hành các cuộc thí nghiệm trên mô hình máy tính và kết luận rằng những lỗ đó có thể làm giảm nhiễu động của dòng chảy.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng đoán rằng hoạt động của hệ thống truyền nước cũng phụ thuộc mạnh mẽ vào kết cấu của thành ống dẫn nước. Nếu nó quá nhẵn nhụi, nước từ đường ống đổ vào bồn chứa sẽ tạo thành những con sóng lớn, còn nếu quá thô ráp thì sẽ làm chậm dòng chảy. Có thể người La Mã đã phải mài giũa bằng tay các khối đá đó để tạo nên một kết cấu lý tưởng.

« Last Edit: 16 Tháng Tám, 2006, 11:18:45 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:55:31 PM Reply #16 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Chữ viết cổ của người Maya

Những ký tự tượng hình mới được phát hiện chứng tỏ người Maya đã biết sử dụng một hệ thống chữ viết phức tạp sớm hơn 150 năm so với các suy đoán trước đây.

Những nét chạm khắc, có từ khoảng năm 250 trước Công nguyên, được tìm thấy nguyên vẹn trên các bức tường và những mảnh vỡ thạch cao trong cấu trúc hình kim tự tháp nổi tiếng tại Las Pinturas, ở San Bartolo, Guatemala.

Chữ viết xuất hiện ở vùng Lưỡng Hà, Ai Cập và Ấn Độ khoảng 3.000 năm trước công nguyên. Tuy nhiên những ký tự hoàn chỉnh đầu tiên - một chuỗi các dấu hiệu rõ ràng kể lại một câu chuyện - vẫn chưa có mặt ở Tân Thế giới cho đến tận năm 400-300 trước Công nguyên. Những văn bản phôi thai này là con đẻ của người Zapotecs ở thung lũng Oaxaca, phía nam miền trung Mexico. Hầu hết chữ viết sớm của người Maya chỉ xuất hiện từ năm 150-250 sau Công nguyên.

Vì hệ chữ Zapotec nổi lên sớm hơn nhiều nên các nhà nghiên cứu tin rằng người Maya đã bị ảnh hưởng của nó.

Những nét chạm khắc đơn sớm nhất của người Maya - có thể biểu thị tên người hoặc là một ký hiệu trên lịch - có niên đại khoảng năm 600 trước Công nguyên. Tuy nhiên, chúng không được coi là chữ viết. Những chữ tượng hình mới được tìm thấy phức tạp hơn nhiều, trưởng dự án William Saturno từ Đại học New Hampshire cho biết.

"Đây là chữ viết phát triển hoàn chỉnh nhất và rõ ràng nhất", Saturno nhận định. "Nó không nói rằng người Maya đã phát minh chữ viết và không phải là người Zapotec, nhưng nó dẫn chúng tôi tới câu hỏi về nguồn gốc và tính phức tạp về những nguồn gốc này".

Một điều dường như chắc chắn: Hệ chữ Maya không bị ảnh hưởng bởi người Zapotec.

Mặc dù chữ viết rất rõ ràng, song các nhà khoa học vẫn không thể 'dịch' được gì ở phát hiện mới.

« Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:22:28 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:56:20 PM Reply #17 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Truyền thuyết thành Rome

Truyền thuyết kể lại rằng thành Rome ra đời vào năm 753 trước Công nguyên, do Romulus và Remus, 2 cậu con trai sinh đôi của thần chiến tranh Mars, sáng lập. Lúc mới sinh, hai anh em được một con sói cái cho bú trong rừng sâu.

Nay các nhà khảo cổ tin rằng họ đã tìm ra bằng chứng cho thấy ít nhất khoảng thời gian trong truyền thuyết đó là đúng: Dấu vết của một cung điện hoàng gia mới được phát hiện ở quảng trường La Mã được xác định là có niên đại trùng với thời điểm hình thành nên thành phố bất tử.

Andrea Carandini, giáo sư khảo cổ tại Đại học Sapienza, đã thực hiện các cuộc khai quật tại quảng trường trong hơn 20 năm. Ông cho biết đã tìm thấy công trình vào tháng trước tại điểm mà ngôi đền Romulus đứng ngày nay. Nó nằm bên cạnh Điện thờ Vesta - nữ thần gia đình - bên ngoài thành Palatine, nơi có dấu vết đầu tiên về nền văn minh ở thành Rome.

Tại nơi mà trước kia các nhà khảo cổ chỉ tìm thấy các ngôi nhà lụp xụp có từ thế kỷ 8 trước Công nguyên, Carandini và nhóm của mình đã khai quật được dấu vết của một công trình nguy nga tráng lệ: một cung điện rộng 344 m2, diện tích sử dụng là 105 m2, còn lại là sân. Tại đó còn có một chiếc cổng thành, các đồ vật trang trí tinh xảo và nhiều đồ gốm.

Tường nhà được làm bằng gỗ và đất sét, sàn bằng gỗ bào và đất nén. Các nhà khảo cổ đã xét nghiệm đất sét và tìm ra tuổi của công trình. Theo Carandini, công trình có không gian rất rộng lớn, trước đó chưa từng thấy. "Đó chỉ có thể là một cung điện hoàng gia", ông nói.

Ông cũng bổ sung rằng vào thời đó, một nơi ở trung bình chỉ to bằng 1/10 khu vực này. Ông cũng tìm thấy một căn nhà có thể là nơi các trinh nữ thắp ngọn lửa thiêng.

Eugenio La Rocca, người trông nom các công trình tại thành Rome, nhận xét lời lý giải của Carandini là chính xác.

"Tôi cho rằng những gì Carandini tìm thấy được từ cuộc khai quật là rất hợp lý", La Rocca nói. "Bất cứ ai tạo ra truyền thuyết này đều biết rằng đằng sau nó là một nền móng lịch sử. Nó không nhất thiết có nghĩa rằng câu chuyện của Romulus và Remus đã xảy ra đúng như vậy, nhưng có nghĩa rằng những ký ức được truyền lại qua các tác giả Latin không chỉ là một giả thuyết".

Theo truyền thuyết về thành Rome, vị vua Numitor đã bị người em trai của mình đoạt ngôi và cô con gái của ông là Rhea Silvia bị buộc trở thành trinh nữ để không thể sinh con. Nhưng Rhea Silvia lại mang thai với con của thần Mars. Khi cặp trẻ bị phát hiện, công chúa bị giam vào tù còn lũ trẻ thì bị bỏ trong giỏ trôi trên dòng sông Tiber. May mắn là 2 anh em đã cập bờ sống sót và được một con sói cái cho bú cho đến khi chúng được một người chăn cừu cưu mang.

Khi biết được câu chuyện quá khứ của mình, 2 anh em đã giết kẻ chiếm ngôi Amulus, khôi phục lại ngôi vị cho Numitor và trở lại nơi được con sói nuôi dưỡng để xây dựng một thành phố.

Hình ảnh 2 đứa trẻ trần truồng ngửa mặt bú sữa từ một con sói cái đã trở thành chủ đề xuyên suốt trong nghệ thuật La Mã, và các bức điêu khắc minh họa truyền thuyết này đều xuất hiện tại các bảo tàng trong khu vực.

« Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:24:52 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:57:02 PM Reply #18 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Tục giết người hiến tế của bộ lạc Aztec và Maya

Từ lâu người ta đã tranh cãi liệu người Aztec và Maya có hủ tục giết người tế thần dã man như các cuốn sách lịch sử đã ghi hay không. Nay các nhà khảo cổ đã thu thập nhiều bằng chứng khẳng định sự thật ghê rợn này

Bằng những công cụ pháp y tiên tiến, các nhà khảo cổ đã chứng minh rằng những cuộc hiến tế thời xưa bao gồm hàng loạt thủ tục giết người man rợ, trong đó trẻ con là nạn nhân chính yếu.

Trong hàng thập kỷ nay, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng người Tây Ban Nha chiếm đóng châu Mỹ từ thế kỷ 16-17 đã bóp méo sự thật để hạ thấp nền văn minh của thổ dân da đỏ. Một số lại cho rằng các cuộc hiến tế đó chỉ nhằm vào tù binh. Những người khác thừa nhận người Aztec có thể khát máu, nhưng người Maya thì không.

"Giờ chúng tôi đã có bằng chứng cụ thể để chứng thực cho những tài liệu ghi chép", nhà khảo cổ Leonardo Lopez Lujan tại Đại học Harvard, Mỹ, tuyên bố.

Những bản ghi chép có hình minh hoạ của người da đỏ cùng với lời kể lại của người Tây Ban Nha đã miêu tả các hình thức tế người dã man. Các nạn nhân bị chặt đầu, moi tim, bắn tên, cào xé, ném đá, nghiền nát, phanh thây, xẻ thịt, lột da, chôn sống hoặc ném từ trên đỉnh đền. Trẻ em là nạn nhân chủ yếu bởi chúng được coi là trong sạch và thuần khiết.

Hơn một thập kỷ trước, nhà nhân chủng học Carmen Pijoan tuyên bố đã tìm thấy một trong những bằng chứng đầu tiên về việc ăn thịt người ở một nền văn hoá tiền Aztec: xương người với những vết cắt xẻ.

2 bộ xương người Aztec được khai quật ở Ecatepec, Mexico.

Tháng 12 năm ngoái, trong khi khai quật vùng đất có từ thời Aztec ở Ecatepec, phía bắc thành phố Mexcio, nhà khảo cổ Nadia Velez Saldana đã miêu tả nghi lễ tế người dâng thần chết. "Những nạn nhân bị thiêu chết hoặc đốt cháy một phần", Velez Saldana nói. "Chúng tôi tìm thấy một hố chôn có những mảnh xương của 4 đứa trẻ bị thiêu một phần, và dấu tích của 4 đứa trẻ khác bị cháy hoàn toàn".

Mặc dù những dấu vết này chưa chứng tỏ được nạn nhân bị thiêu sống, song có những bức hoạ vẽ cảnh người sống bị trói và thiêu.

Cuộc khai quật này cũng làm lộ ra những đầu mối khác chứng thực cho một bức hoạ có từ khoảng năm 1600 - 1650, miêu tả những bộ phận cơ thể được chất đầy trong các chảo lớn và mọi người ngồi xung quanh đánh chén, trong khi thần chết quan sát.

"Chúng tôi đã tìm thấy những dụng cụ nấu nướng như vậy. Bên cạnh các bộ xương người hoàn chỉnh, còn có những mảnh xương bị chặt, cắt", nhà nghiên cứu Luis Manuel Gamboa nói.

Năm 2002, nhà khảo cổ Juan Alberto Roman Berrelleza đã công bố kết quả cuộc khám nghiệm xương của 42 trẻ em, hầu hết là bé trai 6 tuổi, bị hành lễ ở đền Mayor thuộc thời Aztec, ở Mexico City. Tất cả đều chung một đặc điểm: những lỗ hổng, vết rỗ hoặc tiêm chích trên xương, có vẻ bọn trẻ đã phải gào khóc vì đau đớn.

"Tiếng kêu khóc của trẻ con trong suốt buổi lễ sẽ báo hiệu điềm lành. Nó có thể được tạo ra bằng cách rạch họng", Roman Berrelleza cho biết.

Nền văn minh Maya thịnh vượng khoảng 400 năm trước khi người Aztec thiết lập Mexico City vào năm 1325, cũng có hủ tục hiến tế người tương tự, nhà nhân chủng học David Stuart tại Đại học Harvard nhận định.

Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu đã cố gắng tách biệt người Maya hoà bình và người Aztec man rợ. Họ còn cố gắng chứng minh việc giết người hiến tế là rất hiếm ở xã hội Maya.

Nhưng trong các bức hoạ và hình khắc, Stuart nói, "chúng tôi đã tìm thấy ngày càng nhiều sự tương đồng giữa người Aztec và Maya. Trong đó có một buổi lễ Maya mà vị tu sĩ trong trang phục lố bịch đang moi ruột từ một người sống".

Một số văn bản của người Tây Ban Nha trùng hợp với những vật chứng tìm thấy, trong đó miêu tả các tu sĩ Aztec giết trẻ em và người lớn bằng cách nhốt họ trong hang động hoặc dìm chết.

"Vấn đề bây giờ chỉ là số lượng", Lopez Lujan nhận định. Ông cho rằng người Tây Ban Nha đã phóng đại số nạn nhân để viện cớ cho cuộc chiến tranh bài trừ hủ tục, trong đó có trường hợp 80.400 người bị giết để hiến tế trong một lễ khánh thành ngôi đền vào năm 1487.

Các nhà nghiên cứu đã đồng loạt loại bỏ giả thuyết rằng việc hiến tế và ăn thịt đồng loại bắt nguồn từ sự khan hiếm thức ăn ở thời Aztec. Các nền văn hoá tiền Tây Ban Nha tin rằng thế giới sẽ diệt vong nếu không có các nghi lễ hiến tế. Trong khi đó, nạn nhân bị hiến tế lại được coi là thánh trước khi bị giết.

"Thật khó để chúng ta có thể tưởng tượng được. Với họ - những người bị hiến tế - đó gần như là một niềm vinh dự", Lujan nhận định « Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:31:45 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:57:46 PM Reply #19 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Đế quốc Cival

Hơn 2.000 năm trước, trong khi người La Mã đang tàn phá Carthage và người Hopewell đang xây dựng những công trình ở Ohio, thì một nền văn hoá rộng lớn đã nảy nở tại một khu vực ở Guatemala ít được biết tới, gọi là Cival

"Thật thú vị khi chúng ta lật ngược lại một số quan điểm đã tồn tại từ lâu. Mọi người vẫn cho rằng Maya thời tiển cổ điển là một xã hội tương đối đơn giản, nhưng không hề như vậy. Đã xuất hiện một nền văn minh thịnh vượng mà bây giờ chúng ta mới bắt đầu khám phá", Francisco Estrada-Belli tại Đại học Vanderbilt, đứng đầu cuộc khai quật, phát biểu.

Cival là một trong những thành phố lớn nhất của Maya thời tiền cổ điển, có thể chứa tới 10.000 người vào thời điểm cao nhất. Nó đã phát triển song song cùng Holmul, nơi đạt thời kỳ hoàng kim vào gần 1.000 năm sau trong giai đoạn Maya cổ điển.

Nền văn minh Maya cổ điển bắt nguồn từ khoảng năm 300 sau Công nguyên, trong khi Cival thịnh vượng vào khoảng năm 500 trước Công nguyên tới 100 sau Công nguyên. Sau đó nó đã bị bỏ hoang một cách bí ẩn và không bao giờ được tái sinh nữa.

Theo Estrada-Belli, trục trung tâm của các công trình và quảng trường ở Cival hướng về phía mặt trời mọc tại điểm phân (xuân phân hoặc thu phân). Một trong những hiện vật quan trọng được tìm thấy là bức tượng khuôn mặt khổng lồ của một vị thần Maya còn nguyên vẹn. Bức tượng làm bằng vữa xtuco có kích thước 4,5 x 2,7 m, có một con mắt, một cái miệng vuông và nanh rắn ở chính giữa.

"Tình trạng nguyên vẹn của nó thật là đáng kinh ngạc. Cứ như là ai đó vừa làm ra nó từ hôm qua", Estrada-Belli nói.

Trong tháng 4, người ta đã tìm ra bức tượng khuôn mặt thứ hai giống y hệt. Con mắt của nó được trang trí vỏ ngô và có từ khoảng năm 150 trước Công nguyên.

Cival còn những kim tự tháp và một khu liên hợp nằm xung quanh một quảng trường trung tâm. Phía trước một toà nhà dài nằm ở phía tây khu liên hợp, các nhà khảo cổ tìm thấy một tấm bia khắc bằng đá có từ năm 300 trước Công nguyên. Đó có thể là vật khắc sớm nhất được tìm thấy tại Maya.

Tại một cái hốc trên quảng trường, nhóm khảo cổ còn tìm thấy một cái bát đỏ, vỏ sò, một chiếc ống bằng ngọc bích và một mẩu hematit. Đằng sau đó là một chỗ lõm xuống hình chữ thập có chứa 5 cái bình đã bị vỡ, mỗi cái nằm trên một cạnh của chữ thập và cái còn lại ở chính giữa. Trong chiếc bình trung tâm có 120 miếng ngọc bích hầu hết hình tròn, màu xanh lá cây và xanh lam, sáng bóng. Nằm gần đó là 5 chiếc rìu bằng ngọc bích có lưỡi hướng lên trời. Những tạo vật này có thể phục vụ nghi thức đăng quang của một vị tân hoàng đế.

Ngoài ra, còn có dấu tích của những bức tường thành được dựng lên một cách vội vàng quanh thành phố. Nó chứng tỏ Cival có thể đã bị bỏ hoang sau một vụ tấn công quân sự bởi một lực lượng lớn hơn như Tikal. « Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:34:18 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:58:35 PM Reply #20 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Giải mã kim tự tháp Mặt trời

Tàn dư của lớp bụi trong không trung sẽ giúp vén màn bí ẩn về kim tự tháp Mexico 2.000 tuổi, nơi những vị vua đầu tiên của nền văn hóa bí hiểm đó được chôn cất. Mang tên Mặt trời, kim tự tháp là nơi linh thiêng của thành phố Teotihuacan, hưng thịnh và suy tàn cùng thời với thành Rome cổ đại.

Sâu dưới Kim tự tháp Mặt trời khổng lồ nằm ở phía bắc Mexico City, các nhà vật lý đang lắp đặt một thiết bị để tìm kiếm những hạt hạ nguyên tử, muon, còn sót lại khi những tia vũ trụ chiếu xuống trái đất. Những hạt này chui qua các vật thể cứng, để lại những dấu vết nhỏ xíu mà từ đó thiết bị sẽ đo đạc để tìm kiếm căn phòng cấm, nơi chôn cất xác của nhà vua, bên trong các khối đá.

Dựa trên thực tế rằng trong không gian rỗng luôn có ít hạt muon hơn trong các khối đất đá, các nhà khoa học có thể tìm ra những khoảng trống bên trong kim tự tháp.

"Nếu chúng tôi tìm thấy một khu vực có mật độ hạt muon ít hơn bình thường thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy có khoảng trống ở đó", giáo sư Arturo Menchaca, tại Đại học Autonomous ở Mexico, nói.

Khi đó, các nhà khoa học có thể đào đường hầm chui sâu vào kim tự tháp để hy vọng tìm ra một căn mộ và giải mã những câu hỏi hóc búa về việc ai đã trị vì Teotihuacan.

Thành phố này vào thời điểm hưng thịnh nhất có 150.000 người và ảnh hưởng của nó vươn xa hàng trăm km tới thành phố Guatemala ngày nay. Nhưng không ai biết tên thực sự của nó hoặc ai đã sáng lập ra.

Khi phát hiện ra thành phố này, người Aztec - choáng ngợp trước những công trình lăng mộ và sơ đồ tinh vi ở đây - đã đặt tên thành phố là Teotihuacan, có nghĩa là nơi đàn ông trở thành các vị thần. Họ đã sống ở vùng này trong 700 năm sau khi thành phố bị bỏ hoang vào năm 600 sau Công nguyên.

Vào những năm 60, giáo sư Luis Alvarez tại Đại học California, người từng đoạt giải Nobel, cũng đã sử dụng công nghệ muon để quét nên sơ đồ kim tự tháp Khephren ở Ai Cập.

"Alvarez đã chứng minh rằng không có phòng cấm trong kim tự tháp đó và nó đã trở thành tài liệu khoa học chính thức", Menchaca nói.

Nhóm của ông đã lắp đặt máy thăm dò muon trị giá 500.000 USD trong phòng thí nghiệm của trường đại học và dự định lắp đặt nó trong một căn hầm bên dưới chiếc kim tự tháp cao 63 m, trong vài tháng tới. Căn hầm ẩm thấp, tối tăm này vài nghìn năm trước từng được sử dụng làm nơi diễn ra các nghi lễ tôn giáo và nối với bên ngoài bằng một con đường hẹp chỉ vừa một người đi.

Hạt muon được sinh ra khi các hạt năng lượng trong không trung va vào tầng đối lưu của trái đất làm văng ra khắp nơi, nhưng chúng vô hại và hầu như không nhìn thấy. Khi đi qua máy thăm dò, muon ion hoá lớp khí bị nén giữa 2 cái đĩa. Nó sẽ tạo ra một dòng điện có thể đo đạc được. Phương pháp này chính xác, rẻ hơn và đa năng hơn là dùng tia X.

Tại Teotihuacan, các nhà khảo cổ hy vọng máy thăm dò muon sẽ cho thấy kim tự tháp này có phải là nơi yên nghỉ cuối cùng của một vị vua hay là của nhiều ông.

Nhà khảo cổ Linda Manzanilla, chuyên gia hàng đầu về khu vực này, cho rằng vào thời kỳ đầu, Teotihuacan có thể đã được trị vì bởi một liên minh gồm 4 ông vua, chứ không phải chỉ một vị vua như ở nền văn hoá Maya hay Aztec ở Mexico.

"Teotihuacan có tầm quan trọng ngang hàng với thành Rome, một trong những thành phố thời kỳ tiền công nghiệp vĩ đại nhất trên thế giới. Không có thành phố Trung Quốc nào có tầm vóc như vậy. Thậm chí Ai Cập còn không có thành phố", Manzanilla khẳng định. « Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:35:38 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 02:59:57 PM Reply #21 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Hạn hán - Nguyên nhân sụp đổ của Đế Quốc Maya

Kim tự tháp Castillo được người Maya xây dựng vào khoảng đầu năm 618 sau công nguyên, với 365 bậc, có thể tương ứng với số ngày trong năm.

Với nghệ thuật kiến trúc đáng kính nể cùng hiểu biết sâu sắc về thiên văn và toán học, Maya thuộc số những nền văn minh Trung Mỹ cổ vĩ đại nhất. Tuy nhiên, ở đỉnh cao vinh quang khoảng năm 800 sau công nguyên, họ đột ngột rời bỏ quê hương lui vào sống bí ẩn. Các nhà nghiên cứu cho biết nguyên nhân là sự biến đổi khí hậu.

Ở thời kỳ thịnh vượng nhất, người Maya phân bố suốt từ bán đảo Yucatan của Mexico tới Honduras. Nhưng gần như ngay sau đó, xã hội gồm 15 triệu người của họ rút lui vào sống bí mật, bỏ lại đằng sau các thành phố hoang vắng, những con đường buôn bán trơ trọi, và các kim tự tháp khổng lồ bỗng chốc trở thành phế tích. Sự ra đi đột ngột này là một trong những bí ẩn khảo cổ lớn nhất.

Mới đây, các nhà khoa học Mỹ và Thụy Sĩ, đăng trên tạp chí Science, đã khẳng định rằng, một đợt khô hạn kéo dài, được đánh dấu bằng ba thời kỳ hạn hán cực kỳ khắc nghiệt đã chấm dứt nền văn minh Maya.

Giải thuyết về ảnh hưởng của khô hạn không phải là mới. Trầm tích được các nhà khoa học lấy lên từ một chiếc hồ trên bán đảo Yucatan vào năm 2001 đã cho thấy, một chuỗi những đợt hạn hán lớn trùng hợp với những lần biến động văn hóa đột ngột trong cộng đồng Maya. Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng còn tìm ra được ảnh hưởng của con người tới môi trường, chẳng hạn việc phá rừng và xói mòn đất, và do đó, nó không phản ánh một “bằng chứng khí hậu chắc chắn”.

Trong nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học đã xem xét trầm tích từ thung lũng Cariaco ở phía bắc Venezuela, nơi các dấu ấn khí hậu rõ ràng hơn hẳn. Khi xác định hàm lượng titan (phản ánh lượng mưa hàng năm) trong các lớp đất đá, họ phát hiện thấy có những mùa khô và mùa ẩm tương ứng với các tầng trầm tích khác nhau. Theo các nhà nghiên cứu, đã có 3 đợt hạn hán lớn xảy ra trong khoảng năm 810-910 sau công nguyên, mỗi đợt kéo dài gần một thập kỷ. Đồng thời trong suốt quá trình này là một xu hướng khô hạn kéo dài khó phát hiện hơn.

Thời điểm xuất hiện các đợt hạn hán lớn trùng hợp với thời kỳ suy thoái của nền văn minh Maya, và được phản ánh qua sự di cư của người dân khỏi các thành phố hoặc giảm bớt hoạt động xây dựng và chạm khắc đá. Theo nhận định của các nhà nghiên cứu, người Maya đặc biệt nhạy cảm với các đợt hạn hán kéo dài, vì khoảng 95% các trung tâm dân cư của họ sống phụ thuộc vào ao hồ và sông ngòi: những thuỷ vực chỉ cung cấp đủ cho hoạt động canh tác nông nghiệp và sinh hoạt khoảng 18 tháng.

Tuy nhiên, giả thuyết hạn hán vẫn chưa thuyết phục được một số nhà khảo cổ. Những người này tin rằng ảnh hưởng cộng hợp của việc dân số quá đông, một cuộc mưu sát tranh giành quyền lực giữa các nhà quý tộc, cơ sở kinh tế yếu ớt và một hệ thống chính trị không chấp thuận cho sự chia sẻ quyền lực này đã dẫn tới sự sụp đổ của người Maya.

Các giả thuyết khác lại cho rằng chính người Maya đã tự buộc tròng vào cổ mình, khi phá huỷ môi trường không thương tiếc, trong đó có việc phá rừng.

« Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:36:48 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 03:01:08 PM Reply #22 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Thành cổ Caral

Tàn tích của Caral - thành phố được coi là cổ nhất ở Tân Thế Giới, từng bị vùi dưới lớp đất Peru cùng thời với các kim tự tháp Ai Cập - có thể sẽ bị phá hủy hoàn toàn bởi nạn xói mòn và phong hóa, nếu cộng đồng thế giới không nhanh chóng cứu hộ.

Các nhà nghiên cứu tin rằng Caral đã xuất hiện trước năm 2.600 trước Công nguyên, trong khoảng thời gian mà kim tự tháp danh tiếng Giza của Ai Cập được xây dựng. Nhà khảo cổ Ruth Shady, người đã thực hiện khai quật Caral từ năm 1994, cho biết: “Không có nơi nào ở Peru hay ở châu Mỹ, trên các ngọn đồi của Mexico hay trong vùng đất thấp của người Maya, có thành phố cổ như vậy. Nơi đây đã xuất hiện trước các khu vực khác hơn 1.500 năm”.

Caral là một quần thể gồm các ngôi đền, bệ thờ và nhà ở bằng đá, nằm trong một thung lũng hoang vu cách Lima (thủ đô Peru) 177 km về phía bắc. Thành phố thiêng liêng trải rộng hơn 0,65 km2 ngang qua đáy một thung lũng, đã làm đảo lộn các quan điểm trước đây về thời gian mà nền văn minh đầu tiên nảy nở tại Tân Thế Giới. "Nó xuất hiện gần như cùng thời với các nền văn minh ở Cựu Thế Giới, chứ không phải là xuất hiện muộn về sau như nhiều người nghĩ", Shady nói.

Vào thời kỳ hoàng kim của nền văn minh này, kéo dài khoảng 1.000 năm, Caral có dân số khoảng 3.000 người. Họ sống trong một cộng đồng phức tạp có sự phân chia giai cấp. Người giàu có ngụ tại các biệt thự nằm rải rác và đầy tớ thì trú ở những túp lều tồi tàn gần đó. Cư dân thành Caral giao thương với dân vùng bờ biển Thái Bình Dương ở phía tây, với vùng Andean và vùng nhiệt đới ở phía đông.

Gần đây, thành cổ này đã được Quỹ Di Sản Thế giới xếp là một trong số 100 khu di sản văn hóa bị đe dọa nhất thế giới năm 2002. Nhưng nay, khi khai quật những khu vực đầu tiên của thành phố, trong đó có các giáo đường rộng đến 30 m, các nhà khảo cổ nhận thấy khu vực này đang bị suy tàn nhanh chóng do xói mòn và phong hóa.

Đã có những dấu hiệu cho thấy, các kết cấu từng trụ vững qua nhiều thế kỷ nay có thể bị sụp đổ nếu không được kè lại, trong khi sơn trang trí trên các tòa nhà bị chôn vùi đã bong ra do thay đổi nhiệt độ trong ngày. Khu vực này hiện còn có nguy cơ bị hoạt động nông nghiệp xâm lấn, bị cướp bóc, còn chính phủ thì bó tay trước việc bảo tồn di tích.

Trong số những phát hiện quý báu nhất tại khu vực, có 32 chiếc sáo được làm từ xương kền kền và bồ nông, trên có trạm khắc tinh vi chân dung của khỉ, chim và mặt người.

« Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:37:48 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 03:01:53 PM Reply #23 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Nền văn minh Tambora ở Indonesia

Các nhà khoa học tin rằng đã tìm thấy dấu tích của nền văn minh Tambora bị mất dấu của Indonesia. Toàn bộ xã hội cổ xưa này đã bị quét sạch vào năm 1815 bởi một đợt phun trào núi lửa lớn nhất trong lịch sử.

Thảm hoạ từ ngọn núi Tambora vào ngày 10/4/1815 đã chôn vùi toàn bộ sinh vật sống trên hòn đảo Sumbawa dưới các lớp tro bụi, đất đá.

Lần theo sóng radar rà soát mặt đất, các nhà nghiên cứu Mỹ và Indonesia đã đào ra được một cái rãnh nơi họ tìm thấy dấu tích của một ngôi nhà bằng rơm rạ, đồ gốm, đồng, bộ xương của 2 người, tất cả nằm dưới lớp trầm tích có từ đợt phun trào núi lửa.

Nhà nghiên cứu núi lửa Haraldur Sigurdsson tại Đại học Rhode Island đã ước tính khoảng 10.000 người sống ở thị trấn khi núi lửa đột ngột bùng nổ, tương tự như đợt phun trào chôn vùi thành phố Pompeii của La Mã.

Cơn giận dữ của ngọn núi Tambora đã bắn vào không trung 400 triệu tấn khí lưu huỳnh, làm toàn bộ hành tinh lạnh giá và tạo nên giai đoạn mà các sử gia gọi là "Một năm không có mùa hè". Các trang trại ở Maine, Mỹ, bị một đợt băng giá giết sạch mùa màng vào tháng 6, 7, 8. Ở Pháp và Đức, các vụ mùa nho và ngô bị huỷ hoại, việc thu hoạch bì đình trệ.

Nền văn minh trên hòn đảo Sumbawa đã gây tò mò cho các nhà nghiên cứu kể từ khi một nhóm thám hiểm Hà Lan và Anh đến thăm vùng đất này vào đầu những năm 1800. Họ vô cùng ngạc nhiên khi nghe thấy một ngôn ngữ không hề giống với thứ tiếng nào được nói ở Indonesia. Một số học giả tin rằng ngôn ngữ này có vẻ giống thứ tiếng ở Đông Dương nhiều hơn. Nhưng không lâu sau khi người châu Âu đầu tiên đặt chân tới Tambora, toàn bộ xã hội này đã bị thiêu hủy.

"Đợt phun trào núi lửa đã quét sạch ngôn ngữ đó. Thật là đáng tiếc. Nhưng chúng tôi đang cố gắng để những người này lên tiếng lại, bằng cách đào họ lên", Sigurdsson nói.

Những gì các nhà nghiên cứu tìm thấy chứng tỏ cư dân Tambora đến từ vùng Đông Dương hoặc có mối quan hệ giao thương với khu vực này. Chẳng hạn, đồ gốm được phát hiện rất giống với những sản phẩm ở Việt Nam.

John Miksic, nhà khảo cổ tại Đại học quốc gia Singapore, đã nhìn cuốn băng video cuộc khai quật và tin rằng nhóm của Sigurdsson đã tìm thấy đúng khu dân cư bị núi lửa phá huỷ. Nhưng ông nghi ngờ rằng người Tamora đến từ vùng Đông Dương hoặc nói ngôn ngữ của vùng này. Nếu đồ gốm của Việt Nam đến được hòn đảo này, đó có thể là do sự buôn bán giữa những thương gia.

Trong cuộc khai quật, nhóm của Sigurdsson cũng tìm thấy bộ xương hoá tro của một người phụ nữ có thể đang ở trong bếp của mình. Một chiếc dao rựa và một cái chai bị tan chảy nằm gần đó. Xác của một người khác được tìm thấy ngay bên ngoài, có thể là trước cửa ra vào « Last Edit: 17 Tháng Tám, 2006, 02:39:17 PM by anacodam» Logged

27 Tháng Bảy, 2006, 03:03:04 PM Reply #24 anacodam Thành viên OlympiaVN Posts: 454 Điểm bài viết: 6 Hồi âm: Các Nền Văn Minh Trên Thế Giới   Văn minh Maya

Tại một số vùng Trung Mỹ và Nam Mỹ đã từng xuất hiện các nền văn minh rực rỡ trước khi người châu Âu đặt chân đến vào cuối thế kỷ XV. Đó là các nền văn minh của người Maya, Aztec, Toltec, Inca. Nền văn minh Maya là nền văn minh duy nhất trong các nền văn minh tại Tây Bán cầu có hệ thống chữ viết phát triển. Bên cạnh đó người Maya còn có hệ thống lịch riêng biệt và những hiểu biết về chiêm tinh học khá rộng.

Người Maya đã kiến tạo một nền văn minh riêng biệt ở Honduras, bắc Guatemal và một số khu vực cận Mêhicô. Nền văn minh của họ trải qua hai giai đoạn phát triển: giai đoạn đầu kéo dài từ khoảng năm 300 sau Công nguyên đến thế kỷ IX và phát triển tập trung trong vùng Petén thuộc Guatemala. Giai đoạn hai từ khoảng năm 980 đến thế kỷ XIII tập trung ở dải đất cực bắc bán đảo Yucatan.

Lịch của người Maya

Trong tính ngày người Maya dùng hai hệ tính khác nhau Long Count và Short Count. Lịch Maya được xây dựng trên cơ sở năm Mặt trời (Long Count) với 365 ngày. Với độ dài không đổi, một năm Mặt trời được chia thành 18 tháng, mỗi tháng 20 ngày. Năm ngày còn lại được đưa vào cuối năm. Mỗi tháng có một tên gọi khác nhau và các tên gọi đó dường như không có gì liên quan tới vụ mùa và lễ hội. Tên gọi các tháng được đǎồt theo truyền thống và chỉ có ý nghĩa trong lịch. Các ngày trong tháng được ghi bằng số thứ tự từ 0 tới 19. Như vậy, mỗi ngày được định tên chính xác trên trục thời gian. Các năm nối tiếp nhau không ngừng và không có năm nhuận. Short Count là lịch của các thày bói của người Maya. Năm tính theo Short Count bao gồm 260 ngày và thường được các thầy bói sử dụng để đoán trước tương lai. Việc chọn độ dài này không phải ngẫu nhiên mà phù hợp với thời gian mang thai của con người. Hệ đếm này cho phép chia năm thành 13 tháng mỗi tháng 20 ngày.

Tôn giáo của người Maya 

Tôn giáo đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Maya. Họ thờ các vị thần mà họ cho rằng có ảnh hưởng lớn tới sản xuất nông nghiệp. Thần mặt trời và Thần mưa là hai vị thần được coi trọng nhất nên người Maya xây dựng nhiều đền thờ hai vị thần này. Hàng năm, việc tổ chức cúng tế các vị thần rất được chú trọng. Chẳng hạn để cúng tế Thần Mưa, Thần Nước, người Maya có phong tục thả xuống giếng những bức tượng nhỏ được làm bằng vàng, bằng ngọc hoǎc bằng đồng. Đôi khi việc giết người để tế thần cũng diễn ra nhưng không man rợ như người Artec.

Kiến trúc của người Maya

Những công trình kiến trúc còn sót lại ngày nay chủ yếu là những công trình được xây dựng vào giai đoạn phát triển thứ hai của nền văn minh này. Chúng tập trung nhiều ở hai vùng Chichen Itza và Uxmal. Nằm ở phía bắc bán đảo Yucatan, Chichen Itza là một thị trấn lớn nhất của vương quốc Maya. Tên của nó gồm từ: chiz (miệng), chen (đài phun nước); còn Itza là tên của bộ tộc Maya đã xây dựng thị trấn này năm 530. Đây là nơi tập trung rất nhiều công trình kiến trúc đẹp nhất của nền văn minh Maya như đền thờ chiến binh, sân chơi cầu với đền thờ con báo hay đài quan sát Carakol. Tại đây có ba loại hình kiến trúc chủ yếu. Trước hết là kim tự tháp nhiều tầng với những bậc thang thẳng đứng và được sử dụng như đền thờ các vị thần. Kim tự tháp ở đây không đồ sộ như kim tự tháp ở Ai Cập nhưng lại là một quần thể kiến trúc gồm nhiều tấm bia và tượng được trạm trổ công phu tạo nên một phong cách kiến trúc đặc sắc. Hai loại kiến trúc còn lại bao gồm nhà ở của giới quý tộc tăng lữ, thường có cấu trúc dài và hẹp và có hai phòng chạy song song. Nổi bật nhất trong các công trình kiến trúc ở Chichen Itza là kim tự tháp Kuculcan. Đây cũng là loại hình kiến trúc phổ biến ở đây. Gần mỗi nơi tụ điểm dân cư đều có một kim tự tháp. Trên mặt phẳng nằm ở phần trên cùng kim tự tháp, người ta xây đền và dựng tượng thần. Khoảnh đất rộng nằm trải dài dưới chân kim tự tháp là nơi dân chúng tập trung hành lễ, cúng tế và ca múa phục vụ tôn giáo. Các kim tự tháp ở Mêhicô gồm nhiều tầng: đa số gồm là có từ 7 đến 18 tầng. Đây không phải là những con số ngẫu nhiên, mà chúng tương ứng với số bầu trời trong thần thoại của người Maya. Mỗi kim tự tháp đều có các cầu thang: đó là cầu nối liền thế giới thần linh với thế giới trần tục. Các vị thần sẽ từ thượng giới xuống trần bằng cái thang này. Đó cũng là phương tiện mà các giáo sĩ nơi hạ giới tới để cầu cho mưa thuận gió hoà. Tổng số bậc thang của kim tự tháp ứng với tổng số ngày trong năm: bốn cầu thang nằm ở bốn mặt kim tự tháp Kuculcan đều có 91 bậc, tổng cộng là 364 bậc thang, cộng 1365 bậc thang trong công trình. Tầng trên cùng của kim tự tháp Kuculcan là đền thờ thần cùng tên, được biểu tượng bằng một con vật có cả những đặc tính của chim và rắn. Mặt ngoài của kim tự tháp được tô điểm bằng rất nhiều hoa văn được sắp xếp cầu kỳ tạo nên các dải băng ngang, phân bức tường thành những khoảng cách đều nhau. Linh vật biểu trưng cho tôn giáo của người Maya là rắn có lông vũ, con ó và báo. Những linh vật này thường được trang trí và bố trí cách đều nhau.

Đời sống kinh tế

Nền kinh tế của người Maya dựa chủ yếu vào nghề nông, song kỹ thuật canh tác của họ rất lạc hậu. Họ dùng rìu đá chặt cây, sau đó đốt cây, dùng gậy thọc lỗ để tra hạt gieo trông. Các loại cây trồng hcủ yếu của họ gồm có: ngô, đậu, cà chua, ca cao. Để phục vụ cho trồng trọt, người Maya đã xây dựng những công trình thuỷ lợi lớn. Ở Etga vẫn còn di tích của một hệ thống thuỷ lợi được xây dựng cách đây gần 2000 năm. Bên cạnh nghề nông, chăn nuôi cũng chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống kinh tế của người Maya, do vậy nó khá phát triển. Ngoài nuôi nhiều loại động vật như chó, gà, hươu nai, họ còn săn bắn các loại thú rừng và đánh bắt cá ở sông suối.

Cấu trúc xã hội

Cũng như các nền văn minh cùng thời, xã hội của người Maya có sự phân chia giai cấp xã hội rất rõ ràng giữa tầng lớp thống trị với người lao động. Xã hội Maya được phân chia thành dân tự do và nô lệ. Chiếm đa số trong dân tự do là những người lao động, còn lại một bộ phận không nhiều là tầng lớp thống trị, bao gồm những người có chức sắc, quí tộc và tăng lữ. Người đứng đầu Nhà nước là Khalaclvinit, có quyền lực tối cao. Nô lệ là tầng lớp chiếm đa số trong xã hội. Họ có địa vị thấp kém và phải làm tất cả những công việc nǎồng nhọc như chǎồt cây, đốt rấy, xây dựng.

Nền văn minh Maya thực sự đã để lại rất nhiều thành tựu văn hoá rực rỡ, đạt tới trình độ phát triển cao không chỉ trong lĩnh vực xây dựng nhà nước mà còn cả trong các lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật. Với trình độ phát triển cao từ cách đây 2000, nền văn minh cổ đại Maya thật sự đáng được cả thế giới trong lịch sử, hiện nay và cả mai sau phải ngưỡng mộ và học tập