KINH TỨ THẬP NHỊ CHƯƠNG 

Thích-Viên-Giác dịch 

Chương mở đầu: 

Sau khi Đức Thế-Tôn thành-đạo, Ngài suy-nghĩ rằng: “Con đường ly-dục là con đường tốt nhất để đạt được sự thanh-tịnh, an-trú trong đại thiền-định mới hàng-phục được chúng ma”. Ở tại vườn Lộc-Uyển, Ngài chuyển bánh xe pháp về bốn chân-lý đó cho năm anh em Kiều-Trần-Như đều chứng được đạo-quả. Mỗi khi có những thầy Tỳ-Kheo nào nêu lên những điều chưa rõ, cầu Phật chỉ, Đức Thế Tôn giảng-giải làm cho tất cả đều được khai-ngộ, chắp tay cung-kính theo lời Phật dạy. 

Chương 1: 

Từ-giã cha mẹ đi xuất-gia học Đạo, thấu rõ nguồn tâm, hiểu vô-vi pháp, được gọi là bậc Sa-môn. Thường giữ-gìn 250 giới, sống đời thanh-tịnh, thực-hành bốn chân-đạo, thành-tựu quả-vị A-la-hán. 

Vị chứng quả A-la-hán có thể phi-hành, biến-hóa, kéo dài mạng sống, ở đời động cả trời đất. 

Thứ đến là quả A-na-hàm. Vị chứng A-na-hàm, khi tuổi thọ hết, thần-thức sẽ sinh lên cõi trời thứ mười chín thì chứng quả A-la-hán. 

Thứ đến là quả Tư-đà-hàm, người chứng quả Tư-đà-hàm, một lần sanh lên cõi trời, một lần sanh xuống cõi người, thì chứng quả A-la-hán. 

Kế đến là quả Tu-đà-hoàn. Người chứng quả Tu-đà-hoàn phải bảy lần sanh, bảy lần tử mới chứng quả A-la-hán. 

Người chứng quả A-la-hán là người đã đoạn-tận ái-dục, như tay chân bị chặt không thể sử-dụng trở lại được. 

Chương 2: 

Đức Phật dạy rằng: “Người xuất-gia làm Sa-môn thì phải từ bỏ ái dục, biết được nguồn tâm, thấu-triệt giáo-pháp của Phật, hiểu pháp vô-vi. Bên trong không có cái để được, bên ngoài không có chỗ để cầu. Tâm không chấp-thủ nơi Đạo, cũng không hệ-lụy bởi nghiệp, không có suy-tưởng, không có tạo-tác, không có tu, không có chứng, chẳng cần trải qua các thánh-vị mà tự thành cao tột, gọi đó là Đạo.” 

Chương 3: 

Đức Phật dạy: “Cạo bỏ râu tóc để trở thành vị Sa-môn, lãnh-thọ giáo-pháp của Phật thì phải xả bỏ của cải thế-gian, mong cầu vừa đủ, giữa ngày ăn một bữa, dưới gốc cây ở một đêm, cẩn-thận không trở lại lần thứ hai. Điều làm cho người ta ngu muội là ái dục.” 

Chương 4: 

Đức Phật dạy: “Chúng-sanh lấy mười việc làm điều thiện, cũng lấy mười việc làm điều ác. Mười việc ấy là gì? Thân có ba, miệng có bốn, ý có ba. Thân có ba là: Giết hại, trộm cắp, dâm dục. 

Lưỡi có bốn là: Nói hai lưỡi, nói độc ác, nói dối trá, nói hoa-mỹ. 

Ý có ba là: Tật đố, sân hận, ngu si. 

Mười điều ấy không phù-hợp với con đường của bậc Thánh, gọi là hành-vi ác. 

Nếu mười điều ác này được đình-chỉ thì gọi là mười điều thiện vậy”. 

Chương 5: 

Đức Phật dạy: ”Người có lầm-lỗi mà không tự sám-hối để mau chấm-dứt tâm tạo tội ấy, thì tội-lỗi càng chồng-chất vào thân như nước chảy về biển, dần dần trở nên sâu rộng. Nếu người có tội mà tự nhận biết tội, bỏ ác làm lành, thì tội-lỗi tự diệt, như bệnh được đổ mồ hôi dần dần sẽ khỏi bệnh.” 

Chương 6: 

Đức Phật dạy rằng: “Người ác nghe nói ai làm điều thiện thì đến để phá-hoại. Khi gặp người như vậy, các ông phải tự-chủ, đừng có tức giận trách móc, bởi vì kẻ mang điều ác đến thì họ sẽ lãnh-thọ điều ác đó.” 

Chương 7: 

Đức Phật dạy: “Có người nghe Ta giữ Đạo, thực-hành tâm đại-nhân-từ, nên đến mắng Ta; Ta im lặng không phản-ứng. Người kia mắng xong, Ta liền hỏi: “Ông đem lễ vật biếu người khác, người kia không nhận, thì lễ vật ấy trở về với ông không?” Đáp: “Về chứ!” Ta bảo: “Nay ông mắng Ta, Ta không nhận, thì ông tự rước họa vào thân, giống như vang theo tiếng, bóng theo hình, rốt cuộc không rời nhau được. Vậy, hãy cẩn-thận, đừng làm điều ác!” 

Chương 8: 

Đức Phật dạy: “Kẻ ác hại người hiền giống như ngước mặt lên trời mà nhổ nước miếng rơi xuống mặt mình. Ngược gió tung bụi, bụi chẳng đến người khác, trở lại dơ thân mình. Người hiền không thể hại mà còn bị họa diệt thân.” 

Chương 9: 

Đức Phật dạy: “Học rộng, nghe nhiều, mến đạo, thì đạo khó gặp. Thủ chí hành đạo thì đạo rất lớn.” 

Chương 10: 

Đức Phật dạy rằng: 

“Thấy người thực-hành bố-thí, hoan-hỉ giúp đỡ thì được phước rất lớn.” Có vị Sa-môn hỏi Phật: 

“Phước này có hết không?” Phật đáp: 

“Thí như lửa của ngọn đuốc, vài trăm ngàn người đem đuốc đến mồi lửa về để nấu ăn hay để thắp sáng, lửa ngọc đuốc này vẫn như cũ. Phước của người hoan-hỉ hỗ-trợ cho người thực-hành bố-thí cũng vậy.” 

Chương 11: 

Đức Phật dạy: 

“Cho một trăm người ác ăn không bằng cho một người thiện ăn. Cho một ngàn người thiện ăn không bằng cho một người thọ ngũ-giới ăn. Cho một vạn người thọ ngũ-giới ăn không bằng cho một vị Tu Đà Hoàn ăn. Cho một trăm vị Tu Đà Hoàn ăn không bằng cho một vị Tư Đà Hàm ăn. Cho một ngàn vạn vị Tư Đà Hàm ăn không bằng cho một vị A Na Hàm ăn. Cho một ức vị A Na Hàm ăn không bằng cho một vị A La Hán ăn. Cho mười ức vị A La Hán ăn không bằng cho một vị Bích Chi Phật ăn. Cho một trăm ức vị Bích Chi Phật ăn không bằng cho một vị Phật ba đời ăn (Tam Thế Phật). Cho một ngàn ức vị Phật ba đời ăn không bằng cho một vị Vô-niệm, Vô-trụ, Vô-tu, Vô-chứng ăn.” 

Chương 12: 

Đức Phật dạy: “Làm người có hai mươi điều khó: 

1- Nghèo-nàn bố-thí là khó 

2- Giàu sang học đạo là khó 

3- Bỏ thân-mạng quyết chết là khó 

4- Thấy được kinh Phật là khó 

5- Sanh vào thời có Phật là khó 

6- Nhẫn sắc nhẫn dục là khó 

7- Thấy tốt không cầu là khó 

8- Bị nhục không tức là khó 

9- Có thế-lực không dựa là khó 

10- Gặp việc vô-tâm là khó 

11- Học rộng nghiên-cứu sâu là khó 

12- Diệt-trừ ngã-mạn là khó 

13- Không khinh người chưa học là khó 

14- Thực-hành tâm bình-đẳng là khó 

15- Không nói chuyện phải, trái là khó 

16- Gặp được thiện-tri-thức là khó 

17- Thấy tánh học đạo là khó 

18- Tùy-duyên hóa-độ người là khó 

19- Thấy cảnh tâm bất-động là khó 

20- Khéo biết phương-tiện là khó.” 

Chương 13: 

Có vị Sa-môn hỏi Phật: 

“Do nguyên-nhân gì mà biết được đời trước và đạt được sự cao tột của Đạo?” Đức Phật dạy: 

“Đoạn trừ tham-dục, lòng không mong cầu thì sẽ có khả-năng biết được đời trước. Thanh-tịnh tâm-tư, giữ vững ý-chí thì có thể đạt được hiển-lộ.” 

Chương 14: 

Có vị Sa-môn hỏi Phật: 

“Điều gì là Thiện? Điều gì là lớn?”. Đức Phật dạy: 

“Thực-hành chánh-đạo, giữ sự chân-thật là Thiện. Chí-nguyện hợp với Đạo là lớn.” 

Chương 15: 

Có vị Sa-môn hỏi Đức Phật: 

“Điều gì là mạnh nhất? Điều gì là sáng nhất?”. Đức Phật dạy: 

“Nhẫn-nhục là mạnh nhất vì không chứa ác-tâm nên tăng sự an ổn. Người nhẫn-nhục không làm điều ác, được mọi người tôn-kính. Tâm ô-nhiễm đã được đoạn-tận, không còn dấu vết, gọi là sáng nhất, vì tất cả mọi vật trong mười phương, từ vô-thỉ thuở chưa có trời đất cho đến ngày nay, không vật gì là không thấy, không vật gì là không biết, không vật gì là không nghe, đạt được Nhất-Thiết Trí, như vậy được gọi là sáng nhất.” 

Chương 16: 

Đức Phật dạy: 

“Người giữ ái-dục ở trong lòng thì không thấy được Đạo. Thí dụ như nước trong mà lấy tay khuấy động, người ta đến soi không thấy bóng của mình. Người do vì ái-dục khuấy động mà trong tâm ô-nhiễm nổi lên nên không thấy được Đạo. Các thầy Sa-môn cần phải xả-ly ái-dục. Ái-dục hết rồi, có thể thấy Đạo được.” 

Chương 17: 

Đức Phật dạy: 

“Người thấy được Đạo cũng như cầm đuốc vào trong nhà tối, bóng tối liền mất, còn lại ánh sáng. Người học đạo mà thấy được chân-lý thì vô-minh liền diệt, chỉ còn trí-huệ.” 

Chương 18: 

Đức Phật dạy: 

“Pháp của ta là NIỆM mà không còn chủ-thể niệm và đối-tượng niệm, LÀM mà không còn chủ-thể làm và đối-tượng làm, NÓI mà không có chủ-thể nói và đối-tượng nói, TU mà không còn chủ-thể tu và đối-tượng tu. Người hiểu biết thì rất gần, kẻ mê thì rất xa. Đứt đường ngôn-ngữ, không vật nào ràng buộc. Sai chỉ một hào-ly là mất tức khắc.” 

Chương 19: 

Đức Phật dạy: 

“Quán trời đất nghĩ là vô-thường, quán thế-giới nghĩ là vô-thường, quán linh-giác tức là Bồ-Đề. Hiểu biết như vậy thì chóng đắc đạo.” 

Chương 20: 

Đức Phật dạy: 

“Phải biết rằng bốn đại ở trong thân-thể, mỗi đại có một cái tên (Địa, Thủy, Hỏa, Phong - Đất, Nước, Gió, Lửa) đều là không có Ngã, cái Ngã đã không có, thì cái Có chỉ như ảo-hóa mà thôi.” 

Chương 21: 

Đức Phật dạy: “Người thuận theo lòng dục để mong được danh-tiếng, khi danh-tiếng vừa nổi, thì thân đã mất rồi. Ham muốn cái danh-tiếng thường-tình mà không lo học đạo chỉ uổng công mệt sức mà thôi. Giống như đốt hương, khi người ta ngửi được mùi thơm, thì cây hương đã tàn rồi. Lửa (tham danh-tiếng) tác-hại thân còn di lụy về sau.” 

Chương 22: 

Đức Phật dạy: 

“Tiền tài và sắc đẹp đối với con người rất khó buông xả. (Tiền tài và sắc đẹp ấy) Giống như chút mật trên lưỡi dao, không đủ cho bữa ăn ngon, thế mà kẻ liếm vào thì bị nạn đứt lưỡi.” 

Chương 23: 

Đức Phật dạy: 

“Người bị vợ con, nhà cửa ràng buộc còn hơn là lao ngục. Lao ngục có kỳ-hạn được phóng-thích, còn đối với vợ con không có ý-tưởng xa rời. Khi đã đam-mê sắc đẹp, đâu có sợ gì, cho dù tai-họa nơi miệng cọp lòng vẫn cam chịu, tự đắm mình vào chốn bùn lầy. Vì vậy nên gọi là phàm-phu. (Nếu ai) thấu rõ lẽ này sẽ là kẻ xuất-trần A-la-hán.” 

Chương 24: 

Đức Phật dạy: 

“Trong các thứ ái-dục, không gì bằng sắc dục. Sự tham muốn sắc dục mạnh hơn mọi thứ khác. Chỉ có một sắc dục như vậy, nếu có cái thứ hai giống như sắc dục thì người trong thiên-hạ không có ai có thể tu-tập theo đạo.” 

Chương 25: 

Đức Phật dạy: 

“Người đam-mê ái-dục giống như người cầm đuốc đi ngược gió, chắc chắn sẽ bị tai-họa cháy tay.” 

Chương 26: 

Thiên-thần dâng cho Đức Phật một ngọc-nữ với ý-đồ phá-họai tâm ý của Phật. 

Phật bảo: 

“Túi da ô-uế, ngươi đến đây làm gì? Đi đi, ta không dùng đâu.” Thiên-thần càng thêm kính-trọng, do đó mà hỏi về ý của Đạo. Đức Phật vì ông mà giảng pháp. Ông nghe xong, đắc quả Tu-Đà-Hoàn. 

Chương 27: 

Đức Phật dạy: 

“Người thực-hành theo Đạo như khúc gỗ trên mặt nước trôi theo dòng sông. Nếu không bị người ta vớt, không bị quỷ thần ngăn trở, không bị nước xoáy làm cho dừng lại, và không bị hư nát, ta bảo-đảm rằng khúc cây ấy sẽ ra đến biển. Người học đạo nếu không bị tình-dục mê-hoặc, không bị tà-kiến làm rối loạn, tinh-tấn tu-tập đạo giải-thoát, ta bảo-đảm người này sẽ đắc đạo.” 

Chương 28: 

Đức Phật dạy: 

“Phải thận-trọng, đừng chủ-quan với tâm ý của ông. Tâm ý của ông không thể tin được, (vì vậy) hãy thận-trọng đừng gần nữ-sắc. Gần gũi với nữ-sắc thì tai-họa phát-sinh. Khi nào chứng quả A-La-Hán rồi mới có thể tin vào tâm ý của ông.” 

Chương 29: 

Đức Phật dạy: 

“Phải thận-trọng, đừng nên nhìn ngắm nữ-sắc, cũng đừng nói chuyện với nữ-nhân. Nếu (bắt buộc) phải nói chuyện với họ thì phải giữ tâm chánh-trực và suy nghĩ rằng: ”Ta làm Sa-môn sống giữa cuộc đời ô-nhiễm, phải như hoa sen không bị bùn làm ô-nhiễm. Nghĩ rằng người (nữ) già như mẹ, người (nữ) lớn tuổi (hơn mình) như chị, người (nữ) nhỏ (hơn mình) như em gái, đứa bé (gái) như con, sinh khởi tâm cứu-độ họ được giải-thoát. Như vậy liền diệt được ý-niệm xấu đối với nữ-nhân.” 

Chương 30: 

Đức Phật dạy: 

“Là người tu-hành phải coi mình giống như kẻ mang cỏ khô, thấy lửa đến phải tránh, người học đạo thấy các đối-tượng dục-lạc phải tránh xa”. 

Chương 31: 

Đức Phật dạy: 

“Có người lo lắng vì lòng dâm-dục không dứt nên muốn đoạn âm”. Phật dạy rằng: 

“Đoạn âm không bằng đoạn tâm. Tâm như vị công-tào, công-tào nếu ngưng thì kẻ tùng-sự đều ngưng, tâm tà không ngưng thì đoạn âm có ích gì?”. Phật vì ông mà nói kệ: 

“Dục sinh từ nơi ý. Ý do tư-tưởng sanh, hai tâm đều tịch lặng, không mê sắc cũng không hành dâm”.

Phật dạy: “Bài kệ này do Đức Phật Ca Diếp nói.” 

Chương 32: 

Đức Phật dạy: 

“Con người do ái-dục mà sinh sầu ưu, do sầu ưu mà sinh sợ hãi. Nếu thoát-ly ái-dục, thì có gì mà sầu ưu, có gì mà sợ hãi.” 

Chương 33: 

Đức Phật dạy: 

“Người tu-hành theo đạo như một người chiến-đấu với vạn người. Mặc áo giáp ra cửa, tâm ý hoặc khiếp nhược, hoặc đi nửa đường thối lui, hoặc chiến-đấu đến chết, hoặc đắc thắng mà về. Người Sa-môn học đạo (cũng vậy) phải có ý-chí kiên-cường, dũng-mãnh tiến lên, không sợ cảnh-tượng trước mặt (làm chướng ngại), phá tan các loài ma để đắc đạo, thành đạo-quả.” 

Chương 34: 

Có một thầy Sa-môn ban đêm tụng kinh Di Giáo của Đức Phật Ca Diếp, tiếng ông ấy buồn bã, như tiếc nuối thối lui. 

Đức Phật mới hỏi: 

“Xưa kia, khi ở nhà ông thường làm nghề gì?”. Đáp rằng: “Thích chơi đàn cầm”. Đức Phật hỏi: 

“Khi dây đàn chùng thì sao?”. Đáp rằng: “Không kêu được”. Hỏi: “Giây đàn căng quá thì sao?” Đáp rằng: “Tiếng bị mất”. Hỏi: “Không căng không chùng thì sao?” Đáp: “Các âm-thanh đầy đủ”. Đức Phật dạy: 

“Người Sa-môn học đạo cũng như vậy, tâm ý được quân-bình thì mới có thể đắc Đạo. Đối với sự tu đạo mà căng thẳng quá làm cho thân mệt mỏi, khi thân mệt mỏi thì tâm ý sẽ sinh phiền-não. Tâm ý đã sanh phiền-não thì công-hạnh sẽ thối lui. Khi công-hạnh đã thối lui thì tội lỗi tăng-trưởng. Chỉ có sự thanh-tịnh và an-lạc, đạo mới không mất được.” 

Chương 35: 

Đức Phật dạy: 

“Như người luyện sắt gạn lọc phần cặn bã còn lại sắt tinh-luyện, chế-tạo dồ dùng một cách tinh-xảo. Người học đạo phải loại bỏ tâm ý ô-nhiễm đi thì công-hạnh trở nên thanh-tịnh.” 

Chương 36: 

Đức Phật dạy: 

“Kẻ rời bỏ ác-đạo được làm con người là khó. Làm con người rồi mà tránh được thân nữ làm được thân nam là khó. Làm được thân nam rồi mà sáu giác-quan đầy đủ là khó. Sáu giác-quan đủ rồi mà được sinh sống ở nơi văn-minh là khó. Sinh sống ở nơi văn-minh rồi mà được gặp Phật ở đời là khó. Đã gặp thời Phật rồi mà được gặp Phật-Pháp là khó. Gặp được Phật Pháp rồi mà khởi được niềm tin là khó. Khởi được niềm tin rồi mà phát-tâm Bồ-Đề là khó. Phát-tâm Bồ-Đề rồi mà đạt đến chỗ vô-tu vô-chứng là khó.” 

Chương 37: 

Đức Phật dạy: 

“Đệ-tử của ta tuy ở xa ta vài nghìn dặm, luôn nghĩ đến giới-pháp của ta thì chắc chắn sẽ chứng được đạo quả. Ở gần bên ta, tuy thường gặp mà không thực-hành theo giới-pháp của ta, cuối cùng vẫn không chứng được đạo.” 

Chương 38: 

Đức Phật hỏi một vị Sa-môn:

“Sinh-mạng của con người tồn-tại bao lâu?” Đáp rằng: “Trong vài ngày.” Phật nói: “Ông chưa hiểu đạo.” Đức Phật lại hỏi một vị Sa-môn khác: 

“Sinh-mạng con người tồn-tại bao lâu?” Đáp: “Khoảng một bữa ăn.” Phật nói: “Ông chưa hiểu đạo.” Đức Phật lại hỏi một vị Sa-môn khác nữa: 

“Sinh-mạng con người tồn-tại bao lâu?” Đáp: “Khoảng một hơi thở.” Phật khen: 

“Hay lắm! Ông là người hiểu Đạo.” 

Chương 39: 

Đức Phật dạy: 

“Người tu học theo con đường của Phật thì phải tin-tưởng và thực-hành những lời Phật dạy. Thí dụ như ăn mật, ở giữa hay chung quanh bát đều ngọt. Giáo-pháp của ta cũng vậy” (đều có vị ngọt giải-thoát). 

Chương 40: 

Đức Phật dạy: 

“Sa-môn hành-đạo đừng như con trâu kéo vất vả; thân tuy có tu-tập mà tâm không tu-tập. Nếu tâm có tu-tập thì không cần thân tu-tập (theo hình-thức bên ngoài).” 

Chương 41: 

Đức Phật dạy: 

“Người hành-đạo giống như con trâu chở nặng đi trong bùn sâu, mệt lắm mà không dám nhìn hai bên, ra khỏi bùn lầy rồi mới có thể nghỉ ngơi. Người Sa-môn phải luôn quán-chiếu tình-dục còn hơn bùn lầy, một lòng nhớ đạo mới có thể khỏi bị khổ vậy.” 

Chương 42: 

Đức Phật dạy: 

“Ta xem địa-vị vương-hầu như bụi qua kẽ hở, xem vàng ngọc quý giá như ngói gạch, xem y-phục tơ lụa như giẻ rách, xem đại-thiên thế-giới như một hạt cải, xem nước ao A-nậu như dầu thoa chân, xem cửa phương-tiện như các vật quý giá hóa hiện, xem pháp vô-thượng-thừa như mộng thấy vàng bạc lụa là, xem Phật-đạo như hoa đốm trước mắt, xem thiền-định như núi tu-di, xem Niết-bàn như ngày đêm đều thức, xem phải trái như sáu con rồng múa, xem pháp bình-đẳng như nhất-chơn-địa, xem sự thịnh suy như cây cỏ bốn mùa.” 

Thích Viên Giác dịch 

Truờng cơ-bản Phật-Học Long-An 1995