ANIME 

CZYM JEST ANIME I KTO JE STWORZYŁ?  

Anime jest to japoński skrót od angielskiego „animation”, czyli animacja, film animowany. W japońskim wymawia się animēshon i w Japonii oznacza ogólnie filmy oraz seriale animowane, bez względu na pochodzenie. Zaś inne kraje terminem „anime” określają japońskie filmy animowane, a także styl japońskiej animacji. Pierwsze anime stworzyli Ōten Shimokawa, Jun’ichi Kōuchi oraz Seitarō Kitayama w 1917 roku. 

HISTORIA ANIME: 

W Japonii przed powstaniem anime istniały tradycje „ruchomych obrazków” wykorzystujących narrację. Były one późniejszą podwaliną oraz inspiracją od tworzenia animacji. Były to m. in: emaki-mono (rozwijane zwoje z opisami), teatr cieni przybyły z Chin, teatr latarni przybyły w XVIII wieku z Holandii czy też kamishibai (teatr ilustracji). Inspiracjami stały się również bunraku (teatr lalkowy) bądź manga. 

Pierwszym powstałym w Japonii filmem animowanym określa się powstały ponoć w 1907 roku, jak twierdzą specjaliści, zaś odkryty w Kioto w 2005 roku przez profesora Matsumoto Natsukiego fragment przezrocza składającego się z czterosekundowej animacji, której autor pozostaje nieznany. 

W 1916 powstał pięciominutowy film animowany autorstwa Ōtena Shimokawy pt: „Opowieść o odźwiernym Mukuzō Imokawie”, który w 1917 został określony pierwszym japońskim filmem animowanym. Potem pan Shimokawa stworzył cztery kolejne, ale zrezygnował z tworzenia z powodu choroby. 

Większość animacji została bezpowrotnie stracona w wyniku trzęsienia ziemi w 1923 roku, a dwie ocalałe, autorstwa pana Kitayamy odnaleziono w 2007 roku. 

Kolejnymi twórcami anime byli Yasuji Murata, Hakusan Kimura, Sanae Yamamoto i Noburō Ōfuji – uczniowie Seitara Kitayamy i pracownicy jego studia. Kenzō Masaoka, inny ważny animator z tego okresu, pracował w mniejszym studiu. 

W tym czasie powstały też pierwsza ustawy chroniące młodych Japończyków, w wyniku czego cenzurze poddanych zostało kilka animacji dla osób poniżej 15. roku życia. Filmy prezentujące wartości edukacyjne, poznawcze, były popierane przez Monbu-kagakushō (japoński odpowiednik Ministerstwa Edukacji), wydano na ten cel setki tysięcy jenów. Animacje znalazły użycie w szkolnictwie, polityce i przemyśle, co zaowocowało wysokim na nie popytem.

W latach 30. XX wieku wzrosły nastroje nacjonalistyczne, wprowadzono ostrą cenzurę i kontrolę mediów. Wielu animatorów zmuszanych było do tworzenia animacji krzewiących japońskiego ducha i narodową przynależność. Owe opiniotwórcze filmy wyświetlane były w kinach i cieszyły się dużym powodzeniem. W rzeczywistości (po tym, gdy Japonia uzyskała poparcie materiałów filmowych przez nowo powstały Fujifilm) kina wyświetlające takie filmy rozwijały się, a wraz z nimi przemysł animacyjny – animacje stały się oficjalnym nurtem filmowym. W tym czasie wiele mniejszych studiów zostało zamkniętych bądź połączyło się z większymi. Ostatecznie na rynku pozostały trzy studia produkujące animacje.

Duży wpływ na animacje w tamtym czasie miał Walt Disney. Komercyjny charakter japońskich animacji powodował, że nie były one na wysokim poziomie, imitowały raczej produkcje Disneya (powtarzane sceny, gagi itd.). Disney bardzo wcześnie zaczął kręcić filmy dźwiękowe, jednak w połowie lat 30. dla japońskich studiów był to zbyt wielki wydatek.

Do lat 30. japoński przemysł filmowy zdominowany był przez kina, które zatrudniały animatorów z małych studiów lub pojedynczych twórców. Dzięki fuzjom i powiększeniu się studiów możliwe było tworzenie większych projektów, ale potrzebne pieniądze nie nadchodziły z Ministerstwa Edukacji ani od większych sieci kinowych.

Wielu animatorów zamiast odbyć służbę wojskową, przedstawiało przebiegłych i szybkich Japończyków (często przedstawianych jako małpy), odnoszących zwycięstwo nad wrogiem.

W 1942 roku trzydziestosiedmiominutowy Momotarō no umiwashi (桃太郎の海鷲; tłum. „Morskie orły Momotarō”) stał się najdłuższą i najbardziej zaawansowaną technicznie animowaną produkcją. Był to wówczas trzeci pod względem czasu trwania animowany film w historii – dłuższe były jedynie disneyowska „Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków” z 1937 roku (osiemdziesiąt trzy minuty) i „Podróże Guliwera” z 1939 (siedemdziesiąt pięć minut). Trzy lata później (12 kwietnia 1945) premierę miał siedemdziesięcioczterominutowy film Momotarō: Umi no shinpei (桃太郎海の神兵; tłum. „Momotarō – boski wojownik mórz”), uznany za pierwsze pełnometrażowe anime.

W 1948 roku założono studio Toei Animation (Toei Animēshon), będące producentem pierwszego kolorowego anime – Pandy i magicznego węża (Hakuja den) w 1958 roku. Był to film bardziej w stylu Disneya niż współczesnego anime. Toei produkowało disneyopodobne produkcje do wczesnych lat 70. Z owego studia wyszły też dwa doskonale znane na całym świecie tytuły: Dragon Ball (Doragon bōru) – trzy serie, pierwsza w 1986 roku, i Czarodziejka z Księżyca (Bishōjo senshi sērā mūn) – kilka serii, pierwsza w roku 1992.

Osamu Tezuka założył konkurencyjne dla Toei studio, Mushi Productions (Mushi Purodakushon). Pierwszy hit studia, Tetsuwan Atomu z 1963 roku, był zarazem pierwszym popularnym serialem anime. Wbrew powszechnemu przekonaniu, Tetsuwan Atomu nie był pierwszym serialem anime emitowanym w Japonii – było nim Manga Calendar, którego emisję rozpoczęto w 1962. Tetsuwan Atomu był jednak pierwszym, w którym ci sami bohaterowie pojawiali się w kolejnych odcinkach, tworzących ciągłą fabułę.

W późnych latach 60. anime zaczęło wkraczać na nowe obszary. Tezuka zaczyna eksperymentować, tworząc filmy przeznaczone dla dorosłych, nazywane animeramami. Trzy stworzone wtedy przez niego filmy to: Senya ichiya monogatari (tłum. baśnie z tysiąca i jednej nocy; 1969), Kleopatra (Kureopatora, 1970) i Belladonna of Sadness (1973). Bellona jest najbardziej eksperymentalnym ze wszystkich trzech filmów, stała się inspiracją do stworzenia Shōjo kakumei Utena (Revolutionary Girl Utena) z 1997 roku. W tym czasie wyemitowano też pierwszy serial dla starszych widzów – Rupan-sensei (Lupin III) z 1971 roku.

W latach siedemdziesiątych powstał gatunek mecha. Niektóre z wczesnych przedstawicieli tego gatunku to: Mazinger Z (Majingā Z; 1972–1974), Wojna planet (Kagaku ninja tai gachiyaman; 1972-1974), Uchū senkan Yamato (1974–1975), Kidō Senshi Gundam (1979–1980). 

Seriale te były progresją w gatunku science-fiction wśród anime, przeskakując z wielu superbohaterskich, fantastycznych wątków do czegoś w stylu bardziej realistycznej space opery, z coraz bardziej złożoną fabułą i zachwianymi proporcjami pomiędzy dobrem a złem. Przykładem może być Char Aznable z Kidō Senshi Gundam, który zmienia się z antagonisty w pierwotnej serii, zostając sprzymierzeńcem w kolejnej, aby w filmie znów powrócić jako wróg.

Obecnie anime stało się dużo bardziej popularne z powodu pandemii, zwłaszcza dzięki dużej dostępności przy pośrednictwie platform streamingowych typu Netflix, który stwierdza, że od stycznia do września w 2020 ponad 100 milionów kont na całym świecie obejrzało przynajmniej jedno anime. Stanowi to wzrost oglądalności tej kategorii o 50% w stosunku do 2019 . 

Autor artykułu – VolpinaMoon