Caâu : Ñoaïn 1 cuûa baøi "Ñaïi caùo Bình Ngoâ"

Trong dòng văn học Việt Nam, Người ta chọn Nam quốc sơn hà, Hịch tướng sĩ và Cáo bình Ngô là 3 dấu mốc đánh dấu những chặng đường phát triển của chủ nghĩa yêu nước trong văn học trung đại. Ðặc biệt phải nói đến cáo bình Ngô, ý thức độc lập chủ quyền, quan hệ gắn bó giữa nước và dân, vấn đề nhân nghĩa,.. mới thực sự phát triển rực rỡ "Bình Ngô đại cáo" của Nguyễn Trãi được đánh giá là ánh "thiên cổ hùng văn", là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc, được các thế hệ người Việt luôn tự hào.

"Bình Ngô đại cáo" được Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết vào khoảng đầu năm 1428, khi cuộc kháng chiến chống Minh xâm lược của nghĩa quân Lam Sơn đã thắng lợi, Nguyễn Trãi (1380-1442) là một anh hùng dân tộc, là người toàn tài hiếm có trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam. Ông có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh đồng thời cũng là nhà thơ trữ tình sâu sắc, nhà văn chính luận kiệt xuất, là cây đại thụ đầu tiên của văn học trung đại Việt Nam.

Cáo-một thể văn có nguồn gốc từ Trung Hoa, viết bằng chữ Hán, thuộc thể văn hùng biện chính luận, có nội dung thông báo một chính sách, một sự kiện trọng đại liên quan đến quốc gia dân tộc, công báo trước toàn dân.Bài cáo có bố cục chặt chẽ mạch lạc, viết theo lối biền ngẫu, vận dụng thể tứ lục, sử dụng hệ thống hình tượng sinh động, gợi cảm.

Mấy ai ưa chiến tranh? Vì "mối thiện", vì lòng "trắc ẩn" không ai muốn thấy có sự chém giết, dù một người hay trăm vạn người. Người ta cho rằng, nhân loại càng văn minh, càng không nên có án tử hình. Chúng ta, dù nhân danh cho gì, cũng không thể lấy đi cái chúng ta không cho người khác. Nói rõ ra, sự sống là do Tạo hóa ban cho mỗi con người, nên chỉ có Tạo hóa mới có quyền lấy lui. Giết một người là lấy đi sự sống nơi người ấy. Ta có quyền gì lấy nó đi trong khi chúng ta không cho người ấy sự sống ấy?

Nghĩ như thế nên ai cũng đồng ý rằng, chiến tranh là đem lại chém giết, tàn tật,

Mở đầu bài cáo, tác giả nêu lên một tư tưởng lớn làm nguyên lí cho toàn bài.

" từng nghe:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo."

Ý tứ lập luận trong phần này rất đơn giản, nhưng rất chặt chẽ. Đó là tư tưởng nhân nghĩa, nhưng không phải nhân nghĩa chung chung, mà gắn với mục đích "yên dân", "trừ bạo", mang nội dung yêu nước, thương dân. Nguyễn Trãi phát huy truyền thống nhân ái của dân tộc, truyền thống thân dân của Lý, Trần, nhưng rõ rệt là nâng cao hơn trước Quan niệm nhân nghĩa không còn là quan niệm đạo đức hạn hẹp-quan hệ giữa người này và người khác mà là một lý tưởng xã hội phải chăm lo cho dân được sống có hạnh phúc , yên bình .Nó đã được chứng minh bằng sự tồn tại của nước Đại Việt ta như một chân lí lịch sử:

"Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,

Nước non bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác;

Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần; bao đời xây nền độc lập;

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên; mỗi bên xưng đế một phương;

Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau,

Song hào kiệt thời nào cũng có."

Có đủ tất cả các yếu tố của một quốc gia độc lập tự chủ : quốc hiệu , văn hiến, lãnh thổ, phong tục, con người và đặc biệt là "nền độc lập" đã được xây dựng từ bao đời.Những lời văn mạnh mẽ, dứt khoát, NgTrãi đã khẳng định một cách hùng hồn chủ quyền dân tộc. NgTrãi nêu bật lịch sử các triều đại đặc biệt bằng nghệ thuật so sánh lại càng tôn cao và khẳng định thêm điều đó: Nguyễn Trãi đã đặt các triều đại Triệu, Đinh, Lí, TRần của VN ngang hàng với các triều đại Hán, Đường, Tống, Nguyên của Trung Quốc. Không có một niềm tự hào dân tộc mãnh liệt thì cũng khống thể có một sự so sánh như vậy. "đế" từ thường chỉ dùng cho những ông vua hùng mạnh phương Bắc, nhưng Nguyễn Trãi lại viết " mỗi bên xưng đế một phương", tác giả muốn đã để lại trong ngưới đọc- nước ta đây cũng là nước hùng cường, có quyền tự chủ không phụ thuộc và bất cứ một dan tộc nào. Chúng ta sống trên quê hương đất đai của chúng ta cũng như người phưong Bắc sống trên đất của họ. ông còn khẳng định tuy nước ta nhỏ bé có lúc suy yếu từng thời,nhưng nhân tài sẵn sàn hi sinh vì tổ quốc thì không bao giờ thiếu. đây cũng là lời cảnh báo nhắc nhở cho những ý đồ xâm lăng phải dè nể, và lời tiên đoán tất bại cho kẻ thù. Khi chúng phạm đến độc lập chủ quyền của dân tộc ta:

Vậy nên:

"Lưu Cung tham công nên thất bại;

Triệu Tiết chí lớn phải vong thân;

Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã

Việc xưa xem xét

chứng cớ còn ghi"

Nguyễn Trãi đã cho ta thấy những chiến thắng oanh liệt của dtộc trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược, giữ gìn tự do của Tổ quốc. chúng ta chiến thắng được tướng tài của địch , chiến thắng hàng vạn quân hùng mạnh bằng đội quân ít ỏi của chúng ta, ta lấy yếu thắng mạnh lập chiến công hiển hách khiến chúng phải khiếp sợ nể phục, mà sử sách vẫn còn lưu truyền. Cách nêu dẫn chứng rõ ràng cụ thể bằng những lời lẽ chắc chắn, thể hiện niềm tự hào dân tộc mạnh mẽ.

Cảm hứng nổi bật xuyên suốt tác phẩm là cảm hứng anh hùng ca hào hùng sôi nổi, mãnh liệt. Giọng điệu của bài cáo rất đa dạng, khi tự hào về truyền thống văn hóa, anh hùng lâu đời của dân tộc, khi thì căm phẫn sục sôi trước tội ác của kẻ thù, khi thống thiết xót thương trước nỗi đau lầm than của nhân dân, nỗi đau xé lòng của tác giả. Lời lẽ chính xác, cô đúc, chứa đựng nhiều hình tượng gợi cảm, vừa là văn chương chính luận, vừa là văn chương trữ tình. "Đại cáo bình Ngô" của Nguyễn Trãi là bản anh hùng ca vĩ đại của dân tộc ta thế kỉ XV. Tác phẩm vừa có giá trị lịch sử, vừa có giá trị văn học, không chỉ lưu giữ những sự kiện lịch sử mà còn lưu truyền lòng yêu nước tự hào dân tộc đến các thế hệ người Việt Nam. Bài thơ đã kết hợp hài hòa giữa cảm hứng yêu nước và cảm hứng nhân đạo đến mức kỳ diệu mà chưa 1 tác phẩm văn học chính luận nào đạt tớ