Benh thap tim

Vi khu©n liên c§u và bÇnh th¥p tim

PGS.TS.BS. Bùi Kh¯c H­u

BÇnh th¥p tim téc là bÇnh vÁ tim nh°ng có mÑi liên hÇ giïa viêm khÛp và bÇnh tim. BÇnh th°Ýng g·p chç y¿u ß tr» em và thanh, thi¿u niên. Þ ViÇt Nam, t÷ lÇ m¯c bÇnh th¥p tim thuÙc léa tuÕi hÍc sinh (të 7-15 tuÕi) chi¿m kho£ng 0,3%. Trong dân gian hay có câu th¥p khÛp Ûp tim . Thñc ra bÇnh th¥p tim còn liên quan ¿n nhiÁu v¥n Á quan trÍng khác nh°ng chç y¿u v«n là tác nhân gây bÇnh do vi khu©n liên c§u, viêm hÍng và sñ áp éng cça c¡ thÃ. Cing xin l°u ý r±ng trong hÍ vi khu©n liên c§u không ph£i b¥t kó vi khu©n liên c§u nào cing có kh£ nng gây nên bÇnh th¥p tim mà chÉ có vi khu©n liên c§u nhóm A (Streptococcus pyogenes) mÛi là k» thù áng sã, m·t khác cing không ph£i b¥t kó ng°Ýi nào nhiÅm liên c§u nhóm A cing m¯c bÇnh th¥p tim.

INCLUDEPICTURE "http://skds.vcmedia.vn/Images/Uploaded/Share/2008/6/3/200863101111252/2008/06/vi%20khuan%20lien%20cau%20nhom%20A.JPG" \* MERGEFORMATINET

Liên c§u khu©n nhóm A. T¡i sao liên c§u nhóm A (Streptococcus pyogenes) là cn nguyên gây bÇnh th¥p tim?

HÍ vi khu©n liên c§u gÓm nhiÁu loài khác nhau, chúng có mÙt sÑ ·c iÃm sinh hÍc giÑng nhau nh°ng l¡i có nhiÁu ·c iÃm khác nhau, mÙt sÑ ·c iÃm sinh hÍc có ß loài liên c§u này nh°ng l¡i không có ß loài liên c§u khác và ng°ãc l¡i. Ng°Ýi ta phân chia liên c§u thành nhiÁu nhóm °ãc ·t tên të A ¿n R. M×i nhóm liên c§u gây nên mÙt sÑ bÇnh khác nhau nh°ng chÉ có liên c§u nhóm A mÛi có kh£ nng gây bÇnh th¥p tim ß ng°Ýi.

Thñc ra liên c§u nhóm A không chÉ gây nên bÇnh th¥p tim mà chúng còn có kh£ nng gây nhiÁu bÇnh có liên quan ¿n bÇnh th¥p tim. BÇnh hay g·p nh¥t do liên c§u nhóm A gây ra là viêm hÍng mà hay g·p là thà viêm amidan. Trong bÇnh viêm amidan th°Ýng amidan s°ng to, có khi có hÑc, trong các hÑc có mç. Khi amidan bË viêm ng°Ýi ta có thà tìm th¥y vi khu©n liên c§u nhóm A b±ng nuôi c¥y phân l­p (xin l°u ý là nhuÙm trñc ti¿p të bÇnh ph©m l¥y të ch¥t nhày hÍng ho·c mç ß amidan b±ng ph°¡ng pháp gram chÉ xác Ënh °ãc hình thà và tính ch¥t b¯t màu, cách s¯p x¿p cça vi khu©n liên c§u ché không xác Ënh °ãc là liên c§u thuÙc nhóm nào).

VÁ m·t c¥u t¡o có gi£ thuy¿t cho r±ng, liên c§u nhóm A có c¥u trúc vách t¿ bào, mÙt sÑ tÕ chéc có c¥u trúc g§n giÑng vÛi c¥u trúc cça bao khÛp, c§u th­n, gÝ c¡, cÙt c¡ cça tim ng°Ýi do v­y khi vi khu©n xâm nh­p vào c¡ thà ng°Ýi (gây viêm hÍng, amidan...) thì c¡ thà s½ sinh ra kháng thà chÑng l¡i tác nhân gây bÇnh là liên c§u nhóm A. Chính kháng thà chÑng liên c§u nhóm A do c¡ thà gây ra l¡i có tác dång chÑng l¡i tÕ chéc bao khÛp, gÝ c¡, cÙt c¡ và h­u qu£ là các tÕ chéc cça con ng°Ýi bË h° hÏng d§n d§n và m¯c bÇnh. iÁu quan trÍng là ng°Ýi ta cing ã chéng minh °ãc r±ng có sñ ph£n éng chéo giïa kháng nguyên cça liên c§u nhóm A vÛi kháng nguy df"' b -œ ÌÎÐrÂ$v$ð$l1Ø1ò8ô8üîÞîÉ· Ž Ž|Žt_·]·_·_·üU)hÖdÿ5?B* CJOJQJ\?^JaJph€ hÖdÿCJ aJ #hÖdÿB*CJ OJQJ^JaJ phÍ#hÖdÿB*CJOJQJ^JaJph]]],jhÖdÿB*CJOJQJU^JaJph]]]#hÖdÿB*CJOJQJ^JaJph)hÖdÿ5?B*CJOJQJ\?^JaJphhÖdÿ0JCJOJQJ^JaJhÖdÿCJOJQJ^JaJhÖdÿf-' žÎÐt°v$ýõêâʸfââââQkd'5$$IfÖä

Ö

6 "øÿ"øÿ"-Ö

ÿÿÿÿ öŒ

6ÖÿÖÿÖÿÖÿ"-4Ö'Ö

ÿÿÿÿaöpÖ

ÿÿÿÿd,$„øÿ„øÿ& #$/„-If$d,$„øÿ„øÿ& #$/„-Ifa$edÏ2z d,gdÖdÿ

$d,a$gdÖdÿ d,gdÖdÿ

ô8ýên tÕ chéc c¡ tim và thành ph§n glycoprotein cça van tim.

B±ng cách nào à xác Ënh °ãc tr» bË nhiÅm liên c§u nhóm A?

Nh° ã trình bày ß ph§n trên, trong mÙt sÑ tr°Ýng hãp tr» bË viêm amidan th°Ýng tác nhân gây nhiÅm khu©n là liên c§u nhóm A. Vì v­y trong tiÁn sí bÇnh, bÇnh nhi có viêm amidan, viêm hÍng, ·c biÇt là trong các tr°Ýng hãp viêm hÍng, viêm amidan tái i tái l¡i nhiÁu l§n có thà có vai trò cça vi khu©n liên c§u nhóm A. Khi ng°Ýi th§y thuÑc khám hÍng nghi là viêm do vi khu©n, th§y thuÑc cho làm xét nghiÇm. Có 2 lo¡i xét nghiÇm à xác Ënh liên c§u nhóm A. Xét nghiÇm trñc ti¿p téc là nhuÙm soi xem có vi khu©n liên c§u hay không? Të ó s½ có yêu c§u phân l­p và xác Ënh vi khu©n liên c§u nhóm A. Xét nghiÇm này mÛi chÉ cho phép nói tr» bË viêm hÍng do liên c§u nhóm A. à xác Ënh tr» có nguy c¡ th¥p tim hay không ng°Ýi ta còn ph£i xét nghiÇm máu tìm kháng thà chÑng liên c§u nhóm A (xét nghiÇm gián ti¿p). Xét nghiÇm máu tìm kháng thà kháng liên c§u nhóm A °ãc gÍi là làm ph£n éng ASLO (Anti Streptolysin O). Streptolysin O là mÙt lo¡i kháng nguyên ·c hiÇu cça liên c§u nhóm A khi xác Ënh °ãc nó trong máu vÛi mÙt sÑ l°ãng v°ãt quá chÉ sÑ cho phép trên mÙt c¡ thà bình th°Ýng là thuÙc lo¡i bÇnh lý. Ngày nay ng°Ýi ta cing ã s£n xu¥t ra mÙt lo¡i test ASLO xác Ënh nhanh, test này chÉ trong mÙt thÝi gian ng¯n có thà bi¿t °ãc trong máu bÇnh nhân có kháng thà kháng liên c§u nhóm A hay không nh°ng mang tính ch¥t Ënh tính, không thà dña vào k¿t qu£ này à nói bÇnh nhân m¯c bÇnh th¥p tim, tuy v­y test này cing có giá trË nh¥t Ënh là giúp cho bác s) iÁu trË ngh) ¿n c§n ph£i xác Ënh l°ãng kháng thà kháng liên c§u nhóm A trong máu bÇnh nhân (làm ASLO Ënh l°ãng) à ch©n oán xác Ënh.

Khi phát hiÇn tr» bË nhiÅm liên c§u nhóm A nên làm gì?

Nh° trên ã trình bày, vi khu©n liên c§u nhóm A là lo¡i vi khu©n r¥t nguy hiÃm bßi l½ chúng có thà gây nên mÙt sÑ bÇnh trong ó nguy hiÃm nh¥t là bÇnh th¥p tim. Khi phát hiÇn trong ch¥t nhày hÍng ho·c mç cça viêm amidan có loài vi khu©n này c§n °ãc iÁu trË mÙt cách triÇt Ã. Sau khi ã °ãc dùng kháng sinh à iÁu trË, h±ng tháng nên kiÃm tra l¡i (xét nghiÇm ch¥t nhày hÍng) xem ã h¿t h³n vi khu©n liên c§u nhóm A hay ch°a. Song song vÛi viÇc iÁu trË, bác s) s½ cho xét nghiÇm máu à Ënh l°ãng kháng thà kháng liên c§u nhóm A trong máu bÇnh nhân (Ënh l°ãng ASLO). Khi l°ãng kháng thà trong máu bÇnh nhân v°ãt quá méc cho phép bác s) s½ k¿t hãp vÛi các d¥u hiÇu lâm sàng và t° v¥n à bÇnh nhi °ãc tiêm phòng th¥p ß các khoa nhi ho·c bÇnh viÇn nhi. T¡i ây bÇnh nhân s½ °ãc theo dõi mÙt cách c©n th­n c£ vÁ các triÇu chéng lâm sàng, c£ vÁ xét nghiÇm trong mÙt thÝi gian do bác s) iÁu trË chÉ Ënh.