Đề tài 3:

Tư tưởng HCM về chuẩn mực, đạo đức cách mạng và vận dụng tư tưởng đó vào việc xây dựng đạo đức lối sống của học sinh, sinh viên trong giai đoạn ngày nay

Mục lục

Quan điểm của Hồ CHí Minh về những chuẩn mực đạo đức

Thực trạng lối sống hiện nay của học sinh, sinh viên

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc xây dựng đạo đức lối sống của học sinh, sinh viên hiện nay

Đạo đức là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng. Người quan niệm đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người cách mạng, coi đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang vì sự nghiệp độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trước lúc ra đi, trong Di chúc của Người, Người vẫn quan tâm đề cập tới về vấn đề rèn luyện đạo đức cách mạng. Người luôn yêu cầu và hy vọng đối với mỗi đảng viên, cán bộ phải thấm nhuần đạo đức cách mạng; phải luôn quan tâm, chăm lo và giáo dục đạo đức cách mạng cho đoàn viên, thanh niên; đào tạo họ thành những người kế thừa sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa chuyên.

I.Quan điểm của Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách mạng

Một là, trung với nước hiếu với dân : Trong mối quan hệ đạo đức thì mối quan hệ giữa mỗi người với đất nước, với nhân dân, với dân tộc là mối quan hệ lớn nhất. Trung, hiếu là phẩm chất đạo đức quan trọng nhất, bao trùm nhất.

Trung, hiếu là những khái niệm đã có trong tư tưởng đạo đức truyền thống Việt Nam và phương Đông, song có nội dung hạn hẹp, phản ánh bổn phận của dân đối với vua, con đối với cha mẹ: “Trung với vua, hiếu với cha mẹ”. Hồ Chí Minh đã mượn khái niệm cũ và đưa vào nội dung mới: “Trung với nước, hiếu với dân”, tạo nên một cuộc cách mạng trong quan niệm về đạo đức. Người cho rằng: “Trung với nước” là trung thành với sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc trung thành với con đường đi lên của đất nước, là suốt đời phấn đấu cho Đảng, cho cách mạng.“Hiếu với dân” không chỉ là xem người dân như đối tượng dạy dỗ, ban ơn mà là đối tượng phải phục vụ hết lòng, phải thương dân, tin dân.Trung với nước phải gắn liền hiếu với dân bởi nước là nước của dân, dân là chủ nhân của đất nước, bao nhiêu quyền hành và lực lượng đều nơi dân, bao nhiêu lợi ích đều vì dân, cán bộ là đày tớ của dân chứ không phải “ quan cách mạng”.

Ở người, lý luận luôn gắn chặt với thực tiễn, lời nói luôn đi đôi với việc làm. Cuộc đời của Người là minh chứng sinh động về tư tưởng tận trung với nước, tận hiếu với dân.

“Trung với nước hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”. Câu nói đó của Người vừa là lời kêu gọi hành động, vừa là định hướng chính trị-đạo đức cho mỗi người Việt Nam không phải chỉ trong cuộc đấu tranh cách mạng trước mắt, mà còn lâu dài về sau.

Hai là cần, kiệm liêm chính, chí công vô tư :Đây là những phẩm chất đạo đức gắn liền với hoạt động hàng ngày của con người. Hồ Chí Minh cũng dùng những phạm trù đạo đức cũ, lọc bỏ những nội dung lạc hậu, đưa vào những nội dung mới đáp ứng nhu cầu cách mạng.

Cần tức là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng, không ỷ lại, không dựa dẫm. Phải thấy rõ "lao động là nghĩa vụ thiêng liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của chúng ta".

Kiệm tức là tiết kiệm (tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm của cải; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ, nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; "không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi", không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù…)

Liêm tức là "luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân"; "không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân". Phải "trong sạch, không tham lam". "Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình”. Không cửa quyền hách dịch với nhân dân; không đòi hỏi đối với nhân dân; không khinh miệt đối với nhân dân. Như vậy, dân mới quý, mới tin, mới yêu thì cách mạng mới thành công nhanh được.

Chính, "nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn". Đối với mình: không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát triển điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình. Đối với người: không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới, luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết thật thà, không dối trá, lừa lọc. Đối với việc: để việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà; việc thiện nhỏ mấy cũng phải làm, việc ác, nhỏ mấy cũng tránh.

Theo Hồ Chí Minh, cần, kiệm, liêm, chính là “tứ đức” không thể thiếu được của con người. Người đã viết:

“ Trời có bốn mùa: xuân, hạ, thu , đông

Đất có bốn phương: đông, tây, nam, bắc

Người có bốn đức: cần, kiệm, liêm, chính

Thiếu một mùa thì không thành trời

Thiếu một phương thì không thành đất

Thiếu một đức thì không thành người”

Bốn đức tính có quan hệ chặt chẽ với nhau, ai cũng phải thực hiện, đặc biệt đối với người cán bộ, đảng viên. Cán bộ, đảng viên phải là những người thực hành trước để làm kiểu mẫu cho dân. Nếu đảng viên mắc sai lầm thì sẽ ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, nhiệm vụ của cách mạng. Nếu cán bộ trong công sở không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính, thì dễ trở thành hủ bại, biến thành sâu mọt của dân.

Đối với một quốc gia, cần, kiệm, liêm, chính còn là thước đo sự giàu có về vật chất, vững mạnh về tinh thần, sự văn minh của dân tộc. “Nó” là cái cần thiết để “làm việc, làm người, làm cán bộ, để phụng sự Đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại”.

Chí công vô tư là ham làm những việc ích quốc, lợi dân, không ham địa vị, không màng công danh, vinh hoa phú quý. Thực hành chí công vô tư là nêu cao chủ nghĩa tập thể, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân chỉ biết đến mình, muốn “mọi người vì mình”. Người viết: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”. Chủ nghĩa xã hội không thể thắng lợi nếu không loại trừ chủ nghĩa cá nhân.

Chí công vô tư về thực chất là nối tiếp cần, kiệm, liêm, chính. Cần, kiệm, liêm, chính sẽ dẫn đến chí công vô tư và ngược lại. Người cho rằng những cán bộ, đảng viên có đầy đủ đức tính nêu trên sẽ đứng vững trước mọi thử thách, “Giàu sang không quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục”. Hơn nữa yêu cầu họ phải thể hiện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đối với người, với việc và với chính mình.

Ba là, thương yêu con người, sống có tình nghĩa

Kế thừa truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp truyền thống nhân nghĩa với chủ nghĩa nhân đạo cộng sản, tiếp thu tinh thần nhân văn của nhân loại qua nhiều thế kỷ, qua hoạt động thực tiễn, Hồ Chí Minh đã xác định tình yêu thương con người là phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất. Người nói, người cách mạng là người giàu tình cảm, có tình cảm cách mạng mới đi làm cách mạng. Vì yêu thương nhân dân, yêu thương con người mà chấp nhận mọi gian khổ hy sinh để đem lại độc lập, tự do, cơm no áo ấm và hạnh phúc cho con người.

"Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành"

Tình yêu thương con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh có phạm vị rất rộng lớn, đó là tình thương bao la dành cho những người cùng khổ, những người lao động bị áp bức, bóc lột không chỉ ở Việt Nam mà còn trên khắp thế giới. Người cho rằng, nếu không có tình yêu thương như vậy thì không thể nói đến cách mạng, càng không thể nói đến chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Không chỉ thế, tình yêu thương con người phải gắn với những hành động cụ thể, thể hiện trong mối quan hệ hằng ngày với bạn bè, đồng chí, anh…Nó đòi hỏi mỗi người phải chặt chẽ và nghiêm khắc với mình, rộng rãi, độ lượng, và giàu lòng vị tha với người khác. Nó đòi hỏi thái độ tôn trọng những quyền của con người, nâng con người lên, kể cả những người nhất thời lầm lạc, chứ không phải là thái độ dĩ hòa vi quý, không hạ thấp cũng không vùi dập con người. Phải phát huy tinh thần lá lành đùm lá rách, phát huy truyền thống quý báu của người Việt Nam.

Tất cả người dân Việt Nam đều là anh em một nhà, luôn phấn đấu vì lợi ích chung của xã hội, của đất nước. Tất cả mọi người cùng hướng tới mục tiêu độc lập, tự do, hạnh phúc. Cùng nhau xây dựng đất nước sánh vai với các cường quốc năm châu, đó chính là tình yêu thương con người trong tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bốn là có tinh thần quốc tế trong sáng

Chủ nghĩa quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh rộng lớn và sâu sắc. Đó là sự tôn trọng hiểu biết, thương yêu, đoàn kết với các giai cấp vô sản toàn thế giới, với tất cả các dân tộc, nhân dân các nước và với tất cả những người yêu hoà bình trên thế giới. Chủ nghĩa quốc tế trong sáng còn thể hiện trong việc chống lại sự thù hằn, bất bình đẳng dân tộc; sự phân chia chủng tộc, màu da.

Người chủ trương giúp bạn là tự giúp mình: "Bốn phương vô sản đều là anh em"; là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước nhằm thực hiện những mục tiêu lớn của thời đại là hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội… Hồ Chí Minh đã dày công vun đắp tinh thần đó bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân mình và bằng sự nghiệp cách mạng của cả dân tộc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho dân tộc ta một di sản tinh thần to lớn, đó là di sản về đạo đức cách mạng. Con người, cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người đều là tấm gương đạo đức cho toàn Đảng, toàn dân ta học tập suốt đời. Nhất là trong bối cảnh tình hình hiện nay, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một chủ trương lớn, có ý nghĩa lâu dài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

II. Thực trạng lối sống hiện nay của học sinh, sinh viên

Dưới ngọn cờ đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh, trong từng giai đoạn cách mạng thế hệ trẻ Việt Nam đã có những kì tích to lớn đóng góp vào tiến trình chung của lịch sử dân tộc.

Đi vào nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, một nền đạo đức mới đang hình thành với công cuộc đổi mới của Đảng, là nguồn động lực quan trọng để phát triển đất nước. Đồng thời nêu cao và phát huy tinh thần dân tộc với những đạo đức như: yêu nước, thương người, sống tình nghĩa trọn vẹn, cần kiệm liêm chính chí công vô tư, do đó thanh niên vẫn giữ được cho mình lối sống tình nghĩa trong sạch, khiêm tốn, lành mạnh....đa số luôn cần cù, chăm chỉ lao động học tập và tham gia các công tác xã hội, năng động nhạy bén, có chí tiến thân và lập nghiệp, dám đối đầu với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

Nhưng bên cạnh đó, do ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường, hội nhập kinh tế, du nhập những nền văn hóa mới và một phần do nhận thức còn non trẻ của thanh thiếu niên chưa biết chọn lọc, tiếp thu mà có những lối sống thực dụng, chạy theo danh lợi, bất chấp đạo lí, dẫn đến những tiêu cực trong cuộc sống ngày càng phổ biến. bên cạnh đó là tình trạng suy thoái đạo đức, tư tưởng chính trị, tệ quan liêu, tham nhũng, lẫng phí và một số biểu hiện xa rời mục tiêu xã hội chủ nghĩa chưa được khắc phục đã làm một bộ phận thanh niên phai nhạt lý tưởng, niềm tin, mất phương hướng phấn đấu, chạy theo lối sống thực dụng, sống dựa dẫm, thiếu trách nhiệm, thờ ơ với gia đình, xã hội, sa vào nghiện ngập, gian lận trong thi cử, chạy bằng, chạy điểm......là những biểu hiện cần nhanh chóng được quan tâm và khắc phục.

III. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc xây dựng đạo đức lối sống cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay

Trước hết chúng ta cần phải giáo dục cho thế hệ trẻ hiểu về đạo đức, đặc biệt là đạo đức cách mạng. Trong Di chúc năm 1969, Người căn dặn: " Bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết.......Giáo dục thanh niên không thể tách rời mà phải liên hệ chặt chẽ với những cuộc đấu tranh của xã hội....Trường học, gia đình và đoàn thể thanh niên cần phải chú ý đến giáo dục tư tưởng, thái độ, hoạt động và sinh hoạt hằng ngày của thanh niên để kịp thời khuyến khích, uốn nắn, sửa chữa”.

- Phải tăng cường giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, phát huy tốt vai trò xung kích, sáng tạo của thanh niên trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

- Nâng cao nhận thức chính trị, tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức trách nhiệm công dân, xây dựng phẩm chất tốt đẹp và giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên. Với nội dung quan trọng hàng đầu là xây dựng đạo đức cách mạng, giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa và gột rửa chủ nghĩa cá nhân. Đảng, Nhà nước, các tổ chức đoàn thể phải giữ vai trò lãnh đạo, định hướng, tránh chệch hướng, thụt lùi, nhất là trong bối cảnh xã hội khá phức tạp hiện nay, với nhiều tác động đa dạng đối với nhận thức tư tưởng cũng như ý thức đạo đức sinh viên. Các cấp bộ đảng trong các trường đại học và cao đẳng, như đảng bộ trường, chi bộ khoa và bộ môn, phải quan tâm sâu sát đến mọi hoạt động liên quan đến SV để có phương hướng chỉ đạo, xử lý kịp thời..

Thứ hai, mỗi học sinh, sinh viên phải tự rèn luyện đạo đức.

"Đâu cần thanh niên có, đâu khó thanh niên làm"

- Nói phải đi đôi với làm.Hồ Chí Minh đã nhiều lần nhấn mạnh và nhắc nhở: học phải đi đôi với hành, lí luận phải đi đôi với thực tiễn. Lí luận không có thực tiễn là lí luận suông, thực tiễn mà không có lí luận là lí luận mù quàng và thực chất của giáo dục đạo đức là quá trình hình thành nhân cách đạo đức của con người. Bởi vậy không phải chỉ ở trường lớp ta mới rèn luyện và tu dưỡng mà ta phải thực hành trong mọi hoạt động, mọi nơi.

- Phải thường xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức như việc rửa mặt hàng ngày, đấy là công việc phải làm kiên trì bền bỉ suốt đời, không người nào có thể chủ quan tự mãn. Người dạy: "Đạo đức cách mạng không phải trên trời xa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển, mà củng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong". Mỗi người trong xã hội luôn chịu nhiều tác động từ cuộc sống, những cám dỗ từ mặt trái của xã hội rất dễ làm cho người ta sa ngã, phải luôn rèn luyện chính mình mọi lúc mọi nơi, mọi hoạt động cũng như mọi quan hệ.

- Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh

Tư tưởng của Người về đạo đức cách mạng chứa đựng nhân sinh quan và giá trị quan hết sức sâu sắc đối với việc xác lập nhân cách, lý tưởng cũng như chuẩn mực lối sống cho thế hệ trẻ. Đạo đức cách mạng là đạo đức mới, là phẩm chất không thể thiếu và là cái gốc của con người xã hội chủ nghĩa với nội dung cốt lõi nhất là cần, kiệm, liêm, chính. Thế hệ trẻ phải luôn nỗ lực rèn luyện đạo đức cách mạng: thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; sống trong sạch, có chí tiến thủ và đoàn kết, không kiêu ngạo; tích cực đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân; phê phán những thói hư, tật xấu; thường xuyên tiến hành phê bình và tự phê bình... để giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.

Cụ thể là một thanh niên, một công dân mỗi chúng ta cần thực hiện tốt mọi chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, phải cố gắng, nỗ lực hết mình trong việc thực hiện đường lối cách mạng của Đảng và Nhà nước.Bên cạnh đó, mỗi cá nhân phải trở thành những người tuyên truyền đường lối cách mạng cho Nhà nước. Đó là thể hiện lòng trung thành đối với đất nước. Mỗi chúng ta trong mối quan hệ với cộng đồng phải đặt lợi ích của tổng thể lên trên lợi ích cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân bị coi như một thứ vi trùng rất độc, đẻ ra hàng trăm thứ bệnh khác nhau. Tuy nhiên chống chủ nghĩa cá nhân không có nghĩa là chà đạp lên lợi ích cá nhân. Chống suy thoái đạo đức là chống lười biếng, xa xỉ, phung phí. Là sinh viên, mỗi chúng ta cần chăm chỉ học tập và rèn luyện. Không nên để lãng phí về thời gian, tiền bạc… vào những hoạt động vô bổ.Khi gặp khó khăn thì cần phải nỗ lực vươn lên, không nản chí, nhụt bước. Bên cạnh đó chúng ta cũng cần phải thẳng thắn lên án với những gì chưa được. Phải bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình vì lợi ích của tổng thể.

Một trong những quan điểm trong tư tưởng Hồ Chí Minh về chuẩn mực đạo đức cách mạng mà chúng ta cần đặc biệt phải noi theo đó là tình yêu thương. Mỗi chúng ta phải biết yêu thương đùm bọc những người xung quanh. Có thể chỉ là bằng một hành động nhỏ như giúp 1 bà cụ qua đường thôi nhưng nó cũng thể hiện tình yêu thương con người, một truyền thống quý báu của dân tộc ta….

Đạo đức Hồ Chí Minh là sự thống nhất giữa nói và làm. Vì vậy mỗi chúng ta không nên chỉ nói suông mà hãy bằng hành động để rèn luyện đạo đức cá nhân, hoàn thiện bản thân, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp.