1. Qua trinh san xuat gia tri thang du

Muc dich cua san xuat tu ban chu nghia khong phai la gia tri su dung, ma la gia tri, hon nua, cung khong phai la gia tri don thuan ma la gia tri thang du. Nhung de san xuat gia tri thang du, truoc het, nha tu ban phai san xuat ra mot gia tri su dung nao do, vi gia tri su dung la vat mang gia tri va gia tri thang du.

Vay, qua trinh san xuat tu ban chu nghia la su thong nhat giua qua trinh san xuat ra gia tri su dung va qua trinh san xuat ra gia tri thang du.

Qua trinh san xuat trong xi nghiep tu ban dong thoi la qua trinh nha tu ban tieu dung suc lao dong va tu lieu san xuat ma nha tu ban da mua, nen no co cac dac diem:

+ cong nhan lam viec duoi su kiem soat cua nha tu ban, giong nhu nhung yeu to khac cua san xuat duoc nha tu ban su dung sao cho co hieu qua nhat;

+ san pham duoc lam ra thuoc so huu cua nha tu ban, chu khong thuoc ve cong nhan.

VD sx soi cua nha tu ban

Gia dinh de san xuat 10 kg soi, can 10 kg bong gia 10 $. De bien so bong do thanh soi, mot cong nhan phai lao dong trong 6 gio va hao mon may moc la 2 $; gia tri suc lao dong trong mot ngay la 3 $ va ngay lao dong la 12 gio; trong mot gio lao dong, nguoi cong nhan tao ra mot luong gia tri la 0,5 $; cuoi cung gia dinh trong qua trinh san xuat, soi da hao phi theo thoi gian lao dong xa hoi can thiet.

Voi gia dinh nhu vay, neu nha tu ban chi bat cong nhan lao dong trong 6 gio, thi nha tu ban phai ung ra la 15 $ va gia tri cua san pham moi (10 kg soi) ma nha tu ban thu duoc cung la 15 $. Nhu vay, neu qua trinh lao dong chi keo dai den cai diem du bu dap lai gia tri suc lao dong (6 gio), tuc la bang thoi gian lao dong tat yeu, thi chua san xuat ra gia tri thang du, do do tien chua bien thanh tu ban.

Trong thuc te qua trinh lao dong khong dung lai o diem do. Gia tri suc lao dong ma nha tu ban phai tra khi mua va gia tri ma suc lao dong do co the tao ra cho nha tu ban la hai dai luong khac nhau, ma nha tu ban da tinh den truoc khi mua suc lao dong. Nha tu ban da tra tien mua suc lao dong trong mot ngay (12 gio). Viec su dung suc lao dong trong ngay do la thuoc quyen cua nha tu ban.

Neu nha tu ban bat cong nhan lao dong 12 gio trong ngay nhu da thoa thuan thi: Chi phi san xuat Gia tri san pham moi (20 kg soi) - Tien mua bong (20 kg): 20$

- Tien hao mon may moc: 4$ - Tien mua suc lao dong trong mot ngay:

3$

Tong cong 27$ - Gia tri cua bong duoc chuyen vao soi: 20$

- Gia tri cua may moc duoc chuyen vao soi:

4$

- Gia tri moi do lao dong cua cong nhan tao ra

trong 12 gio lao dong: 6$

Tong cong: 30$ Nhu vay, toan bo chi phi san xuat ma nha tu ban bo ra la 27 $, con gia tri cua san pham moi (20 kg soi) do cong nhan san xuat ra trong 12 gio lao dong la 30$. Vay 27 $ ung truoc da chuyen hoa thanh 30$, da dem lai mot gia tri thang du la 3$. Do do tien te ung ra ban dau da chuyen hoa thanh tu ban.

Tu su nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du, co the rut ra nhung ket luan sau day:

+ phan tich gia tri san pham duoc san xuat ra (20 kg soi), chung ta thay co

hai phan: Gia tri nhung tu lieu san xuat nho lao dong cu the cua cong nhan ma duoc bao toan va di chuyen vao san pham moi goi la gia tri cu (trong vi du la 24 $). Gia tri do lao dong truu tuong cua cong nhan tao ra trong qua trinh san xuat goi la gia tri moi (trong vi du la 6 $). Phan gia tri moi nay lon hon gia tri suc lao dong, no bang gia tri suc lao dong cong voi gia tri thang du.

Vay gia tri thang du la mot bo phan cua gia tri moi doi ra ngoai gia tri suc lao dong do cong nhan lam thue tao ra va bi nha tu ban chiem khong. Qua trinh san xuat ra gia tri thang du chi la qua trinh tao ra gia tri keo dai qua cai diem ma o do gia tri suc lao dong do nha tu ban tra duoc hoan lai bang mot vat ngang gia moi.

+ ngay lao dong cua cong nhan bao gio cung duoc chia thanh hai phan: phan ngay lao dong ma nguoi cong nhan tao ra mot luong gia tri ngang voi gia tri suc lao dong cua minh goi la thoi gian lao dong can thiet va lao dong trong khoang thoi gian do la lao dong can thiet. Phan con lai cua ngay lao dong goi la thoi gian lao dong thang du, va lao dong trong khoang thoi gian do goi la lao dong thang du.

+ sau khi nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du, chung ta nhan thay mau thuan cua cong thuc chung cua tu ban da duoc giai quyet: viec chuyen hoa cua tien thanh tu ban dien ra trong luu thong, ma dong thoi khong dien ra trong linh vuc do. Chi co trong luu thong nha tu ban moi mua duoc mot thu hang hoa dac biet, do la hang hoa suc lao dong. Sau do nha tu ban su dung hang hoa dac biet do trong san xuat, tuc la ngoai linh vuc luu thong de san xuat ra gia tri thang du cho nha tu ban. Do do tien cua nha tu ban moi chuyen thanh tu ban.

Viec nghien cuu gia tri thang du duoc san xuat ra nhu the nao da vach ra ro rang ban chat boc lot cua chu nghia tu ban.