Độc tinh:

tác dụng của PHC lên hệ thần kinh: trong hoạt động của tế bào thần kinh liên tiếp xảy ra các phản ứng hóa sinh quan trọng. đó là những quá trình hóa học liên quan đến sự tổng hợp, giải phóng và phân hủy acetyl choline. Các hợp chất PHC tác dụng nên hệ thần kinh nên được gọi là chất độc thần kinh, cụ thể là tác động trực tiếp lên sự truyền đạt xung thần kinh. Sự truyền đạt xung thần kinh đươc thực hiện nhờ phản ứng hóa sinh xảy ra trong sợi thần kinh. Cấu tạo của tế bào thần kinh có sợi trục để truyền các xung tác, sợi nhánh để nhận các xung tác. Các xung tác do do sợi nhánh nhận về truyền theo sợi trục đến tận cùng của tế bào thần kinh và truyền đến sợi nhánh của nơ ron tiếp theo. Khi có xung tác thần kinh về thì ở tận cùng sợi trục tiết ra một chất trung gian hóa học đặc biệt. xung tác càng mạnh thì chất trung gian hóa học tiết ra càng nhiều. chất trung gian đó là acetylcholine. Nó có tác dung lên độ thấm ion của màng tế bào làm thay đổi điện thế màng. Acetylcholine chứa trong các túi nhỏ đặc biệt ở synapse.

Phần tích điện dương(+) của phân tử acetylcholine sẽ bị hút vào trung tâm tích điện âm (-) của bộ phận cảm thụ ở nơ ron sau, gây nên sự thay đổi điện thế màng tế bào thần kinh thụ cảm, tạo ra một xung tác thần kinh mới. khi chỉ có một xung tác thần kinh thì lượng acetylcholine tiết ra khoảng 1-2mg. sau khi truyền đạt xong xung tác thì lượng acetyl choline cần phải được phân hủy ngay lập tức. nếu tốc độ phân hủy chậm sẽ gây ứ đọng acetylcholine và dẫn đến sự phá hủy nghiêm trọng hệ thần kinh. Sự phân hủy acetylcholine được xúc tác bởi men acetylcholinesterase.

Men có 2 trung tâm: tác dụng hoạt hóa với phần điện tích dương của phân tử acetylcholine, còn trung tâm ester thực hiện sự phân hủy acetylcholine thành choline và acid acetic.

Các hợp chất PHC và cacbamat gây ức chế men acetylcholinesterase để tạo thành phức: PHC - men. Men đã tạo phức với chất ức chế thì khả năng xúc tác của nó cho phản ứng thuỷ phân acetylcholin bị giảm. mức độ giảm tùy thuộc vào nồng độ PHC, do pư thủy phân acetylcholine bị chậm hoặc ngừng trệ dẫn đến ngộ độc ( vì ứ đọng acetylcholine trong tế bào thần kinh)

Điều trị ngộ độc PHC.

Nguyên tắc

            - Đình chỉ sự xâm nhập của PHC vào cơ thể.

            - Dùng thuốc điều trị triệu chứng và nguyên nhân gây ngộ độc

            * Đình chỉ sự xâm nhập của PHC vào cơ thể.

            + Nếu PHC bám vào da thì phải rửa da bằng dung dịch natri cacbonat 5% rồi rửa bằng xà phòng và nước nóng.

            + Nếu PHC bắn vào mắt, rửa bằng DD NaHCO3 2%.

            + Nếu PHC vào dạ dày theo thức ăn và nước uống: cho uống than hoạt để hấp phụ rồi rửa dạ dày bằng dung dịch NaHCO3 2%, sau đó tiếp tục rửa dạ dày bằng nước (khoảng 12-15 lít).

            * Dùng thuốc điều trị: thuốc điều trị ngộ độc PHC gồm hai loại: thuốc tác dụng đối kháng và thuốc hoạt hoá men cholinesterase.

            •Thuốc tác dụng đối kháng: có tác dụng đối kháng về dược lý với PHC là atropin.

            - Trường hợp ngộ độc nhẹ: tiêm bắp 1-2 mg một lần, nếu cần thì nhắc lại liều trên sau 30 phút cho đến khi giảm nhẹ các triệu chứng.

            - Trường hợp ngộ độc trung bình: tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp 2-4 mg atropin, và cứ sau 10 phút lại tiêm nhắc lại 2 mg cho đến khi giảm các triệu chứng.

            - Trường hợp ngộ độc nặng thể hiện ở các dấu hiệu: khó thở, nhịp tim chậm hoặc bắt đầu co giật: tiêm tĩnh mạch 4-6 mg atropin. Sau đó cứ 3-8 phút lại tiêm nhắc lại 2 mg cho đến khi giảm rõ rệt các triệu chứng ngộ độc nặng. Khi ngộ độc nặng, ngày đầu có thể dùng tới 24-28 mg atropin.

            Chú ý: chỉ khi ngộ độc chất ức chế cholinesterase bệnh nhân mới chụi đựng được liều atropin cao như thế.

            • Thuốc hoạt hoá cholinesterase: khi có mặt PHC, cholinesterase sẽ bị photphoryl hoá tạo phức hợp bền làm mất khả năng xúc tác cho phản ứng thuỷ phân của acetylcholin. Người ta chứng minh rằng độc tính của PHC được quyết định bởi điện tích dương của nguyên tử photpho. Điện tích này càng lớn thì độc tính của PHC càng cao. Đó là cơ sở cho việc sử dụng các chất ái nhân để điều trị ngộ độc PHC. Các chất ái nhân được dùng để hoạt hoá choliesterase hiện nay đều  có nhóm chức oxim (= NOH).