2. Đặc điểm nổi bật của chính sách đối ngoại, ngoại giao Việt Nam

Chính sách đối ngoại và ngoại giao ViệtNamtrong thời đại Hồ Chí Minh có những đặc điểm chính sau đây:

- Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là sợi chỉ đỏ xuyên suốt cách mạng Việt Nam, là con đường giải phóng đúng dắn phù hợp với tiến trình phát triển của xã hội Việt Namvà xu thế thời đại. Tư tưởng độc lập gắn liền với chủ nghĩa xã hội chỉ đạo nhận thức và hành động trong triển khai đường lối, chính sách đối ngoại, ngoại giao của Việt Nam.

- Độc lập tự chủ, tự lực tự cường; đồng thời tăng cường đoàn kết quốc tế và mở rộng hợp tác quốc tế. Độc lập tự chủ thể hiện trong nhận thức, trong quyết sách và thực hiện đường lối, chính sách. Độc lập tự chủ, đảm bảo lợi ích chính đáng của dân tộc là nguyên tắc và nhiện vụ hàng đầu của ngoại giao Việt Nam. Sự giúp đỡ hợp tác quốc tế là quan trọng.

Độc lập tự chủ, tự lực tự cường, không có nghĩa là biệt lập với bên ngoài; ngược lại trên cơ sở độc lập tự chủ, cần phải mở rộng đoàn kết, hợp tác quốc tế, xử lý đúng đắn các vấn đề liên quan giữa dân tộc và thời đại, giữa Việt Nam và thế giới. Trong hoạt động đối ngoại chú ý vấn đề tập hợp lực lượng quốc tế, tạo thêm thế và lực. Mặt khác thành tựu đấu tranh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của ViệtNam, thúc đẩy thế giới tăng cường hợp tác với ViệtNam. Ngoài ra, tiếp nhận sự giúp đỡ của quốc tế phải đi liền với làm nghĩa vụ quốc tế.

- Kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại. Cách mạng tháng Mười Nga mở thời ra đại mới- thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh là người ViệtNamyêu nước đầu tiên đặt cách mạng ViệtNamtrong quan hệ với thế giới. Sau chiến tranh thế giới II, trên thế giới xuất hiện điều kiện thuận lợi cho các dân tộc phát huy sức mạnh của mình, kết hợp với sự giúp đỡ quốc tế. Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ViệtNamđã kết hợp được sức mạnh dân tộc và thời đại. Đó chính là một trong các nhân tố thắng lợi của đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc. Sức mạnh dân tộc là tinh thần, truyền thống, lịch sử, quân sự, kinh tế, văn hóa, trước hết là sức mạnh đoàn kết toàn dân. Sức mạnh thời đại là các xu thế như hoà bình, hợp tác, phát triển. Cách mạng khoa KHCN, … toàn cầu hoá. Phải kết hợp được sức mạnh dân tộc và thời đại trong sự nghiệp đổi mới.

- Xây dựng, phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác lâu dài với các nước láng giềng; quan tâm xử lý đúng đắn quan hệ với các nước lớn. ViệtNamcó câu "bán anh em xa, mua láng giềng gần". Láng giềng gần liên quan chặt chẽ đến an ninh và phát triển của ViệtNamnên quan hệ với láng giềng luôn là hướng ưu tiên cao trong chính sách đối ngoại của ViệtNam. Chính sách của chúng ta là láng giềng thân thiện bình đẳng, hợp tác cùng có lợi, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Những bất đồng được giải quyết bằng thương lượng. Trong thời đại toàn cầu hoá, ViệtNamchú trọng đẩy mạnh liên kết kinh tế quốc tế, liên kết khu vực, duy trì phát triển quan hệ láng giềng ổn định. ViệtNamđẩy mạnh hợp tác trong ASEAN, với các tam, tứ giác phát triển trong khu vưc…. Các nước lớn có vai trò, vị trí quan trọng trong quan hệ quốc tế. Cho nên quan hệ với nước lớn cũng là ưu đối ngoại của ViệtNam. Chính vì vậy, Việt Nam đã chú trọng phát triển quan hệ với Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Nga, Ấn Độ, với Liên minh châu Âu…

- Coi trọng phối hợp chặt chẽ giữa đối ngoại với quốc phòng, an ninh, kinh tế, văn hoá ở các cấp, ở trung ương và địa phương. Có kết hợp mới tạo sức mạnh tổng hợp. Đó là quy luật của đấu tranh dựng nước và giữ nước của ViệtNam. Bên cạnh kết hợp giữa các ngành, còn phải kết hợp các binh chủng ngoại giao như: ngoại giao Nhà nước, ngoại giao Đảng, ngoại giao nhân dân.

- Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, kim chỉ nam cho hoạt động đối ngoại của Việt Nam.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về ngoại giao là hệ thống những nguyên lý, quan điểm, quan niệm về các vấn đề thế giới, thời đại, về đường lối quốc tế, chiến lược, sách lược, chính sách đối ngoại và ngoại giao Việt Nam trong thời kỳ hiện đại. Tư tưởng này còn thể hiện trong hoạt động đối ngoại thực tiễn của Hồ Chí Minh, của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Nội dung cơ bản tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh: các quyền dân tộc cơ bản; độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; độc lập tự chủ, tự lực tự cường gắn liền với đoàn kết quốc tế; kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại; hòa bình, chống chiến tranh; hữu nghị, hợp tác với láng giềng; coi trong quan hệ với các nước lớn; ngoại giao là một mặt trận. Ngoài tư tưởng, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn để lại phương pháp, phong cách và nghệ thuật ngoại giao. Đó là phương pháp: dự báo và nắm bắt thời cơ; ngoại giao tâm công; dĩ bất biến, ứng vạn biến. Phong cách ngoại giao: tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo; phong cách ứng xử linh hoạt; phong cách nói giản dị, dễ cảm hoá và thuyết phục; phong cách viết ngắn gọn, hàm súc, dễ hiểu. Nghệ thuật: vận dụng nhuần nhuyễn năm cái biết ( Biết mình; biết người; biết thời, biết thế; biết dừng và biết biến); nhân nhượng có nguyên tắc; lợi dụng mâu thuẫn đối phương.