1. Nguyen nhan ra doi va ban chat cua chu nghia tu ban doc quyen nha

nuoc

a) Nguyen nhan hinh thanh va phat trien chu nghia tu ban doc quyen

nha nuoc

Chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc ra doi do nhung nguyen nhan chu yeu sau

day:

Mot la: tich tu va tap trung tu ban cang lon thi tich tu va tap trung san xuat cang

cao, do do de ra nhung co cau kinh te to lon doi hoi mot su dieu tiet xa hoi doi voi san

xuat va phan phoi, mot su ke hoach hoa tap trung tu mot trung tam. Noi cach khac, su

phat trien hon nua cua trinh do xa hoi hoa luc luong san xuat da dan den yeu cau khach

quan la nha nuoc phai dai bieu cho toan bo xa hoi quan ly nen san xuat. Luc luong san

xuat xa hoi hoa ngay cang cao cang mau thuan gay gat voi hinh thuc chiem huu tu nhan

tu ban chu nghia, do do tat yeu doi hoi mot hinh thuc moi cua quan he san xuat de luc

luong san xuat co the tiep tuc phat trien trong dieu kien con su thong tri cua chu nghia

tu ban. Hinh thuc moi do la chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc.

Hai la, su phat trien cua phan cong lao dong xa hoi da lam xuat hien mot so nganh

ma cac to chuc doc quyen tu ban tu nhan khong the hoac khong muon kinh doanh vi

dau tu lon, thu hoi von cham va it loi nhuan, nhat la cac nganh thuoc ket cau ha tang

nhu nang luong, giao thong van tai, giao duc, nghien cuu khoa hoc co ban... Nha nuoc

tu san trong khi dam nhiem kinh doanh cac nganh do, tao dieu kien cho cac to chuc doc

quyen tu nhan kinh doanh cac nganh khac co loi hon.

Ba la, su thong tri cua doc quyen da lam sau sac them su doi khang giua giai cap

tu san voi giai cap vo san va nhan dan lao dong. Nha nuoc phai co nhung chinh sach de

xoa diu nhung mau thuan do nhu tro cap that nghiep, dieu tiet thu nhap quoc dan, phat

trien phuc loi xa hoi...

Bon la, cung voi xu huong quoc te hoa doi song kinh te, su banh truong cua cac

lien minh doc quyen quoc te vap phai nhung hang rao quoc gia dan toc va xung dot loi

ich voi cac doi thu tren thi truong the gioi. Tinh hinh do doi hoi phai co su dieu tiet cac

quan he chinh tri va kinh te quoc te, trong do khong the thieu vai tro cua nha nuoc.

Ngoai ra, viec thi hanh chu nghia thuc dan moi, cuoc dau tranh voi chu nghia xa

hoi hien thuc va tac dong cua cuoc cach mang khoa hoc va cong nghe hien dai cung doi hoi

su can thiep truc tiep cua nha nuoc vao doi song kinh te.

b) Ban chat cua chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc

Chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc la su ket hop suc manh cua cac to chuc doc

quyen tu nhan voi suc manh cua nha nuoc tu san thanh mot thiet che va the che thong

nhat nham phuc vu loi ich cua cac to chuc doc quyen va cuu nguy cho chu nghia tu ban.

Chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc la nac thang phat trien moi cua chu nghia

tu ban doc quyen (chu nghia de quoc). No la su thong nhat cua ba qua trinh gan bo chat

che voi nhau: tang suc manh cua cac to chuc doc quyen, tang vai tro can thiep cua nha

nuoc vao kinh te, ket hop suc manh cua doc quyen tu nhan voi suc manh cua nha nuoc

trong mot co che thong nhat va bo may nha nuoc phu thuoc vao cac to chuc doc quyen.

Nhu vay, chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc la mot quan he kinh te, chinh tri,

xa hoi chu khong phai la mot chinh sach trong giai doan doc quyen cua chu nghia tu ban.

Bat cu nha nuoc nao cung co vai tro kinh te nhat dinh doi voi xa hoi ma no thong

tri, song o moi che do xa hoi, vai tro kinh te cua nha nuoc co su bien doi thich hop doi

voi xa hoi do. Cac nha nuoc truoc chu nghia tu ban chu yeu can thiep bang bao luc va theo

loi cuong buc sieu kinh te. Trong giai doan chu nghia tu ban tu do canh tranh, nha nuoc

tu san o ben tren, ben ngoai qua trinh kinh te, vai tro cua nha nuoc chi dung lai o viec

dieu tiet bang thue va phap luat. Ngay nay vai tro cua nha nuoc tu san da co su bien doi,

khong chi can thiep vao nen san xuat xa hoi bang thue, luat phap ma con co vai tro to

chuc va quan ly cac xi nghiep thuoc khu vuc kinh te nha nuoc, dieu tiet bang cac bien

phap don bay kinh te vao tat ca cac khau cua qua trinh tai san xuat: san xuat, phan phoi,

luu thong, tieu dung. Chu nghia tu ban doc quyen nha nuoc la hinh thuc van dong moi

cua quan he san xuat tu ban chu nghia nham duy tri su ton tai cua chu nghia tu ban, lam

cho chu nghia tu ban thich nghi voi dieu kien lich su moi.