3.1. Cách mạng xã hội  

Cách mạng xã hội là sự biến đổi có tính bước ngoặt và căn bản về chất trong 

toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội, là phương thức chuyển từ một hình thái 

kinh tế- xã hội lỗi thời lên một hình thái kinh tế- xã hội cao hơn. 

Đặc trưng cơ bản của cách mạng xã hội 

Xóa bỏ chính quyền của giai cấp phản động và thiết lập chính quyền của giai 

cấp cách mạng. 

Xóa bỏ phương thức sản xuất lỗi thời, thiết lập phương thức sản xuất mới tiến 

bộ hơn. Xóa bỏ địa vị thống trị kinh tế của giai cấp thống trị lỗi thời, xác lập địa vị 

thống trị kinh tế của giai cấp cách mạng, và theo đó làm biến đổi theo chiều hướng 

tiến bộ các lĩnh vực và các mặt của đời sống xã hội. 

Cách mạng xã hội là sự biến đổi toàn diện về chất và trên tất cả các lĩnh vực, 

vì vậy, phải phân biệt cách mạng xã hội với các hình thức biến đổi khác trong xã 

hội. 

Tiến hóa xã hội cũng là hình thức phát triển của xã hội, nhưng nó là quá trình 

phát triển diễn ra một cách tuần tự, dần dần với những biến đổi cục bộ của một hình 

thái kinh tế- xã hội nhất định. 

Cải cách xã hội cũng tạo nên sự thay đổi về chất trong đời sống xã hội, nhưng 

chỉ là biến đổi riêng lẻ, bộ phận trong khuôn khổ của một chế độ xã hội. 

Đảo chính là thủ đoạn giành quyền lực nhà nước từ một cá nhân, hoặc một 

nhóm người làm thay đổi cách tổ chức quyền lực của một chế độ xã hội có cùng bản 

chất.  

Cải lương (chủ nghĩa) một trào lưu chính trị phản động trong phong trào công 

nhân. Chủ nghĩa cải lương muốn chuyển phong trào công nhân tiến hành những cải 

cách riêng lẻ trong giới hạn của thể chế tư bản chủ nghĩa, từ bỏ đấu tranh giai cấp 

và cách mạng xã hội. Chủ nghĩa cải lương gây nên sự mơ hồ, ảo tưởng trong phong 

trào công nhân. 

3.2. Vai trò của cách mạng xã hội trong sự phát triển xã hội 

- Cách mạng xã hội là phương thức xóa bỏ chế độ chính trị lỗi thời, phản 

động, thay thế bằng chế độ chính trị tiến bộ hơn. 

- Cách mạng xã hội là phương thức thay thế các hình thái kinh tế- xã hội, thúc 

đẩy sự phát triển của lịch sử.  

Cách mạng xã hội là kết quả tổng hợp từ nhiều nguyên nhân: chính trị, kinh tế, 

tư tưởng, xã hội, trong đó nguyên nhân kinh tế là nguyên nhân trực tiếp và chủ yếu. 

Sự phát triển của lịch sử xã hội loài người phụ thuộc vào sự phát triển của sản xuất. 

Sự phát triển sản xuất lại phụ thuộc vào việc giải quyết mâu thuẫn giữa lực lượng 

sản xuất và quan hệ sản xuất trong mỗi phương thức sản xuất. 

Trong xã hội có giai cấp đối kháng, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mới và 

quan hệ sản xuất lỗi thời được biểu hiện ra thành mâu thuẫn giữa giai cấp cách 

mạng đại biểu cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp thống trị đại biểu cho quan hệ 

sản xuất lỗi thời đang cản trở sự phát triển của lực lượng sản xuất. Lịch sử đã chứng 

minh, giai cấp thống trị bằng bạo lực phản cách mạng và mọi thủ đoạn để bảo vệ 

quan hệ sản xuất lỗi thời, bảo vệ địa vị và lợi ích của mình. Do đó mâu thuẫn giữa 

lực lượng sản xuất mới và quan hệ sản xuất lỗi thời chỉ có thể được giải quyết thông 

qua cuộc đấu tranh giai cấp và đỉnh cao là cuộc cách mạng xã hội. Qua cuộc cách 

mạng xã hội, xóa bỏ chính quyền của giai cấp thống trị phản động, xóa bỏ quan hệ 

sản xuất lỗi thời, thiết lập quan hệ sản xuất mới; hình thái kinh tế- xã hội cũ bị xóa 

bỏ, hình thái kinh tế- xã hội tiến bộ hơn ra đời. Đó là bước chuyển về chất trên tất 

cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hoá, xã hội. 

Lịch sử đã trải qua các cuộc chuyển biến cách mạng: 

*  Cuộc  chuyển  biến  cách  mạng  xã  hội  đầu  tiên  là  bước  chuyển  từ  xã  hội 

nguyên thủy sang xã hội chiếm hữu nô lệ. 

* Cuộc chuyển biến cách mạng thứ hai trong lịch sử, thực hiện bước chuyển từ 

hình thái kinh tế- xã hội chiếm hữu nô lệ sang hình thái kinh tế- xã hội phong kiến. 

* Cuộc chuyển biến cách mạng thứ ba trong lịch sử, thực hiện bước chuyển từ 

hình thái kinh tế- xã hội phong kiến sang hình thái kinh tế- xã hội tư bản chủ nghĩa. 

* Cuộc chuyển biến cách mạng thứ tư trong lịch sử, thực hiện bước chuyển từ 

hình thái kinh tế- xã hội tư bản chủ nghĩa sang hình thái cộng sản chủ nghĩa. Đây là 

cuộc cách mạng xã hội sâu sắc nhất, triệt để nhất: Vì vậy, các cuộc cách mạng trước 

kết thúc ngay sau khi giành được chính quyền, đối với cách mạng vô sản, giành 

chính quyền chỉ mới là bước đầu cho quá trình biến đổi cách mạng toàn bộ đời sống 

xã hội. 

Trong các thời kỳ cách mạng xã hội, năng lực sáng tạo của quần chúng nhân 

dân được phát huy mạnh mẽ, nhờ vậy, quá trình phát triển xã hội được đẩy mạnh. 

Điều đó đã được C. Mác nhấn mạnh: Cách mạng xã hội là đầu tàu của lịch sử.