Trong mỗi căn nhà Việt Nam, nơi thiêng liêng nhất là gian thờ tự, bình an nhất là phòng ngủ và bếp là nơi ấm cúng nhất, lẽ ấy không bao giờ thay đổi dù cơ cấu tổ chức gia đình ngày nay đã khác xưa.

Thật khó để bắt gặp trong đời sống hiện đại cảnh tam đại đồng đường như xưa, cũng như mái ngói, cột gỗ lim đã dần lui vào dĩ vãng hoặc chỉ xuất hiện trong các quần thể du lịch khắp ba miền. Nhưng ngôi nhà Việt ngày nay dù là chung cư cao tầng, ngoài mặt phố hay trong hẻm nhỏ, dù theo phong cách phương Đông hay đã Tây hóa phần nào thì bếp vẫn luôn là góc ấm cúng, ở đó tình cảm được bồi đắp hàng ngày và là nơi thể hiện sự săn sóc của người mẹ, người vợ dành cho mọi thành viên thân yêu.

Đó là vương quốc riêng của người nội trợ, nhưng trong đời sống hiện đại cũng không hiếm cảnh người chồng xắn tay áo vào làm món độc và lạ dành tặng vợ con, cũng rất thường thấy hình ảnh những em nhỏ hào hứng theo chân mẹ vào làm đồ nhậu cho cha. Đã hết rồi cái thời bếp chỉ thấy bóng đàn bà, bởi vậy bếp ngày càng tỏa ra hơi thở của hạnh phúc gia đình. Người hoài niệm thường nhớ tới những căn bếp được xây dịch về bên hông nhà thuở còn niên thiếu, xung quanh chất đầy củi, rơm, lúc nào cũng nghe tiếng chú ỉn lục xục trong chuồng và bầy gà vầy tro than tung tóe. Từ những gian bếp đó mà nuôi dưỡng nên biết bao thế hệ con người, dù ở đâu, dù đi tới phương trời nào nhưng trong tim họ luôn khắc khoải về những căn bếp có món ngon mẹ nấu hàng ngày, có mùi khoai nướng, mùi lạc rang tỏa ra thơm lừng những buổi chiều Đông lạnh giá. Cái thời vài chục năm trước ấy hình như bên nhà nào cũng có luống rau, hàng cau, bể giếng khơi và bếp củi, nơi đó hơi lửa ấm được khêu lên suốt ngày, khi đun nước pha trà, khi nấu nướng món ăn, lúc lại vần nồi cám cho con ỉn luôn gào đói. Hình ảnh người phụ nữ ngày xưa cũng theo đó mà trở nên tất bật, lam lũ, mái tóc óng ả thuở son rỗi chỉ vài năm sau khi về nhà chồng đã xơ xác và nhan sắc cũng chẳng còn được chăm chút như xưa.

Bếp ngày nay đã tỏa ra hơi ấm của đời sống vợ chồng gắn kết keo sơn, dù nhà nghèo hay giàu thì cũng luôn sạch sẽ tinh tươm. Bếp đun bằng ga hay dùng hồng ngoại, nồi niêu xoong chảo theo phong cách Âu hay vẫn giữ các vật dụng cổ truyền thì cũng luôn ngăn nắp, mỗi món được sắp đặt riêng rẽ sao cho thuận tay tìm. Cũng hệt như việc sắp đặt đồ dùng trong phòng khách, bếp ngày nay tinh tươm với các loại tủ treo, tủ dưới, các loại giá đỡ... và chúng góp phần gìn giữ tình cảm êm ấm trong gia đình.

Căn bếp là nơi để những bữa cơm nhà hình thành với biết bao tình thương mến. Mỗi gia đình một nếp, có nhà đi chợ hàng sáng, cố mua cho bằng được các món tươi ngon nhất của buổi chợ sớm mai. Cũng có những cặp vợ chồng son thích đi chợ mỗi tuần, mua đồ siêu thị và cất dần trong tủ lạnh. Dù cách nào đi nữa thì bếp cũng thể hiện rõ nhất mức sinh hoạt của mỗi nhà, cũng là nơi bộc lộ tài năng của người quán xuyến và gìn giữ gia phong.

Ai mà chẳng tự hào được rủ bạn về nhà thưởng thức món ngon vợ làm ra, người phụ nữ nào mà chẳng thích thú khi kể cho chúng bạn những món được người chồng đích thân trổ tài vào lúc rảnh. Thời buổi ngày nay khiến đàn ông trở nên năng động, đi ngược về xuôi, và trên đường thiên lý cánh mày râu đã học được biết bao nhiêu cách làm đồ lạ. Lên Tây Nguyên xem người Ê Đê nướng gà tẩm mật ong, về miền Tây nhìn người dân nướng cá lóc trui hay xé khô cá sặc trộn với xoài xanh trộn mắm, đường, ra Bắc thưởng thức các món bún thang Hà Nội hay chả cuốn lá bưởi nướng than hồng... Những món miền xa đó nghe có vẻ phức tạp nhưng thật ra làm khá dễ, và cánh mày râu sẽ có dịp trổ tài khoe cùng bà xã trong ngày rộng tháng dài. Đành rằng hình ảnh ở ngoài nơi đâu cũng nhìn thấy quán nhậu tưng bừng tiếng dzô, nhưng sâu trong từng con hẻm, cao trên các tầng chung cư đô thị cũng không hiếm cảnh vợ chồng cùng vui vầy bên bữa cơm nhà.

Rồi cũng theo sự biến đổi của phong cách sống mà cách tổ chức của bếp cũng trở nên muôn hình vạn trạng. Các gia đình cổ thường đặt bếp riêng, tách khỏi khu sinh hoạt chung, nhưng với những gia đình hiện đại, bếp cũng chính là nơi tận hưởng hạnh phúc ấm êm. Bàn ăn được kê chính giữa bếp, người vợ tay chiên tay xào quay đi ngoảnh lại đã sắp đặt đầy một bàn thức ăn nóng hổi trước ánh mắt háo hức của cả nhà. Món ăn ngon nhất chính sau khi vừa chế biến, bởi vậy việc đặt bàn giữa bếp hiện đang trở thành trào lưu khó cưỡng của biết bao gia đình. Người ta thưởng thức món ăn không chỉ bằng lưỡi nếm vị, mũi ngửi hương mà còn bằng tai nghe tiếng dao dĩa lanh canh vui vẻ, bằng mắt ngắm nhìn từng thao tác điệu nghệ của người làm món.

Thật hạnh phúc biết bao khi mỗi gia đình được đoàn tụ sau một ngày tất bật bên ngoài, cũng thật hạnh ngộ cho những ai được gia chủ mời tới nhà nếm cơm gia đình, nhìn bà chủ trổ tài mà tiếc cho những buổi triền miên vô vị ngoài quán nhậu xô bồ. Bếp Việt ngày nay là như thế đấy, vừa hiện đại, vừa góp phần nuôi dưỡng những giấc mơ hạnh phúc của cuộc đời.

ST.