Có hai loại tư duy: tư duy Bảo trì và tư duy Phát tán.

Nghĩa của hai từ này có nội hàm rất rộng, nhưng bạn có thể hiểu đơn giản như dưới đây:

Bảo trì: Cố chấp, cứng nhắc, không thay đổi, dậm chân tại chỗ, không-thể.
Phát tán: Lan tỏa, sẵn sàng thay đổi, tiến lên, có thể.

Hai loại tư duy này có mặt ở khắp nơi trong cuộc sống. Nó ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận vấn đề, sửa chữa sai lầm hay bỏ qua, tiếp tục cố gắng hay bỏ cuộc, nghĩ xấu hay nghĩ tốt về người khác, có khả năng hay vô dụng, v.v...

Không phải ngẫu nhiên mà một người tin tưởng rằng cố gắng, rèn luyện sẽ đem lại kết quả; và không phải ngẫu nhiên mà một người cảm thấy ngại khi phải cố gắng hay thay đổi. Thứ chi phối suy nghĩ của họ là tư duy Bảo trì hoặc tư duy Phát tán.

Hai loại tư duy - Hai cách nói

Những lời nên nói khi con cái, học trò hay người thân của bạn gặp phải thất bại không hẳn và không nên chỉ là những lời động viên. Sự an ủi là cần thiết vì đó là biểu hiện của đồng cảm và thấu hiểu, nhưng nó chưa đủ để giúp một ai đó tốt lên.

Người mang tư duy Bảo trì sẽ chỉ dừng ở những lời thế này khi động viên một ai đó:

- Cậu vẫn là giỏi nhất, mấy đứa khác chỉ là may mắn hơn thôi.
- Mấy ông bà tuyển dụng đúng là chả hiểu gì mới đánh giá thấp cậu như thế.
- Lĩnh vực mà cậu vừa thất bại cũng không phải cái gì quan trọng đâu, chuyển sang làm cái khác thì hơn.
- Cậu thật sự có năng lực, lần sau chắc chắn sẽ chiến thắng.

Những lời nói này có thể tạm thời xoa dịu những cảm xúc, nhưng nó không đem lại ích lợi gì thật sự, thậm chí, nó khiến người nghe:

- Muốn bỏ cuộc, chấp nhận những thiếu sót mà họ cho là không thể thay đổi;
- Đổ lỗi cho người khác hay yếu tố bên ngoài thay vì nhận thức rõ về bản thân;
- Dậm chân tại chỗ và suy sụp dần trong ảo tưởng về năng lực của mình.

Sự thật là gì? "Bạn thất bại là vì bạn không đủ tiêu chuẩn." Hẳn ai nghe câu đó cũng cảm thấy như bị "dội một gáo nước lạnh".

Vậy nên trấn an người vừa gặp thất bại thế nào cho đúng mức, để vừa giúp họ nhìn thẳng vào sự thật vừa không khiến họ thất vọng? Hãy thử học cách dạy bảo của một ông bố với đứa con:

"Bố biết là con rất buồn khi đã cố gắng mà không được vào đội tuyển. Con biết đấy, để đạt được một điều cần đến biết bao công sức và thời gian, trải qua biết bao gian nan, vất vả. Thất bại vốn không phải là điều xấu, cho đến khi một người từ chối cố gắng và thay đổi để vượt lên. Hãy dũng cảm đương đầu với điểm yếu và sửa chữa nó! Con sẽ biến thất bại thành đòn bẩy đẩy mình đến thành công trong tương lai!"

Những lời nói này không chỉ giúp đứa trẻ bình tĩnh lại và nhìn vào sự thật, mà còn giúp nó rút ra bài học và dồn sức để đạt đến thành công.

Công thức cho những lời trấn an mang theo tư duy Phát tán, đó là:

1. Đồng cảm (nói về nỗi buồn hay nỗi thất vọng của người kia).

2. Thể hiện sự thấu hiểu đối với họ, để họ mở lòng và sẵn sàng nghe mà không đề phòng.

3. Thất bại là gì? Khiến người đó nhìn nhận lại về thất bại để thấy nó không tiêu cực như họ nghĩ.

4. Thất bại là cơ hội tốt để một người thấy được thiếu sót của mình, lấy đó làm cơ sở để nâng cao bản thân.

Hướng đến tương lai. Đẩy người gặp thất bại hướng đến hành động sửa chữa.

Vừa đồng cảm vừa chỉ rõ lối đi gói gọn trong 4 bước, đây là cách của những người hướng dẫn có tư duy Phát tán.

***
(Lược trích sách "Ở đời quan trọng là biết nghĩ, làm người nhất định phải tư duy" James Biết Tuốt, một thành viên OOPSY)