Câu 9: Trình bày nội dung ý nghĩa phương pháp luận quy luật mâu thuẫn

          a. Vị trí của quy luật :

          Quy luật mâu thuẩn là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật,  nó có vai trò, là hạt nhân của phép biện chứng. Vì nó vạch ra được nguồn gốc và động lực của sự phát triển, nó giúp ta hiểu rõ quy luật  khác, là cơ sở để hiểu rỏ quy luật khác.

          b. Nội dung của quy luật :

          Mâu thuẩn của biện chứng: Mâu thuẩn là sự khác nhau, đối lập nhau  nhưng không phải bất kỳ sự khác nhau, đối lập nhau nào cũng là mâu thuẩn biện chứng, chỉ một mặt đối lập nào nằm trong một chỉnh thể có liên hệ khắng khít với nhau tác động qua lại với nhau, thâm nhập vào nhau, loại trừ nhau tạo nên sự vận động phát triển của sự vật.

          Ví dụ : Giữa tư sản và vô sản, chúng dựa vào nhau để tồn tại, làm tiền đề cho nhau, mặt dù vô sản muốn loại bỏ tư sản.

          Những nội dung cơ bản của quy luật :

Sự vật nào cũng là thể thống nhất của các mặt đới lập. Chẳng hạn nguyên tử là thể thống nhất giữa hai mặt đối lập của hạt nhân mang điện tích dương và điện tử mang điện tích âm. Hay xã hội có giai cấp đối kháng là thể thống nhất giữa các giai cấp thống trị, áp bức bốc lột  và giai cấp bị trị, bị áp bức bốc lột ... các mặt đối lập nầy nương tựa vào nhau không có mặt đối lập nầy thì cũng không có mặt đối lập kia và ngược lại.

Các mặt đối lập trong mỗi sự vật vừa thống nhất với nhau vừa đấu tranh với nhau.

          Sự đấu  tranh của các mặt đối lập là sự tác động lẫn nhau, bài trừ, phủ định nhau. Nó diễn ra các dạng sau: Có thể làm thay đổi các yếu tố, các bộ phận của mỗi mặt đối lập, có thể làm cho cả hai mặt đối lập chuyển lên một trình độ cao hơn, và cũng có thể làm cho 2 mặt đối lập đó mất đi, hình thành hai mặt đối lập mới, chuyển hóa các mặt đối lập nhất thiết phải thông qua quá trình đấu tranh giữa các mặt đối lập.

Đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự phát triển.  Đấu tranh của các mặt đối lập làm cho thể thống nhất cũ bị phá vỡ, thể thống nhất mới được xác lập, sự vật phát triển. Lênin nói: " Sự phát triển là một  cuộc Đấu tranh giữa các mặt đối lập".

          Thật vậy, đấu tranh của các mặt đối lập: Âm - dương; hút - đẩy;  hóa hợp - phân giải; đồng hóa - dị hóa ... làm cho  sự vật của thế giới vật chất vận động, phát triển không ngừng.

          Trong xã hội "đấu tranh" giữa lực  lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là nguồn gốc, động lực phát triển, đưa xã hội chuyển xã hội nầy sang xã hội khác cao hơn. 

          Trong nhận thức, thường xuyên có sự " đấu tranh " giữa nhu cầu cần hiểu biết với khả năng hiểu biết; giữa hiểu biết đúng với hiểu biết sai. Nó làm cho nhận thức  ngày càng nâng cao. Như vậy đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự phát triển.

Đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối còn thống nhất là tương đối.

          Sự  thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, vì bất cứ sự thống nhất  nào cũng là sự thống nhất có điều kiện, tạm thời, thoáng qua gắn liền với đứng  im tương đối của sự vật. Đó là thời điểm các mặt đối lập phù hợp, đồng nhất, tác dụng ngang nhau, là trạng thái cân bằng, tương quan lực lượng giữa các mặt đối lập.

          Đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối, vì nó diễn ra liên tục không bao giờ ngừng, trong suốt quá trình tồn tại của hai mặt đối lập, từ đầu đến cuối; ngay trong thống nhất cũng có đấu tranh. Đấu tranh làm cho thống nhất nầy mất đi để thống nhất mới ra đời và sự đấu tranh lại tiếp tục. Đấu tranh gắn liền với vận động, mà vận động của vật chất là tuyệt đối nên đấu tranh cũng là tuyệt đối .

 Một số loại mâu thuẩn:

Mâu thuẩn bên trong - bên ngoài

Mâu thuẩn cơ bản - không cơ bản

Mâu thẩn chủ yếu  - thứ  yếu

Mâu thuẩn đối kháng - không đối kháng

          Ý nghĩa phương pháp luận :

          Mâu thuẩn là cái khách quan vốn có của các sự vật, là nguồn gốc động lực bên trong của sự phát triển, do vậy nghiên cứu sự vật phải nghiên cứu những mâu thuẩn của nó. Sự vật khác nhau thì mâu thuẩn cũng khác nhau. Trong một sự vật, một quá trình có nhiều mâu thuẩn, và mỗi mâu thuẩn lại có vai trò khác nhau ... nên khi nghiên cứu và giải quyết mâu thuẩn phải có quan điểm cụ thể, để có những  phương thức, những biện pháp, những phương tiện, những lực lượng để giải quyết mâu thuẩn.

          Giải quyết mâu thuẩn phải theo phương thức đấu tranh các mặt đối lập, chứ không theo hướng dung hoà các mặt đối lập. Đó là sự khác nhau căn bản giữa người cách mạng và người cải lương, cơ hội trong cuộc đấu tranh giải quyết các mâu thuẩn xã hội trong xã hội có giai cấp.